اصحاب رقیق

سؤال

در کتابهای رجالی آمده است: فلانی از «اصحاب الرقیق» است؛ منظور از «اصحاب الرّقیق» چییست و به چه گروهی «اصحاب الرّقیق» گفته می‌شود؟

پاسخ اجمالی: به افرادی که شغل آنها برده فروشی بود، «اصحاب رقیق» می‌گفتند.

پاسخ تفصیلی: برخی از عناوین و عبارات برای مدح یا مذمت افراد به کار می‌رود؛ مثلاً در علم لغت، رجال، و. برای مذمت فردی که زبان او لگام و کار او میزان ندارد و هرچه بر زبانش آمد از گفتنش خودداری نمی‌کند و مطالب و روایات صحیح و سقیم، معتبر و غیر معتبر را جمع‌آوری و نقل می‌کند، از عبارت «حاطب لیل» استفاده می‌شود. چنان‌که عنوان «وجه من وجوه الطائفه» برای مدح افراد استفاده می‌شود که نهایت اعتبار و شخصت والایی آنها را می‌رساند. اما عبارت «اصحاب الرقیق» که در سؤال بدان اشاره شده و در کتاب‌های رجالی از جمله در کتاب «الموسوعه الرجالیه» آمده و در مورد برخی از راویان حدیث به کار رفته است برای مدح یا مذمت نبوده و اسم فرقه و گروهی نمی‌باشد، بلکه حکایت از شغل و پیشهٔ آنها دارد. «اصحاب الرقیق» به افرادی گفته می‌شود که شغل آنها دلالی و خرید و فروش بردگان و کنیزان است؛ مثلاً شیخ طوسی در بحث لزوم فروش مال انسان ورشکسته می‌گوید هریک از اموال مفلس باید به بازار مناسب آن فروخته شود؛ دفترها وکاغذ را به بازار لوازم التحریر و کاغذ فروشی ببرند و بفروشند، پارچه را به بازار بزازها، فرش را به بازار فرش فروشان و. و رقیق یعنی برده و کنیز را به بازار «نخّاسین» ببرند و بفروشند. طریحی در مجمع البحرین می‌گوید: «َنخَّاس» با تشدید خاء به معنای دلال و فروشنده چهار پایان و بردگان و وکنیزان می‌باشدطریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، ۴، ص۱۱۰، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، ۱۴۱۶ ه‍. ق، ج۴، ص۱۱۰.

 پس معلوم شد که «اصحاب رقیق» یعنی افرادی که کار آنها فروش و دلالی بردگان است.