تسبیح

سؤال

تسبیح خداوند و حقیقت آن چیست؟

تسبیح خداوند از پرکاربردترین مفاهیم در قرآن است. خداوند در قرآن بارها بندگانش را به تسبیح خود فرامی‌خواند. بر اساس آیات قرآن همه موجودات عالم مشغول تسبیح خداوند هستند.

معنای تسبیح

تسبیح در اصل از ماده «سبح» به معنی حرکت سریع در آب و هوا است. به همین منظور در مورد خداوند نیز به معنی حرکت سریع، در مسیر عبادت پروردگار است. حقیقت تسبیح، نفی هرگونه عیب و نقص و گواهی موجودات جهان به پاکی و یکتایی خداوند است.

تسبیح همه موجودات عالم

آیات مختلف قرآن، از تسبیح و حمد موجودات عالم سخن گفته‌ است. بر اساس آیات قرآن، تمامی موجودات عالم و آسمان های هفتگانه مشغول تسبیح خداوند هستند. و کسانی که نزد خداوند هستند( فرشتگان و مقربان) و هرچه در آسمان و زمین وجود دارد مشغول سجده و عبادت هستند. در قرآن از تسبیح فرشتگان کوه‌ها و پرندگان سخن می‌کند.

امر به تسبیح خداوند در قرآن

در قرآن بارها به پیامبر(ص) سفارش شده است خداوند را تسبیح گوید. بخصوص پیش از غروب و طلوع آفتاب و قسمتی از شب و روز: ﴿وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ؛ به ستايش پروردگارت تسبيح گوى﴾(ق:۳۹) دستور به تسبیح خداوند خطاب به مؤمنان هم آمده است. و نیز زمانی که به زکریا نوید تولد یحیی را داد امر به تسبیخ خداوند کرد.

معنای تسبیح خداوند

تسبیح خداوند، به معنای حمد و سپاس او و همواره یاد او بودن است. در قرآن تسبیح خداوند عبادت شمرده شده است تسبیح در قرآن همراه با ذکر که نشان می‌دهد معنایی نزدیک به هم اما جدا از هم دارند؛ و با حمد آمده است. از ابن عباس روایت آمده است که مقصود از تسبيح در ساعات شب، نماز شب است‏. مفسران مصادیق زیادی برای تسبیح ذکر کرده‌اند از جمله نمازهای پنچ گانه، مطلق نماز، و مطلق تسبيح و حمد كه يا با يادآورى و تحميد قلبى باشد و يا با زبان، گفتن سبحان اللَّه و الحمد للَّه صورت گيرد و يا اعم از ذكر قلبى و زبانى باشد. بر این اساس تسبیح از یک باور قلبی نشأت می‌گیرد که خداوند را تنزیه می‌کند از هر عیب و نقص و ظلمی. از این جهت است که در آیه ۱۳۰ سوره طه پس از سفارش تسبیح به پیامبر، می‌گوید باشد که به مقام رضا برسی: ﴿لَعَلَّكَ تَرْضَىٰ؛ باشد كه خشنود گردى.﴾ چون این تنزیه و تسبیح خداوند، نشان‌دهنده تسلیم در برابر خداوند است و انسان به رضای قضا و قدر نائل می‌شود.