آزمایش همه انسان‌ها
با توجه به اشاره قرآن درباره آزمايش همه بندگان، خواستم بدانم خداوند چگونه بندگانش را آزمايش مي كند؟
همه انسان‌ها در همه حال در معرض امتحان الهی هستند و باید نسبت به هر حادثه‌ای اين احتمال را بدهد که ممکن است آن حادثه يکي از امتحانات الهی باشد. با اين ديد، هر کس میتواند به موارد فراوانی در زندگیاش پی ببرد که جزء امتحانات الهی به حساب میآيد. امتحانات الهي نوعا به گونهاي هستند که ما از امتحان بودنشان مطلع نمیشويم. چون در غير اين صورت امتحان نبود. چون اگر ما میدانستيم که اين حادثه امتحان الهی است مسلما به گونهای ديگر عمل میکرديم.
سنت امتحان يک سنت ثابت الهی است که هيچ انسانی از آن استثنا نشده است. قرآن مجيد، با اشاره به امتحان عمومی انسان‌ها، میفرمايد: ﴿أحسب الناس أن يتركوا أن يقولوا آمنّا و هم لا يفتنون[۱]؛ آيا مردم گمان مي كنند بدون امتحان رها مي شوند، نه هرگز، بلكه همگي بايد امتحان دهند.﴾ هر چند که شکل و کيفيت امتحان ممکن است متفاوت باشد، بعضی مشکل، بعضی آسان؛ برخی جانی، برخی مالی و ... در آيات قرآن كريم به نمونههايی از اموری كه انسان با آنها امتحان میشود اشاره شده، از قبيل: ترس، گرسنگی، زيانهای مالی و مرگ و…
موارد آزمون الهی
هر فردی و هر گروه و جمعيتّي به نوعی در اين سنّت الهی شريك و سهيماند و امتحانات خداوند در شکلهای گوناگون به سراغ آنها میآيد. [۲]
﴿ولنبلُوَنّكُمْ بشيءٍ مِن الخَوْفِ و الجوُع و نقصٍ من الاموالِ والأَ نْفسِ و الثّمراتِ و بشّرالصابرين[۳]؛ قطعاً همه شما را با چيزي از ترس، گرسنگي، زيان مالي و جاني و كمبود محصولات, آزمايش مي كنيم و بشارت ده به استقامت كنندگان.﴾
وسايل آزمايش خداوند منحصر به اينها نيست بلكه امور ديگری نيز در قرآن به عنوان وسيله امتحان آمده است، مانند فرزندان، پيامبران و دستورات خداوند، حتّی بعضي از خوابها ممكن است از وسايل آزمايش باشد. ﴿و نبلوكم بالشرو الخير[۴]؛ شرور و خيرها نيز از آزمايش هاي الهي محسوب مي شوند﴾ بنابراين، مواردی كه در آيه شمرده شده جنبه انحصاری ندارد. هر چند از نمونههای روشن و زنده آزمايشهای الهی است.
گروهی در محيطهايی قرار میگيرند كه از هر نظر آلوده است و وسوسههای فساد از هر طرف آنها را احاطه میكند، امتحان بزرگ آنها اين است كه در چنين جو و شرايطی همرنگ محيط نشوند و اصالت و پاكي خود را حفظ كنند. گروهي در فشار محروميتها قرار میگيرند، در حالی كه میبينند اگر حاضر به معاوضهكردن سرمايههای اصيل وجود خود باشند، فقر و محروميت به سرعت در هم میشكند، اما به بهای از دست دادن ايمان و تقوی و آزادگی و عزت و شرف و همين آزمون آنها است. گروهی ديگر برعكس، غرق در نعمت میشوند و امكانات مادّی از هر نظر در اختيارشان قرار ميگيرد، آيا در چنين شرايطی، قيام به وظيفه شكر نعمت میكنند؟ يا غرق در غفلت و غرور و خودخواهی و خودبينی، غرق در لذّات و شهوات و بيگانگی از جامعه و از خويشتن میشوند؟![۵]
مطالعه بيشتر
۱. تفسير نمونه ذيل آيات ۱ سوره عنكبوت، آيه ۱۵۵ سوره بقره، انبياء آيه ۳۵، دارلكتب الاسلاميه، بقلم جمعي از نويسندگان.
۲. امتحان عامل تکامل، حسين شفاهی.