حق الیقین (کتاب)

سؤال

آيا كتاب حق‌الیقین مرحوم علامه مجلسی براي تصحيح و تكميل اعتقادات مناسب است؟

کتاب حق الیقین از علامه مجلسی کتاب مفیدی بوده و مناسب برای مطالعه می باشد. این کتاب در زمینه امامت و علی الخصوص ادله عدم صلاحیت خلفاء سه گانه برای امامت بعد از پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله و سلم) مطالب قابل استفادهای دارد. و کتاب کفایهالموحدین کتابی است که نسبتا مفصل نوشته شده و همانند دائرهالمعارفی سعی در آوردن همه آراء و اقوال و ادله را دارد و به نظر مطالعه آن برای عموم مردم مناسب نمی باشد.

معرفى اجمالى كتاب‏ حق اليقين‏

حق اليقين آخرين تصنيف علامه مجلسى است كه به سال ۱۱۰۹ ق آن را به پايان برده است. اين اثر درباره اصول دين و به زبان فارسى نگاشته شده و مصنف با استناد به آيات و اخبار و ادله عقلى به اثبات توحيد، نبوت، امامت و معاد پرداخته و بيشترين حجم آن را مبحث امامت به خود اختصاص داده كه عمدتا راجع به تاريخ سياسى و انديشه سياسى شيعه در زمان حضور است.

كتاب مجموعا در ۶ باب تدوين شده است كه باب اول آن با موضوع« اقرار به وجود حق تعالى و صفات كماليه او» در ۱۰ فصل و باب دوم با عنوان« صفاتى كه از حق تعالى نفى بايد كرد» در ۸ مبحث تأليف شده است.« صفات متعلق به افعال حق تعالى» عنوان باب سوم اين كتاب است كه در ۳ مبحث تدوين شده است. مطالب باب چهارم اين كتاب با عنوان« مباحث نبوت» در ۵ مقصد بيان شده است.« امامت» نيز عنوان باب پنجم اين كتاب است كه مطالب آن در ۸ فصل و نه مقصد ارائه شده است.باب پايانى اين كتاب به موضوع« اثبات معاد و بيان مقدمات و توابع آن از وقت مرگ تا انقضاى امر عالم» اختصاص يافته است كه مطالب آن مجموعا در ۲۰ فصل ارائه شده است.

نكته قابل توجه و تامل در مورد اين اثر، آن است كه علامه مجلسى با وجود اين كه بحث امامت را در اين كتاب به تفصيل مورد بحث قرار داده و وجود امام دوازدهم و غيبت آن حضرت را اثبات كرده، ليكن به مسأله رهبرى سياسى جامعه و اداره امور دنيوى مردم در زمان غيبت و فترت تا زمان ظهور و نيز به وظايف شيعيان در اين دوران طولانى متعرض نشده است. <ref>سلطان محمدى، ابوالفضل، مقاله آشنايى با ميراث، مجله علوم سياسى، تابستان ۱۳۷۹ ،شماره ۹.</ref>

از امتیازات این کتاب در بحث امامت وجود ادله فراوان در عدم صلاحیت خلفاء سه گانه برای امامت بعد از پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله و سلم) می باشد که در قسمت مطاعن به صورت مستوفی بدان پرداخته شده است.

این کتاب برای مطالعه کتاب خوبی به نظر می رسد و می تواند در سیر مطالعاتی در حوزه کلام قرار گیرد.

معرفی اجمالی کتاب کفایهالموحدین فی عقائد الدین

این اثر کلامی از سید اسماعیل نوری طبرسی(متوفی۱۳۲۱ق) است که در سه جلد و به زبان فارسی تنظیم کرده است. جلد اول مشتمل است بر سه اصل از اصول دین، یعنی توحید و عدل و نبوت است. جلد دوم- که حجم آن نزدیک به دو برابر هر یک از دو مجلد دیگر است- به مبحث امامت اختصاص دارد، نام دیگر این جلد« عصمهالولایهدر مبحث امامت » است. جلد سوم به آخرین اصل از اصول دین، یعنی بحث معاد اختصاص یافته است، نام دیگر این جلد« ذخیرهالمعاد» است.

به زعم مولف محترم که در بیان انگیزه این کتاب بیان نموده است، کتاب وی نه مانند برخی کتب کلامی موجز است که نفعی نمی بخشد و نه مانند برخی دیگر مفصل است که ارباب معرفت از عوام و خواص قادر به انتفاع از آن نباشند.<ref>کفایهالموحدین، نوری طبرسی، سید اسماعیل، تصحیح و تحقیق: رضائی، غلام رضا، ج۱، ص۲۶.</ref> اما با کمی دقت و جستجو در میان آثار علماء در علم کلام، شاید اثر حاضر را در زمره آثار مفصل بتوان جای داد.

این کتاب همانند دائرهالمعارفی می ماند که در هر موضوعی اقوال و آراء و ادله موجود را می آورد و چه بسا در اثبات یک موضوعی مانند نفی شریک، چهارده دلیل می آورد. تتبع مؤلف در این کتاب قابل ستایش است. بنابراین مطالعه این کتاب می تواند اقوال و آراء موجود را در اختیار خواننده قرار دهد و کمی از زحمت تبع و جستجو در ادله و آراء بکاهد.

این کتاب به نظر برای عموم مردم مناسب نباشد؛ زیرا اولا قلم نگارنده کمی سنگین بوده و در عبارات خویش از الفاظ عربی استفاده می کن که افرادی که آشنایی با زبان عربی هستند قادر به فهم آن می باشند. ثانیا ادبیات کتاب برای قریب صد سال پیش بوده و هم اکنون این ادبیات در بین مردم مرسوم نیست و لذا شاید مطالعه آن کمی سخت باشد. و ثالثا این کتاب آراء و اقوال را جمع آری نموده است و این بحث ها دردی از عموم مردم دوا نمی کند بلکه این گونه کتب برای اهل تحقیق و مخصوصا اساتید این فن و روحانیون محترم می باشد و چه بسا مطالعه این گونه کتب عموم مردم را دچار سردرگمی و نوعی صعوبت در فهم مطالب نماید. اما همانظور که بیان شد این کتاب برای اهل خویش کتاب بسیار مفیدی است و قدر زر زرگر شناسد قدر گوهر گوهری.

کتاب مذکور اخیرا توسط انتشارات رائد با تصحیح و تحقیق آقای غلام رضا رضایی به زیور طبع آراسته شده است البته تا کنون جلد اول و سوم آن یعنی مباحث توحید ، عدل ، نبوت و معاد چاپ شده است و قسمت امامت آن که کمی مفصل است قرار است در دو مجلد چاپ گردد.

==منابع==

{{شاخه

| شاخه اصلی =

| شاخه فرعی۱ =

| شاخه فرعی۲ =

| شاخه فرعی۳ =

}}

{{تکمیل مقاله

| شناسه =

| تیترها =

| ویرایش =

| لینک‌دهی =

| ناوبری =

| نمایه =

| تغییر مسیر =

| ارجاعات =

| بازبینی =

| تکمیل =

| اولویت =

| کیفیت =

}}