حجیت قرآن
آيا حجيت قرآن ذاتي است و از مصونيت ذاتي برخوردار است؟
قرآن، برهان مبین
برهان به معنای ظهور است، از اين رو به چيزي كه روشن است و تاريك و مبهم نيست، برهان مي‌گويند.
خداوند در قرآن، معجزات حضرت موسی(ع) را برهان معرفی می کند ﴿وَ أَنْ أَلْقِ عَصَاكَ ...۳۱اسْلُكْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ ... فَذَانِكَ بُرْهَانَانِ مِنْ رَبِّكَ إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ۳۲؛ عصايت را بينداز. ناگاه ديد آن اژدهايى شد كه به هر سو می‌جهید ... دستت را در گريبان خود فروبر، هنگامى كه خارج می‌شود سفيد و درخشنده است بدون عيب و نقص؛ ... اين دو [= معجزه عصا و يد بيضا] برهان روشن از پروردگارت به‌سوى فرعون و اطرافيان اوست، كه آنان قوم فاسقى هستند!﴾(قصص:۳۱-۳۲) يعني اين دو معجزه، دو برهان، دليل و شاهد روشني هستند كه جاي هيچ شكي را باقي نمي‌گذارند.
در جای دیگر، خود قرآن برهان معرفی شده است، ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَكُمْ بُرْهَانٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكُمْ نُورًا مُبِينًا؛ ای مردم! دلیل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ و نور آشکاری به سوی شما نازل کردیم.﴾(نساء:۱۷۴).
حجیت ذاتی قرآن
استاد جوادي آملي، در تفسير شريف تسنيم مي‌فرمايند: قرآن سند رسالت است بي‌واسطه و سند امامت با واسطه پیامبر اکرم(ص) است، ولي خود، هم در سند از غير بي‌نياز است و هم در دلالت (يعني اثبات نبوت و امامت منوط به وجود قرآن کريم است اما قرآن محتاج کسي نمي باشد). و حجيت آن، از هر دو جهت (سند و دلالت) ذاتي است. بنابراين، روايات بايد در دامان قرآن به نصاب حجيت برسند، و در تأييد محتوا با قرآن ارزيابي شوند.[۱] قرآن كريم حجيت بالفعل و مستقل است، و در اصل حجيت، نياز به غير خود ندارد.
ظاهر و باطن قرآن حجيت و مدركيت دارد و مي‌توان در موارد مختلف به آن تكيه كرد و آن را مورد عمل قرار داد، و در گفتار و نظريات و استدلال‌هاي خويش به آن تمسك جست. زيرا قرآن از حجيت ذاتي و مستقل برخوردار است، و از اين جهت براي عموم مردم حجت و مدرك است.[۲]
مطالعه بيشتر
- كتاب بيان در علوم و مسايل كلي قرآن، ج۱.
- الاتقان في علوم القرآن؛ جلال الدين سيوطي، ج۲.
- تاريخ و علوم قرآن؛ ابوالفضل مير محمدي.