مذمت مدح‌کنندگان در کلام امام علی(ع)

سؤال

در نهج البلاغه حضرت امیر المومنین ـ علیه‌السلام ـ مداحان را ذم کرده‌است پس چرا حالا مداحان مورد ستایش هستند؟

در طول تاریخ مداحان زیادی آمدند و افراد متعددی را مدح کردند چه مدح و ستایش بر حق و چه ستایش باطل، و همیشه قدرت‌مندان باطل افرادی را برای مداحی خود انتخاب می‌نمودند تا آن‌ها را مورد مدح قرار دهند و مداحان هم تا می‌توانستند آن حاکمان را به ناحق ستایش می‌کردند و از آنان تمجید به عمل می‌آوردند و چه بسیار که افراد پلید و ناپاک را مدح می‌نمودند و چه بسیار افراد پاک را مذمت می‌کردند. این مطلب با مراجعه به تاریخ به خوبی مشخص می‌شود.

اگر حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ مداحان را مذمت کردند یقیناً مداحانی مورد نظر آن حضرت بودند که به ناحق افراد ناپاک را مدح و ستایش می‌کنند و زبان به چاپلوسی می‌گشایند و از دیدن حق و حقیقت عاجزند، و الا مداحانی که افراد خوب و با تقوی را مدح می‌نمودند قطعاً مورد ستایش امامان معصوم ـ علیه‌السلام ـ قرار داشتند. به عنوان نمونه در مورد فرزدق وقتی که حاکم زمانش هشام به مکه رفته بود و می‌خواست حجر الاسود را استلام کند ازدحام جمعیت مانع او شد و برای استراحت به گوشه‌ای نشست در این هنگام امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ برای طواف آمد و مردم از هیبت امام کنار رفتند و امام به راحتی استلام حجر الاسود نمود و دست خود را به آن رساند. شخصی از طرفداران هشام که امام را نمی‌شناخت از او پرسید این شخص کیست؟ هشام تجاهل کرد و گفت که نمی‌شناسم، فرزدق که حاضر بود گفت من می‌شناسم و سپس شروع به معرفی امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ و در ضمن قصیده‌ای که شیعه و سنی آن را نقل کردند و با این بیت آغاز می‌شود: «هذا الذی تعرف البطحاء وطأته و البیت یعرفه و الحل و الحرم» این کسی است که مکه و بطحاء عظمت او را می‌شناسد و خانه خدا و حرم امن الهی او را می‌شناسند…، به مداحی آن حضرت پرداخت. پس از آن مدح و ستایش از امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ، هشام فرزدق را حبس نمود و حقوقش را قطع کرد؛ اما امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ مقداری پول برایش فرستاد و از او تمجید به عمل آورد، بنابراین مشخص است که مداحان خوبی که افراد شایسته را مدح و ستایش کنند نه تنها مذمت نمی‌شوند بلکه مورد ستایش بزرگان دینی هم قرار خواهند گرفت.

این نکته قابل ذکر است که عنوان مداحان در لسان روایات با اصطلاحات امروزی در مورد مداحان متفاوت است. مداحان آن دوران یعنی شاعرانی که یا مدح ستمگران می‌کردند که مورد ملامت و مذمت قرار گرفته‌اند، یا مادح اهلبیت بودند که مورد تأیید، تشویق و تمجید قرار گرفته‌اند و اما مداحان امروزی به کسانی گفته می‌شود که روضه خوانی، مرثیه خوانی و نوحه خوانی می‌کنند و همه در مسیر اهلبیتند. البته برخی از مداحان امروز که در مداحی خود از منابع صحیح استفاده نموده از تحریف و دروغ و خلاف شرع به دورند قابل تأییدند و گروهی که در کلماتشان مطالب خلاف واقع و ناسازگار با شرع وجوج دارد، مورد انتقادند.