سند حدیث غدیر
آیا واقعه غدیر خم از نظر تاریخی صحیح و ثابت است؟
حدیث غدیر و جریان غدیر خم، از معتبرترین احادیث نقل شده نزد شیعه و اهل سنت می‌باشد. در ماجرای غدیر خم، نبی اکرم(ص) بعد از بازگشت از حجة الوداع، در مکان غدیر خم، این جمله را فرمودند که «هر کس من مولا و سرپرست او هستم، علی مولا و سرپرست اوست». این حدیث توسط ۱۱۰ نفر از صحابه و ۸۴ نفر از تابعین نقل شده است و علمای طراز اول اهل سنت بر تواتر و صحت این حدیث اتفاق نظر دارند. همچنین کتاب‌هایی، توسط برخی از علمای اهل سنت برای اثبات صحت اسناد حدیث غدیر نوشته شده است.
جریان غدیر خم
ماجرای غدیر خم چنین نقل شده است: در دهمین سال هجرت، رسول خدا(ص) قصد زیارت خانه خدا را نمود، لذا گروه عظیمی از مردم برای انجام مناسک حج به مدینه آمدند، و روز شنبه ۲۴ یا ۲۵ ذیقعده به قصد حج همراه پیامبر خدا(ص)، پیاده از مدینه خارج شدند. تعداد یاران حضرت در حجة الوداع را ۱۱۴ هزار نفر یا ۱۲۰ یا ۱۲۴ هزار نفر در کتب مربوطه ثبت کرده‌اند. حج انجام شد، پیامبر اکرم(ص) قصد بازگشت به مدینه کردند، هنگامی که به غدیر خم رسیدند این آیه نازل شد: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ۖ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ…؛ ای رسول ابلاغ کن آنچه را که پروردگارت به تو امر کرده و اگر این کار را انجام ندهی رسالتت را انجام نداده‌ای و خداوند تو را از شر مردم محافظت خواهد کرد.﴾(مائده:۶۷)
در این هنگام پیامبر اکرم(ص) به آنان که جلو رفته بودند دستور داد برگردند و آنان که عقب افتاده بودند رسیدند و نماز ظهر اقامه شد، پس از پایان نماز، به دستور پیامبر اکرم(ص) از جهاز شتر، محل مرتفعی ترتیب داده شد و حضرت شروع به خواندن خطبه کردند: حمد و سپاس مخصوص خداست، یاری از او می‌خواهیم… سپس از مردم پرسید آیا من رسالتم را انجام دادم؟ همگی گفتند: ما گواهی می‌دهیم که تو پیام خدا را ابلاغ کردی، سپس فرمودند: ای مردم کیست که بر اهل ایمان از خود آن‌ها سزاوارتر است؟ مردم گفتند: خدا و رسول داناترند، سپس فرمودند: «من کنت مولاه فعلی مولاه» هر کس من مولا و سرپرست او هستم بعد از من علی سرپرست و مولای اوست».
به گفته احمد بن حنبل پیشوای حنبلی‌ها پیامبر این جمله را چهار بار تکرار کرد، سپس دعا فرمودند و در ادامه این آیه نازل شد: ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ؛ امروز دین شما را کامل کردم.﴾(مائده:۳) ابن عباس گفت: «به خدا سوگند ولایت علی(ع) بر همگان واجب گشت».[۱]
سند حدیث غدیر
نقل حدیث توسط صحابه و تابعین
این روایت توسط ۱۱۰ نفر از صحابه پیامبر در کتب اهل سنت نقل شده که به اسامی تعدادی از آن‌ها اشاره می‌شود.
هم چنین ۸۴ نفر از تابعین حدیث غدیر را نقل کرده‌اند که همگی در کتب اهل سنت موجود است.
تأیید حدیث غدیر توسط بزرگان اهل سنت
عده زیادی از علمای طراز اول اهل سنت به متواتر (قطعی) بودن حدیث غدیر اعتراف کرده‌اند از جمله آن‌ها:
- جلال الدین سیوطی
- علامه مناوی
- علامه عزیزی
- ابن کثیر دمشقی
- شیخ عبدالله شافعی و….
علمای بسیار زیادی از اهل سنت نیز به صحت حدیث غدیر اعتراف کرده‌اند. از جمله آن‌ها:
- ابن حجر هیثمی
- حاکم نیشابوری.
- حلبی.
- ابن کثیر دمشقی.
- ترمذی.
- آلوسی.
- ابن حجر عسقلانی.
- ابن مغازلی شافعی.
- ابن ابی الحدید معتزلی.
- شهاب الدین قسطلانی.
بسیاری از علمای اهل سنت در طول تاریخ راجع به سند و صحت حدیث غدیر کتاب جداگانه‌ای تألیف کرده و آن را اثبات کرده‌اند از جمله آن‌ها:
- محمد بن جریر طبری کتابی به نام «الولایه فی طرق حدیث الغدیر»
- حافظ ابن عقده کتابی به نام «الولایه فی طرق حدیث الغدیر».
- ابوبکر جعابی کتابی به نام «من روی حدیث غدیر خم».
- امام الحرمین جوینی در کتاب «ینابیع الموده».
- ابو سعید سبحانی کتابی به نام «الدرایه فی حدیث الولایه» و….[۲]