تفاوت برزخ با عالم مثال

سؤال

حقیقت عالم برزخ چگونه است و با عالم مثالی که فیلسوفان می‌گویند، چه ارتباطی دارد؟

خداوند، جهان هستی را در سه عالم آفریده است:

• عالم تجرّد و جبروت است که موجوداتی برتر و دارای سعه ی خاص اند و ماده و آثار مادی ندارند.
• عالم مثال (برزخ) یا ملکوت است که تنها اشکال ماده را دارند و جرم و جسم آن را ندارند.
• عالم جسم و نظام مادی است که عالم شهادت و ناسوت است.

مباحث عالم مثال، در فلسفه اسلامی و حکمت متعالیه، با برزخ در مباحث معاد، همخوانی بسیاری دارد.

امام صادق(ع) در پاسخ شخصی که خیال می‌کرد، روح پس از مرگ در قالب پرنده‌ای منتقل می‌شود، کرامت مؤمن را بالاتر از آن دانست که در قالب پرنده‌ای قرار داده شود. امام ارواح مومنان را در بدن‌هایی مانند بدن‌های دنیایی آنها دانست.

این روایت، بسیار آشکار، از بدن مثالی و عالم برزخی سخن می‌گوید: ... وقتی خداوند ]روح شخصی را[قبض می‌کند، این روح به قالبی مانند قالب دنیایش منتقل می‌شود. روح در این قالب]جدید [می‌خورد و می‌آشامد. هر گاه کسی نزد او آید، او را به همان صورتی می‌شناسد که در دنیا بود.

طبق این حدیث، ارواح در عالم برزخ، جسم لطیفی دارند که کاملاً مانند جسم مادی دنیایی آنهاست، به گونه ای که کاملاً قابل شناسایی است. این نوع تطبیقات برای عالم برزخ، بسیار شبیه به توصیفات عالم مثال دانسته شده است.

علامه مجلسی پس از اثبات برزخ می‌گوید: احادیث بسیاری نقل شده که پس از جدایی روح از بدن دنیایی، روح به بدن لطیفی مثل بدن دنیا تعلق می‌گیرد که در لطافت، مثل جسم‌های ملائکه و جن است.