فرا مکانی بودن خداوند
خدا كجاست؟ آيا خدا در آسمان است؟
شايد شنيده‌ايد كه خداوند در همه جا هست و بر همه چيز احاطه دارد و در عين حال در مكان مخصوصي قرار ندارد. حال سؤال اين است كه مگر ممكن است خداوند در همه جا وجود داشته باشد و در عين حال هيچ گونه مكاني بخود نگيرد و جايي را اشغال نسازد؟
در جواب مي‌گويم: آري ممكن است. براي روشن شدن اين حقيقت مثالي مي‌زنم. مي‌دانيم كه در زمين نيرويي بنام نيروي جاذبه وجود دارد. اين نيروي نامرئي در كجاي زمين است؟ چقدر از فضاي زمين را اشغال كرده است؟ اين نيرو در سرتاسر زمين، در سطح و اعماق آن و حتّي در درياها وجود و نفوذ دارد، ولي با اين حال جايي از زمين را اشغال نكرده و مكاني به خود نگرفته است. همينطور يك نيروي عظيمي منظومه شمسي را به هم مربوط ساخته و يك نيروي بزرگتري منظومه شمسي را با كهكشانها و ميلياردها ستاره به هم مرتبط ساخته است و بالاخره يك نيروي جاذبه عمومي همه جهان را بصورت جهان واحد درآورده است اين نيروها هم مثل نيروي جاذبه زمين جايي را اشغال نكرده‌اند. روح انسان هم از اين قبيل است، روح انسان هم در سرتاسر بدن آدمي جريان دارد ولي در عين حال كوچكترين جايي از بدن را براي خود معيّن نكرده است.
خداوند هم يك نيرو و قدرت فوق العاده وبي‌پايان و بي‌نهايتي است كه در همه جاي جهان هستي از قلب كُرات و كهكشانهاي بزرگ گرفته تا دلِ اَتُم و حتّي در همه نيروهايي كه گفتيم حكومت و نفوذ دارد.[۱] و در عين حال جايي از اين جهان و يا جهان ديگر را به خود اختصاص نداده كه در آن مكان معيّن باشد. اين مثالها براي روشن شدنِ جواب است و الاّ خداوند از اين مثالها برتر و والاتر است.
نکته دیگری که موجب رفع این سئوال از ذهن می شود این است که بدانیم موجودات مادی نیازمند مکان هستند و از آنجا که خداوند موجودی مجرد است مکانی را اشغال نمی کند. خداوند خالق هستی است پس هر جا که هستی باشد او وجود دارد چون ذات خداوند عین هستی می باشد.
ممكن است اين پرسش مطرح شود! اگر خدا در آسمان نيست پس چرا دستهايمان را هنگام دعا به سوي آسمان بلند مي‌كنيم؟
در جواب بايد گفت: اين عمل يكي از آداب دعاست. امام حسن(ع) هم فرموده است: كه پيامبر(ص) هنگام دعا دستهايش را بسوي آسمان بالا مي‌بُرد.[۲]
خود پيامبر هم فرموده كه دستهاي خود را در وقت‌هاي نماز بسوي آسمان برداريد. زيرا آن وقتها بهترين اوقات (براي استجابت دعا) است.[۳]
از علي(ع) هنگامی که یکی از شما از نماز فارغ شد باید دستهای خود را بطرف آسمان بلند کند و به دعا کردن بپردازد پس ابن سبا گفت ای امیرالمومنان مگر خدا در همه جا نیست؟... و او گفت چرا ، امام گفت : آیا در قرآن نخوانده ای و فی السماء رزقکم و ما تدعون. [۴]
مطالعه بيشتر
۱ـ ده درس خداشناسي، مكارم شيرازي.
۲ـ خداشناسي در كلاس درس، هاشم هاشم‌زاده هريسي.
۳ـ گردون سپهر، عبدالكريم بي‌آزار شيرازي.
۴ـ توحيد براي نوجونان، نويسنده نيّره توسلي.