حدیث عالمان حاکم بر مردم هستند
 | این مقاله نیازمند گسترش است. لطفاً اگر تخصص و توانایی گسترش این مقاله را دارید، آن را بهبود بخشید. |
 | این مقاله هماکنون به دست A.ahmadi در حال ویرایش است. |
در روایتی از حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) آمده است که حضرت فرمود: «العلما حکام علی الناس»، آیا این روایت سند معتبر و قابل استناد دارد؟
اصل روایت، در کتاب «غُرَر الحِکَم و دُرَر الکَلِم»، آمُدی ذکر شده است، اما ایشان اسناد روایات را حذف کرده است و دلیل آن هم تنها توجه به جنبه‌های بلاغی و زیباشناسی کلام امیرالمؤمنین (علیه السلام) بوده است. و منظور این است که مردم باید حکم علمای شیعهٔ پیرو امامان «ع»، در امورات گوناگون را قبول کنند و از آن تجاوز نکنند. مضمون روایت، در منابع دیگر نیز گزارش شده است.
| اطلاعات حدیث |
|---|
متن و ترجمه
- امام علی(ع): «اَلْعُلَمَاءُ حُكَّامٌ عَلَى اَلنَّاسِ».
- «عالمان حاکمان بر مردم هستند.»
بررسی سندی
اولین منبع حدیثی که روایت حاکم بودن عالمان بر مردم را ذکر کرده، کتاب غُرَر الحِکَم و دُرَر الکَلِم نوشته عبدالواحد تمیمی آمُدی، عالم شیعه اواخر قرن پنجم و نیمه نخست قرن ششم است.
کتاب غرر الحکم
نویسنده کتاب حدیثی غرر الحکم و درر الکلم چنانکه خود در مقدمه کتاب گفته، سندهای روایات را حذف کرده است.[۱] این کلام را دلیلی دانسته‌اند بر اینکه همه این روایات دارای سند بوده و چون نویسنده در گردآوری این سخنان، تنها به جنبه‌های بلاغی و زیباشناسی نظر داشته، اسناد روایات را حذف کرده است.[۲] عالمان علم رجال و حدیث، روایاتی را که سند آنها ذکر نشده، از نظر سندی ضعیف شمرده‌اند.
علامه مجلسی، محدث شیعه قرن یازدهم قمری، روایات کتاب غرر الحکم را در کتاب بحارالانوار نقل کرده؛ اگرچه این، به معنای قبول همه روایات این کتاب نیست. محدث نوری، محدث شیعه قرن چهاردهم قمری نیز، روایت حاکم بودن عالمان بر مردم را در کتاب مستدرک الوسائل، باب وجوب رجوع به عالمان شیعه در امر قضاوت و فتوی، ذکر کرده است.[۳] همچنین آیت‌الله سید حسین بروجردی در کتاب جامع احادیث الشیعه، این حدیث را در باب «اختصاص القضاء و الحکم بِالنَّبی و الامام و... الفقیه المؤمن العادل...» آورده است.[۴]
محتوا
بر اساس روایت «عالمان حاکم بر مردم هستند»، مردم باید حکم عالمان را پذیرفته و با آن مخالفت نکنند.[۵] مراد از عالمان در این روایت را در درجه نخست امامان معصوم(ع)[۶] و در مرتبه بعد، عالمان شیعه که خود از دستورات امامان(ع) پیروی می‌کنند، دانسته‌اند.[۷]
احادیث مشابه
احادیثی که از نظر محتوا مشابه این روایت است نیز نقل شده است؛ از جمله روایتی از که از امام حسین(ع) نقل شده و در آن جریان کارها و احکام در دست عالمان الهی که امانتدار حلال و حرام خدایند، شمرده شده است.[۸]
منابع
- ↑ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق سید مهدی رجایی، دار الکتاب الاسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق، ص۱۴.
- ↑ موسوی، سید محسن، گزیده متون حدیثی۲ (غرر الحکم و درر الکلم)، دار الحدیث، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش، ص۱۳.
- ↑ نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسة آل البیت(ع)، قم، ۱۴۰۸ق، چاپ اول، ج۱۷، ص۳۲۱.
- ↑ بروجردی، سید حسین، جامع احادیث الشیعه، تهران، انتشارات فرهنگ سبز، چاپ اول، ۱۳۸۶ش، ج۳۰، ص۹۴.
- ↑ آقا جمال خوانساری، محمد بن حسین، شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق جلال الدین حسینی ارموی محدث، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(ص)، تحقیق محسن کوچه‌باغی، مکتبه آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۹، ح۴.
- ↑ حکیمی، محمدرضا، الحیاة، ترجمه احمد آرام، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۵۵.
- ↑ ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ص۲۳۸.