آیه لیلة المبیت
سؤال: آیا آیه‌ای در قرآن درباره واقعه لیله المبیت هست؟ امیرالمؤمنین در آن شب چند سال داشتند؟
پاسخ اجمالی:
آیه ۲۰۵ سوره بقره درباره لیله المبیت است.
امیر مؤمنان تقریباً ۲۳ سال داشتند که در بستر رسول الله خوابیدند.
پاسخ تفصیلی:
لیله المبیت، آن شب تاریخی بود که مشرکین تصمیم به قتل نبی اعظم(ص) گرفتند و برای اجرای این نقشه شوم، چهل مرد مبارز مسلح را انتخاب کردند. پیامبر(ص) توسط وحی الهی از این موضوع با خبر شد و آن را با علی(ع) در میان گذاشت. ایشان نیز با اطاعت از امر الهی با آغوش باز به استقبال مرگ رفت و در بستر رسول خدا(ص) خوابید تا دشمنان متوجه او باشند و از جاهای دیگر غافل شوند و پیامبر(ص) از این فرصت استفاده کرده، سفر تاریخی خود را آغاز کند. این فداکاری امیر المؤمنین(ع) نه تنها موجب نجات رسول الله(ص) شد، بلکه فضایل و برکات فراوانی را به ارمغان آورد که در این‌جا به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.
۱ـ نزول آیه مخصوص لیله المبیت
نظر مفسران بر این است که آیه شریفه۲۰۵ سوره بقره درباره فداکاری علی(ع) در لیله المبیت نازل شده است. «وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ» بعضی از مردم با ایمان (هم چون علی(ع) در لیله المبیت به هنگام خفتن در جایگاه پیامبر(ص)) جان خود را برای کسب خشنودی خدا می‌فروشند و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است.[۱]
نزول این آیه شریفه در خصوص ایثارگری امیر المؤمنین(ع) نشانگر اهمیت والای آن می‌باشد.
۲ـ مباهات خداوند به ملائکه هفت آسمان
در شب لیله المبیت خداوند عزوجل به دو فرشته مقرب خود یعنی حضرت جبرئیل و حضرت میکائیل ـ علیهما السلام ـ فرمود: در میان ملائکه در برادری و انس و الفت کسی به پای شما نمی‌رسد، من یکی از شما را محکوم به مرگ کرده‌ام، کدام یک از شما حاضر است در راه برادر و رفیقش از جان خود بگذرد؟ هیچ‌کدام از آن‌ها حاضر به مرگ نشدند و هر دو زندگی را برگزیدند. خداوند به آن‌ها فرمود: من میان محمد و علی ـ صلوات الله علیهما ـ پیمان برادری بستم، پس علی(ع) مرگ را برگزید و زندگی را به محمد(ص) بخشید و در بستر او خوابید. اکنون بر زمین فرود آیید و او را از دشمنانش حفظ کنید. آن‌ها فرود آمدند در حالی که حضرت جبرئیل(ع) می‌گفت: «بخ بخ لک یابن ابی طالب من مثلک یباهی الله بک ملائکه سبح سماوات» (به به بر تو ای پسر ابی طالب، کیست مانند تو؟! خداوند به واسطه تو به ملائکه هفت آسمان مباهات می‌نماید)[۲]
۳ـ اطاعت از امر الهی تا پای جان
وقتی نبی خدا(ص) از قصد مشرکین باخبر شد، موضوع را با علی(ع) در میان گذاشت و به او فرمود: خداوند به من دستور هجرت داده و به تو امر فرموده که در جای من بخوابی تا آن‌ها متوجه رفتن من نشوند. تو چه می‌گویی و چه می‌کنی؟ امیر المؤمنین(ع) عرض کرد: اگر من در جای شما بخوابم شما به سلامت خواهید ماند؟ حضرت فرمود: بله. علی(ع) خندید و سجده شکر به جا آورد و این اولین سجده شکری بود که از امت محمد(ص) واقع شد. سپس فرمود: برو به هر سویی که خدا امر فرموده است، جانم فدای تو باد و هر چه خواهی مرا امر فرما که به جان قبول می‌کنم.[۳]
۴ـ نجات رسول الله(ص) از دست مشرکان
کفار قریش برای قتل پیامبر(ص) چهل تن از مبارزان خود را انتخاب کرده بودند و محلّ خواب آن حضرت را شدیداً تحت نظر داشتند. علی(ع) با اطلاع از این موضوع پارچه سبزی که هر شب رسول خدا(ص) بر روی خود می‌کشید، به رویش کشید و در بستر آن حضرت خوابید. مشرکین با این تصور که پیامبر(ص) در بستر است تمرکز خود را به آن نقطه معطوف کردند. در این فرصت پیامبر(ص) از منزل خارج شد و بدون این که کفار متوجه شوند سفر تاریخی خود را آغاز کرد.[۴]
بنابر این می‌توان نتیجه گرفت مشرکین اطلاع کامل از محل زندگی و حتی محل خواب رسول اکرم(ص) داشتند و با برنامه‌ریزی دقیق و حساب شده اقدام به قتل آن حضرت کردند امّا با ایثارگری علی(ع) نقشه آن‌ها نقش بر آب شد و با این اقدام، آن حضرت نه تنها رسول خدا(ص) را از مرگ حتمی نجات داد بلکه ماجرای لیله المبیت برگ پر افتخار دیگری بر کتاب فضایل امیر المؤمنین(ع) اضافه کرد که بدون این حرکت بزرگ هیچ‌یک از این مسائل مطرح شده، تحقق نمی‌یافت. اگر امیر مؤمنان جای پیامبر نمی‌خوابید و خداوند بوسیله ایثار او پیامبر را نجات نمی‌داد از طریق دیگر نجات پیامبرش ممکن بود، اما حکمت ایثار این بود که هر کسی لیاقت آن را نداشت، لذا خداوند به همان نحو که ایشان برای ایثار در راه پیامبر از جان خود گذشت از او امتحان گرفت و آن حضرت در این امتحان قبول شد و هرگز ترس به خود راه نداد، از این روی بود که برای حفظ میراث رسالت در غدیر، علی انتخاب شد و خداوند این انتخاب را از طریق وحی به پیامبر اعلام کرد.