فضیلت تشییع جنازه

سؤال

آيا تشييع جنازه، براى ميت يا شركت كنندگان در مراسم تشييع، فايده اى دارد؟

الإمامُ عليٌّ عليه السلام ـ لَمّا تَبِعَ جَنازَةً فسَمِعَ رجُلاً يَضحَكُ ـ: كأنّ المَوتَ فيها على غَيرِنا كُتِبَ ، و كأنّ الحَقَّ فيها على غَيرِنا وَجَبَ ، و كأنّ الّذي نَرى من الأمواتِ سَفْرٌ عمّا قَليلٍ إلَينا راجِعونَ ، نُبَوّئُهُم أجداثَهُم و نأكُلُ تُراثَهُم كأنّا مُخَلَّدونَ بَعدَهُم ، ثُمّ قد نَسِينا كُلَّ واعِظٍ و واعِظَةٍ ، و رُمِينا بكُلِّ فادِحٍ و جائحَةٍ؛ .امام على عليه السلام ـ چون در تشييع جنازه اى صداى خنده مردى را شنيد ـفرمود : گويى كه مرگ را در اين جهان براى ديگران رقم زده اند و انگار كه حق در اين دنيا بر ديگران واجب گشته است و گويى مردگانى را كه مى بينيم، مسافرانى هستند كه به زودى سوى ما باز مى گردند! آنان را در گورهايشان مى نهيم و ميراثشان را مى خوريم، آن گونه كه پندارى پس از آنها جاودان خواهيم ماند. هر پند دهنده اى را به دست فراموشى سپرده ايم، حال آنكه هدف هر بلا و حادثه اى بنيان كن قرار داريم.

شرکت پیامبر و ائمه در تشییع جنازه دیگران

برخی فرشتگان، پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)و امامان(ع)در تشييع جنازه ها شركت مى كردند.

از امام باقر(ع) نقل شده است كه فرمود:

رسول خدا، پشت سر جنازه اى راه مى رفت، پرسيده شد: «اى رسول خدا، چرا چنين مى كنى؟» فرمود: «فرشتگان را مى بينم كه از جلو مى روند و ما از آنها پيروى مى كنيم».

امام صادق(ع) فرمود: پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) دنبال جنازه ى مرد صحابى انصارى مى رفت. برخى از اصحاب عرض كردند: «يا رسول الله، سوار مركب نمى شويد؟» فرمود: «دوست ندارم من سوار باشم در حالى كه فرشتگان پياده مى روند».

روزى جنازه اى را از گذرگاهى عبور دادند كه پيامبر و اصحاب او نشسته بودند. حضرت و يارانش از جا برخاستند تا جنازه از نظرها غايب شد. يك گفت: «اين جنازه ى يك يهودى بود». فرمود: «آيا انسان نبود!»

احترام به شخص فوت شده

اسلام براى احترام به كرامت و جايگاه انسان، در باره ى تشييع جنازه بسيار سفارش كرده است.

19361.عنه عليه السلام : يَنبَغي لأولياءِ المَيّتِ أن يُؤْذِنوا إخوانَ المَيّتِ بمَوتهِ ، فيَشهَدونَ جَنازَتَهُ و يُصَلُّونَ علَيهِ ، فيُكسِبُ لَهُمُ الأجرَ و يُكسِبُ لِمَيّتهِ الاستِغفارَ؛ امام صادق عليه السلام : شايسته است كه صاحبان عزا برادران دينى ميّت را از مرگ او با خبر سازند، تا در تشييع جنازه حاضر شوند و بر او نماز خوانند و بدين ترتيب، هم براى آنان اجرى حاصل شود و هم براى ميّت استغفار به عمل آيد.

فوايدى كه به ميت مربوط مى شود، عبارتند از; حفظ حرمت و جايگاه او، هديه اى به بزرگى بهشت، آمرزش گناهان وى با شهادت و حضور مؤمنان.

بخشش گناهان تشییع کننده

يكى از فوايد مهم تشييع جنازه، ثوابى است كه نصيب ميت و شركت كنندگان مى شود.

امام صادق(عليه السلام) فرمود:

چون مؤمن را در قبر گذاشتند، ندا مى كنند، نخستين عطايى كه به تو شد، بهشت است و نخستين عطايى كه به مشايعت كنندگان جنازه ى تو شد، آمرزش گناهان است.

در حديث ديگر آمده:

هر كسى، جنازه ى مؤمنى را تا دفن همراهى كند، خداوند در قيامت هفتاد ملك بر او بگمارد كه او را همراهى و برايش استغفار كنند.

