نقش ازدواج در تکامل ایمان

در روايتي از رسول گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)آمده است که با ازدواج، نصف دين حفظ مي شود؛ منظور از اين حديث چيست؟

مقدمه

بشر از نخستين روزهاي حضور خود بر عرصه خاک و شکوفايي جوانه هاي تأمل و تدبير بر شاخسار حيات، به خوبي دريافته است که خانواده بهترين مأمن انسان و شايسته ترين کانون براي به فعليت رساندن استعددهاي اوست. اين امر نشان مي دهد که خانواده يکي از اساسي ترين نيازهاي انسان به شمار مي آيد. ازدواج به عنوان سنگ بناي اوليه خانواده به حساب مي آيد و زمينه بالندگي و پيشرفت معنوي در فرد را ايجاد مي کند؛ در پرتو تشکيل خانواده است که انسان مي تواند به تمام استعدادهاي دروني و فطري خود پاسخ دهد و آن ها را به فعليت برساند و بتواند از گذرگاه اسفل السافلين به سوي اعلا عليين، که همان مقصود خلقت است، راهي بگشايد.

ازدواج از نظر اسلام

اسلام با در نظر گرفتن نقش ازدواج در پاسخ گويي به نيازهاي عاطفي، رواني، اجتماعي و... انسان و همچنين تأثير آن در حفظ و تکامل ايمان فرد، پيروان خود را به اين امر دعوت کرده است.

در قرآن آياتي در مورد اهميت و ضرورت ازدواج به چشم مي خورد، همچنين در متون روايي ازدواج از جايگاه ويژه اي برخوردار است، به گونه اي که علماء اسلام ازدواج را از امور مستحب موکد قلمداد کرده اند.

در زير به برخي از اين روايات اشاره مي شود:

الف) امام علي(ع) مي فرمايند: هيچ يک از ياران رسول خدا(ص) ازدواج نکرد، مگر اين که پیامبر پس از ازدواج آنان فرمود: ايمانش کامل شد.

ب) رسول مکرم اسلام(ص) مي فرمايند: هيچ کانوني در اسلام بر پا نشده است که نزد خداوند از کانون ازدواج محبوب تر و عزيز باشد.

ج) رسول گرامي اسلام مي فرمايند: هر کس مي خواهد خدا را در حال پاکيزگي و طهارت ملاقات کند به وسيله ازدواج عفت پيشه سازد.

د) رسول مکرم اسلام(ص) مي فرمايند: اي گروه جوانان! هر يک از شما که مي تواند ازدواج کند، اقدام نمايد، زيرا ازدواج موجب مي گردد تا چشم و دامن انسان از گناه باز داشته شود و عفت انسان حفظ گردد ازدواج از نظر اسلام به وجود آورنده مطمئن ترين و آرام بخش ترين رابطه ها و آغاز گر زندگي همراه با طراوت، مودت و ايثار است. از آيات و نشانه هاي قدرت خداوند اين است که براي انسان از نوع خود، همسراني آفريد تا درکنار آنان، به آرامش و سکون نايل آيند و بين آنان دوستي و رحمت قرار داد. بديهي است منشا گرايش مرد به زن در خواسته هاي جنسي خلاصه نمي شود که چنين غرايزي در حيوانات نيز موجود است، آن چه که باعث گرايش مرد به زن و آرميدن مرد در سايه انس به زن، مودت و رحمتي است که خداوند بين آن ها قرار داده است تا در سايه اين مودت به آرامش برسند. اين پيوند مقدس روان پر التهاب و مضطرب جوان را به ساحل آرامش نزديک مي کند تا در پرتو اين آرامش پاسخ دهد و استعداد هاي دروني و فطري خود را به فعليت برساند و پله هاي تکامل را يکي پس از ديگري طي کند.

الف) عفت و کنترل غريزه جنسي:

بي شک يکي از سرکش ترين نيروها و غرايز در انسان غريزه جنسي و ميل به شهوت است.

شهوت انسان چنان چه در مسير طبيعي خود ارضاء نشود، زندگي انسان را دچار طوفان گناه و معصيت مي کند و کشتي او را از ساحل امن الهي به گرداب گناه و ورطه هلاکت مي افکند.

در اثر ازدواج، غريزه جنسي، در مسير طبيعي خود قرار مي گيرد و انسان نسبت به گناهاني که از ناحيه اين غريزه او را تهديد مي کرد، حفظ مي شود. در ضمن ازدواج باعث مي شود که انرژي و نيرويي که انسان براي کنترل اين غريزه به کار مي بست در مسير کمال الهي خود به کار گرفته شود همچنين ازدواج به يکي از نيازهاي اساسي انسان پاسخ مي دهد و زماني که نيازهاي اصلي انسان برآورده شود بهتر مي تواند در مسير رشد معنوي گام بردارد.

به گفته علماء اخلاق، انگيزه اصلي گناهان در انسان سه قوه است: ۱ـ قوه شهويه ۲ـ قوه غضبيه ۳ـ قوه وهميه. ازدواج مهم ترين عامل تعديل و پاسخ دهي به قوه شهويه است. ازدواج موجب کنترل اين قوه شده و از طغيان آن جلوگيري مي کند. بديهي است با ارضاء قوه شهوت زمينه بسياري از گناهان از بين مي رود و انسان بهتر مي تواند راه کمال را طي کند.

