دلیل نامگذاری دختر پیامبر(ص) به فاطمه

سؤال

در حدیث است که از آن رو نام فاطمه را فاطمه نهادند که آتش جهنم بر او حرام شد؛ ولی این دلیل زمانی درست است که قبل از او نام فاطمه بر کسی نهاده نشده باشد.

فاطمه یعنی بریده شده از بدی‌ها یا از آتش و … و در روایات بسیاری به وجه تسمیه ایشان اشاره شده است منتها وجود افرادی قبل از ایشان به نام فاطمه مشکلی را ایجاد نمی‌کند چرا که این شخصیت حضرت فاطمه است که باعث بیان چنین فضایلی برای اسم فاطمه شده است نه اینکه نام فاطمه موجب ایجاد فضایل شده باشد.

معنای لغوی فاطمه

فاطمه وصفی است، از مصدر فطْم، به معنی بریدن و قطع کردن و جدا شدن. فاطمه بر وزن اسم فاعل معنی مفعولی می‌دهد، به معنی بریده شده و جدا شده.

علت نامگذاری حضرت زهرا (سلام الله علیها) در روایات

در کتاب‌های شیعه و سنی علل متعددی برای علت نامگذاری حضرت زهرا (سلام الله علیها) بدین نام بیان شده است:

۱ـ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «او را فاطمه نامیدند، چون خود و شیعیانش از آتش دوزخ بریده شده‌اند.»

۲ـ ایشان در روایتی دیگر خطاب به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) فرمودند: «ای فاطمه خداوند برای تو اسمی از اسامی خود را مشتق کرد، و او فاطر است و تو فاطمه هستی.»

۳ـ امام باقر «ع» فرمودند: «خداوند فاطمهٔ زهرا را از جهل و پلیدی جدا نموده است، لذا فاطمه نام گرفته است، به خدا قسم، خداوند در عالمِ پیمان، فاطمه را از جهل و پلیدی جدا کرده است.»

۴ـ یونس بن ظبیان می‌گوید: امام صادق فرمود: «آیا می دانی تفسیر فاطمه چیست؟ عرض کردم: نه، تفسیر آن را بفرمایید. حضرت فرمود: فطمت من الشر؛ بریده شده است، از بدی‌ها.»

فاطمهٔ زهرا (سلام الله علیها) به خاطر معرفت نسبت به ذات اقدس احدیت و عبادت و بندگی خالصانه به این مقام و منزلت راه یافته است، نه به خاطر این که دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله) یا مادر حسنین یا همسر امام علی «ع» است، چرا که پیامبر دختران دیگر و امیرالمؤمنین «ع» زنان دیگر داشته‌اند و برخی زنان دیگر، مادر دیگر امامان بوده‌اند؛ ولی هیچ‌یک به مقامی که فاطمه زهرا (سلام الله علیها) رسیده است، نرسیده‌اند. پس بر اثر شایستگی شخصی که در وجودش بود، به این مرتبه معنوی رسید و اینکه آیا قبل از حضرت زهرا (سلام الله علیها) آیا کسی بدین نام وجود داشته است یا نه، مشکلی را ایجاد نمی‌کند چرا که فضیلت این اسم وابسته به شخصیت حضرت می‌باشد نه اسم و اسم تنها بیانگر مسمای فرد است یعنی اینکه این شخص است که به اسم خود معنا می‌دهد نه اینکه اسم موجب ایجاد شخصیتی در فرد بشود. بله افراد دیگری قبل از حضرت زهرا (سلام الله علیها) نام‌شان فاطمه بوده است اما هیچ‌کدام از آنها لیاقت داشتن چنین معنایی را نداشته‌اند.