هول مطلع
هول مطلع چیست؟
هَوْل مُطَّلَع عبارتی در برخی دعاها و روایات، که مراد از آن را وحشت قبر دانسته‌اند. عده‌ای نیز هول مطلع را مکانی در آسمان معرفی کرده‌اند که پس از مرگ، روح انسان به آنجا برده می‌شود و وحشت بسیار دارد. امام علی(ع) مردم را انذار می‌داد که خود را برای هول مطلع آماده کنند. در برخی دعاها نقل شده «يَا رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَع؛ خدایا، از هول مطلع، به تو پناه می‌برم.» ابوذر غفاری در زمان به خاک سپردن فرزندش گفت: «اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.»
در روایات به زیارت قبر امام حسین(ع) و روزه گرفتن آخر ماه رجب برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است.
مفهوم‌شناسی
لغت‌شناسان «هَوْل» را به معنای ترس و فریاد بزرگ[۱] و «مُطَّلَع»را به جایگاهی بلند که از بالای آن به چیزی آگاهی حاصل شود، معنا کرده‌اند.[۲] برای اصطلاح «هول مطلع» دو معنا ذکر شده است:
- وحشت قبر: این معنا در روایتی از سلمان فارسی نقل شده است.[۳] همچنین ترمذی از عالمان اهل‌سنت روایتی را نقل کرده که مرده در زمان خاکسپاری مشغول است؛ زیرا به استقبال هول مطّلع و سؤال نکیر و منکر می‌رود.[۴]
- مکانی در آسمان که فرشتگان روح انسان را پس از قبض، به سوی آن می‌برند. اگر شخص، کافر یا گنه‌کار باشد، وحشت بر او چیره می‌شود.[۵] از امام صادق(ع) نقل شده چون روح مؤمن از بدنش خارج شد، ملائکه آن را به آسمان می‌برند و بر او ترحم و طلب مغفرت می‌کنند. ... آنجا خداوند دستور می‌دهد که روح او را، نزد جسدش برگردانید.[۶] امام باقر(ع) فرمود: روح کافر را پس مرگ، به آسمان می‌برند، ... و ملائکه او را لعنت می‌کنند.[۷]
ْترس از هول مطلع
امام علی(ع) مردم را انذار می‌داد که خود را برای هول مطلع آماده کنند.[۹] امام همچنین پس از مذمت دنیا و بیان سختی‌های آن فرمود: پس از دنیا، هول مطلع، سکرات موت و ایستادن در برابر عدل الهی است.[۱۰]
روایتی در کافی نقل شده که امام حسن(ع) در زمان شهادت گریه بسیار می‌کرد. از او پرسیدند چرا چنین گریه می‌کنی در حالی که جایگاه شما، در کنار پیامبر است، بیست حج به‌صورت پیاده انجام دادی و سه بار تمام زندگی‌ات را به نیازمندان دادی؟ امام پاسخ داد: برای دو چیز گریه می‌کنم: از هول مطلع و جدایی از آن‌هایی که دوستشان دارم.[۱۱] در برخی دعاها نیز آمده «يَا رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَع؛ خدایا، از هول مطلع، به تو پناه می‌برم.»[۱۲] ابوذر غفاری در زمان به خاک سپردن فرزندش گفت: اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.[۱۳]
در روایات به زیارت قبر امام حسین(ع) برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است.[۱۴] همچنین به روزه گرفتن آخر ماه رجب نیز برای رهایی از هول مطلع توصیه شده است.[۱۵]
منابع
- ↑ طريحى، مجمع البحرين، ج۴، ص۴۴۴.
- ↑ طريحى، مجمع البحرين، ج۳، ص۵۵.
- ↑ کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۵; و معاد و عدل، ص۹۲.
- ↑ سیوطی، شرح الصدور، ص۱۵۵.
- ↑ طبرسی نوری، کفایه الموحدین، ج۳، ص۲۲۴؛ علم الهدی، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.
- ↑ علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.
- ↑ علم الهدى، معاد و عدل، ص۸۸ و ۸۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۳۹.
- ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۹، خ ۱۹۰.
- ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳، خ ۸۳، ب ۲۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۱.
- ↑ سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۷۶.
- ↑ الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۵۰، باب نوادر، ح ۴.
- ↑ کامل الزیارات، ص۱۵۰.
- ↑ شیخ صدوق، فضائل الأشهر الثلاثة، ۱۳۹۶ق، ص۱۸.