ب) کمالات معنوي:

همان طور که قبلا اشاره شد زن و مرد در کنار يکديگر به آرامش مي رساند و در سايه چنين آرامشي مي توانند مسير تکامل و کمال را بهتر طي کنند. در آيه ۱۸۷ سوره بقره زن و مرد مايه آرامش يکديگر قلمداد شده اند «هن لباس لکم و انتم لباس لهن» همان طور که لباس، انسان را از سرما و گرما و خطر برخورد اشياء حفظ مي کند و مايه آرامش انسان است، زن و شوهر هم همديگر را از انحرافات حفظ مي کنند و مايه آرامش و آسودگي يکديگر در اين دنيا هستند. اين آرامش از آن جا ناشي مي شود که اين دو جنس مکمل يکديگر و مايه شکوفايي و نشاط و پرورش يکديگرند به طوري که هر يک بدون ديگري ناقص است.. آري زن و شوهر در کنار هم باعث تکامل يکديگر مي شوند و وجود يکي بدون ديگري ناقص است. و زن در سايه مرد به کمال مي رسد و مرد در پرتو وجودي زن به ايمانش کامل مي شود چرا که دستگاه با حکمت خلقت اين دو را نيازمند يکديگر قرار داده است. بديهي است کساني که به اين سنت الهي پشت پا مي زنند، وجود ناقصي دارند و نمي توانند راه کمال را به طور صحيح طي کنند. ۱ـ شهيد مطهري در اين باره مي گويد: افرادي که هر چند بدون ازدواج، رفتار خويش را مهار کرده و مقامات علمي کسب کرده اند، ولي نوعي نقص، عدم کمال و به تعبيري خاص در آنها مشاهده مي شود. گويي انسان يک نوع کمال روحي دارد که بجز در مدرسه خانواده کسب نمي شود.نکته جالب توجه آن است که ازدواج با اين که رفتار جنسي در بردارد، ولي جنبه تکاملي و رشدي دارد و به همين جهت در اسلام، سنت و مستحب اعلام شده است.

ج) ترک خود خواهي

از منظر علماء اخلاق، خود خواهي يکي از عوامل مهم در انحراف انسان از مسير حق و گرايش به باطل است. در سايه ازدواج است که خود خواهي و منفعت طلبي تبديل به خدمت و تعاون و گذشت و ايثار مي شود و انسان مي آموزد از لاک خود پرستي خارج شود و هر قدر که الفت بين زوجين بيشتر شود گامي به طرف کمال برداشته و از خود خواهي و خود پرستي خارج مي شوند. در سايه ازدواج است که انسان از لاک خود پرستي خارج مي شود و نسبت به سرنوشت ديگران هم حساس مي شود و حاضر مي شود که از لذت هاي خود چشم بپوشد تا ديگران در آسايش و راحتي باشند زماني که انسان از لاک خود پرستي خارج شد مي آموزد ديگران را دوست بدارد و به آنان عشق بورزد و رنج آنان را رنج خود و آسايش آن ها را آسايش خود پندارد، به طوري که هر آن چه براي خود مي پسندد براي ديگران نيز بپسندد.

تعادل روحي و رواني: انسان نيازهاي مختلفي دارد و از جمله نيازهاي جسماني، نياز به محبت، نياز به زيبائي، نياز به ايمان و خدا پرستي و.... ارضاي نيازهاي انسان در سلامت رواني و جسماني او موثر است و بديهي است تا زماني که نيازهاي مختلف انسان به طور کامل و به طور صحيح پاسخ داده نشود طي کردن مسير رشد و کمال با مشکل و سختي رو برو خواهد شد نيازهايي چون نياز به خدا پرستي و ايمان زماني به صورت کامل در انسان شکل مي گيرد که نيازهايي که در سطح پائين تر قرار دارند تا حدي ارضاء شوند. ازدواج و تشکيل خانواده ابزار مناسبي جهت پاسخ گويي به اين گونه نيازها مي باشد.

و در پرتو ارضاء نيازهاي روحي، رواني، عاطفي و جسماني انسان حس خدا پرستي و ايمان به طور کامل تري در انسان شکل مي گيرد.

البته نقش ازدواج در کمال ايمان انسان به موارد بالاخلاصه نمي شود و ما براي طولاني نشدن بحث به اين موارد اکتفاء کرديم. شما مي توانيد براي کسب اطلاعات بيشتر به منابعي که در پايان پاسخ معرفي مي شود مراجعه کنيد.

معرفی منابع برای مطالعۀ بیشتر:

1. امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۸۷. 2. 3. پاک نژاد، رضا، ازدواج مکتب انسان سازی، قم: نشر اخلاق، ۱۳۷۴. 4. 5. رشید پور، مجید، مراحل ازدواج در اسلام، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۶۸. 6. 7. صدری، سید ضیاءالدین، آیینه ازدواج و روابط همسران، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۷۷. 8. 9. مشکینی اردبیلی، علی اکبر، ازدواج در اسلام، ترجمه: احمد جنتی، قم: موسسه الهادی، مرکز چاپ و نشر قرآن کریم، ۱۳۸۵. 10. 11. مصطفوی، جواد، بهشت خانواده، قم: دارالفکر، ۱۳۸۸. 12. 13. مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، قم: پارسیان، ۱۳۹۰. 14.