کنیز بودن مادران هفت امام شیعه
آیا مادران ائمه(ع) غير از حضرت زهرا(س) چه فضيلت هايي داشته اند كه خداوند اولياء خود را به وسيله آنان به دنيا آورده اند، در حالي كه آنان بيشتر يا كنيز و يا همانند مادر امام زمان(عج) مسيحي بوده اند؟
شکل گيري و قوام شخصيت انسان به مقدار بسيار زيادي ارتباط با نقش تربيتي مادر و نوع رفتار و آداب و شخصيت او دارد.
در طول تاريخ فراوان ديده شده كه هرگاه فردي به نخبگي و فرزانگي سر برآورده بدون شك از مادري با فضيلت و كاردان بهره‌مند بوده اند. پیشوایان معصومین(ع) به عنوان گوهرهاي ناب و بي‌‌بديل عالم خلقت، در دامن مادران شریف و با فضیلت بهره مند از خصوصيات بلند انساني و اسلامي، رشد نموده اند.
گرچه مادران امامان ما در مقام عبوديت و بندگي خدا و بهره‌مندي از فضيلتها و كرامتها به رتبه و جايگاه حضرت فاطمه(سلام الله عليها) كه سرآمد زنان عالم است، نمي‌رسيده‌اند ولي براساس بيانات خود ائمه(ع) ونیز به گواهي تاريخ، اهل فضل و كمالات و از بهترين زنان دوران خود بوده اند.
ازجمله در مورد اوصاف مادر امام سجاد(عليه السّلام) نقل شده است: «مادر بزرگوار آن حضرت، شهربانو، دختر يزدگرد ـ آخرين شاه ساساني ـ مي‌باشد. وي طي فتوحات شهرهاي ايران به دست مسلمانان اسير گشت و از ايران به مدينه برده شد و در پرتو حمايت اميرالمؤمنين (ع) آزاد گرديد، به همسري حسين بن علي(ع) درآمد وافتخار يافت تا مادر امام زين‌العابدين (ع) باشد و نُه امام معصوم از نسل او پديد آمد.»[۱] در كتاب شريف اصول كافي آمده است كه حضرت علي (ع) به فرزندش امام حسين (ع) مي‌فرمايد: «از همسرت شهربانو، خوب محافظت و نگهداري كن و به او نيكي نما، چه اين كه در آينده‌اي نزديك براي تو فرزندي خواهد آورد كه بهترين اهل زمين خواهد بود.»[۲]
همچنين راجع به همسر امام سجاد (ع) و مادر امام محمد باقر (ع) آورده‌اند: «تنها همسري كه از طريق عقد دائم به ازدواج امام سجاد (ع) درآمده است، ام عبدالله دختر عموي بزرگوارش ـ امام حسن مجتبي (ع) مي‌باشد. امّ عبدالله از زنان با فضيلتي است كه در بسياري از افتخارهاي معنوي، درعصر خويش يگانه بوده است. از آن جمله اين كه وي هم دختر امام و هم همسر امام و هم مادر امام مي‌باشد. همسري ام عبدالله با امام سجاد (ع) دو نسل امامت را بهم پيوند داد و نتيجه اين پيوند، يگانه فرزندي بود كه «باقرالعلوم» نام گرفت و خط امامت را تداوم بخشيد.»[۳]
در شرح حال مادر امام رضا (ع) مي‌خوانيم: «نجمه» مادر بزرگوار امام رضا (ع) و از زنان مؤمنه، پارسا و نجيب و پاكيزه بود. حميده، همسر امام صادق (ع) او را كه كنيزي از اهالي مغرب بود، خريد و به منزل برد، نجمه در خانه امام صادق (ع) حميده خاتون را بسيار احترام مي‌كرد و به خاطر جلال و عظمت او، هيچ‌گاه نزدش نمي‌نشست.
روزي حميده در عالم رؤيا رسول گرامي اسلام(ص) را ديد كه به او فرمودند: «اي حميده! نجمه را به ازدواج فرزندت «موسي» در آور زيرا از او فرزندي به دنيا خواهد آمد كه بهترين فرد روي زمين باشد.» پس از اين پيام، حميده به فرزندش امام كاظم (ع) فرمود:«پسرم! نجمه بانويي است كه من هرگز بهتر از او را نديده‌ام زيرا در زيركي و محاسن اخلاقي مانندي ندارد. من او را به تو مي‌بخشم، تو نيز در حق او نيكي كن!...»[۴]
در توصیف مادر امام زمان(عج) نيز آمده است: «نرجس» دختر يشوعا (پسر قيصر روم) و مادر حضرت مهدي(عج) است. ميزان فضيلت و معنويت وي تا آنجا بوده است كه «حكيمه خاتون» دختر امام جواد (ع) و بانويي عالي‌قدر از خاندان امامت، او را سرآمد و سرور خاندان خويش، و خود را خدمتگزار او مي‌ناميده است.
در هر حال با توجه به آنچه ذكر شد و نمونه‌هاي ديگري كه بيان آن در اين مختصر نمي‌گنجد، گرچه شرايط اجتماعي و محيطي مادران ائمه (ع) سبب شده بود كه آنها در مقطعي از حيات خود جزء كنيزان و طبقه محروم از اسلام بوده باشند ليكن ايشان با كنار رفتن موانع اجتماعي و فرهنگي و قرار گرفتن در مسير روح‌بخش اسلام و بهره‌مندي از آموزه‌هاي بلند آن، خود را با فضيلتها و كمالات اسلامي مزين نموده‌اند و لياقت و شايستگي مادري ائمه (ع) را بدست آورده‌اند.
تذكر اين نكته لازم است كه در اسلام معيار كرامت انسان‌ها تقوا است نه كنيز بودن يا نبودن و لذا اين كه مادر ائمه كنيز باشند اشكالي ايجاد نمي‌كند و نيز اين كه قبلاً مسيحي بوده باشند هم اشكالي ندارد زيرا اينان با شنيدن نداي اسلام و ورود به كشور اسلامي مسلمان شده و جزو زنان پارسا قرار گرفته‌اند.