حضرت موسى(عليه السلام) در مناجات عرض كرد: «پروردگارا، ثواب كسى كه تشييع جنازه كند، چيست؟» فرمود: «فرشتگانى پرچم دار، بر او مى گمارم كه او را از قبر تا محشر تشييع كنند».

وقتى چهل مؤمن مى گويند كه خدايا، از اين ميت جز نيكى نديده ايم، خداوند شهادت آنها را مى پذيرد.

یاد مرگ و آخرت

فايده ى ديگر اندرز شركت كننده ها است كه آنها را از گناه دور و به طاعت نزديك مى سازد.

عنه صلى الله عليه و آله : يا أبا ذرٍّ ، إذا تَبِعتَ جَنازَةً فلْيَكُنْ عَقلُكَ فيها مَشغولاً بالتَّفكُّرِ و الخُشوعِ ، و اعلَمْ أنّكَ لاحِقٌ بهِ؛ پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اى ابوذر! هرگاه در پى جنازه اى به راه افتادى ، بايد عقلت با تفكّر و خشوع به آن مشغول شود و بدان كه تو نيز به او مى پيوندى.

پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فرمود:

عنه عليه السلام ـ لمّا سُئلَ عن إجابَةِ الدَّعوَةِ إلَى الجَنازَة: يُجيبُ الجَنازَةَ ؛ فإنّ حُضورَ الجَنازَةِ يُذكِّرُ المَوتَ و الآخِرَةَ ، و حُضورَ الوَلائمِ يُلهي عن ذلكَ؛ امام باقر عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه انسان بهتر است دعوت به تفرمود : دعوت به تشييع جنازه را بپذيرد؛ زيرا حضور در تشييع جنازه، يادآور مرگ و آخرت است و حضور در وليمه ها از اين امور غافل مى گرداند.

هر گاه به عروسى دعوت شديد به كندى برويد، چون شما را به ياد دنيا مى اندازد و هرگاه به تشييع جنازه خوانده شديد، شتاب كنيد كه شما را به ياد آخرت مى اندازد.

هر گاه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) جنازه اى را تشييع مى كرد، اندوه ايشان زياد مى شد، با خود حديث نفس مى كرد و كم سخن مى گفت.

حديثى از امام على(عليه السلام) هر دو فايده را ياد آور مى شود. على(عليه السلام) در تشييع جنازه اى شنيد كه مردى مى خندد; فرمود:

گويا مرگ، براى غير ما نوشته شده است و گويا رعايت حق، براى غير ما واجب شده است.

آنچه گفته شد، مربوط به تشييع جنازه ى مؤمن است; ولى در مورد كافر، امام كاظم(عليه السلام) فرمود:

وقتى كافرى بميرد، هفتاد هزار ملائكه ى غضب و عذاب، او را تشييع مى كنند.

الإمامُ عليٌّ عليه السلام ـ لَمّا تَبِعَ جَنازَةً فسَمِعَ رجُلاً يَضحَكُ ـ: كأنّ المَوتَ فيها على غَيرِنا كُتِبَ ، و كأنّ الحَقَّ فيها على غَيرِنا وَجَبَ ، و كأنّ الّذي نَرى من الأمواتِ سَفْرٌ عمّا قَليلٍ إلَينا راجِعونَ ، نُبَوّئُهُم أجداثَهُم و نأكُلُ تُراثَهُم كأنّا مُخَلَّدونَ بَعدَهُم ، ثُمّ قد نَسِينا كُلَّ واعِظٍ و واعِظَةٍ ، و رُمِينا بكُلِّ فادِحٍ و جائحَةٍ؛ .امام على عليه السلام ـ چون در تشييع جنازه اى صداى خنده مردى را شنيد ـفرمود : گويى كه مرگ را در اين جهان براى ديگران رقم زده اند و انگار كه حق در اين دنيا بر ديگران واجب گشته است و گويى مردگانى را كه مى بينيم، مسافرانى هستند كه به زودى سوى ما باز مى گردند! آنان را در گورهايشان مى نهيم و ميراثشان را مى خوريم، آن گونه كه پندارى پس از آنها جاودان خواهيم ماند. هر پند دهنده اى را به دست فراموشى سپرده ايم، حال آنكه هدف هر بلا و حادثه اى بنيان كن قرار داريم.

امام صادق(عليه السلام)فرمود:

اگر جنازه ى كافر باشد، ملائكه، ضمن تشييع او، بر او لعنت مى فرستند تا به قبر مى رسد. آن گاه زمين به او مى گويد: «خوش نيامدى».

حسن ختام اين پاسخ، كلام امام صادق(عليه السلام) كه فرموده است:

هنگام تشييع جنازه، بپندار كه خداوند تو را دوباره به دنيا برگردانده است. اكنون ببين كه چگونه جبران مى كنى.