توصیف بهشت با تصورات محدود انسانی
چرا هر چیزی که عرب‌های ۱۴۰۰ سال پیش به عنوان مدینه فاضله یا آمال و ارزوهای خود تصور می‌کردند عیناً در قرآن به عنوان بهشت توصیف شده است؟ حال اگر به ساکنین مناطق زیبای جهان دیدگاه اسلام نسبت به بهشت گفته شود چه خواهد گفت؟ آیا نمی‌گوید ما از این بهشت‌ها در کشور خود زیاد داریم و نیازی به بهشت اسلام نداریم.
انسان‌ها در دنیای محدود زندگی می‌کنند و تصوراتشان در چارچوب همین دنیای محدود قرار دارد. تعابیری که در قرآن و روایات درباره بهشت بیان شده برای این است که انسان‌ها بتوانند ذره‌ای از آن را درک کنند. بهشت حقیقی فراتر از آن است که انسان بتواند تصور کند. قرآن در توصیف بهشت برای انسان‌های محدود، مجبور بوده از مواردی استفاده کند که برای مردم قابل فهم باشد.
علاوه بر آن قرآن نهایت هدف انسان را رسیدن به باغ و رود نمی‌داند بلکه هدف اصلی انسان رسیدن به رضایت خداست که با هیچ چیز قابل مقایسه و قابل تصور نیست.
بهشت یا جهنم، خود اعمال انسان‌ها است؛ پس هر کس در هر حال در آخرت با اعمال خود مواجه می‌شود و کسی نمی‌تواند نسبت به آن ادعای بی‌نیازی کند. پس می‌توان برای همه انسان‌ها از بهشت اسلام گفت و آنان را به اسلام دعوت کرد؛ بدون آنکه منافاتی بین باغ‌ها و مناظر زمینی با بهشت الهی برقرار باشد.
عدم امکان وصف آخرت
ما در دنیای محدود زندگی می‌کنیم و تمام تصوراتی که داریم در همین چارچوب قرار دارد. در نتیجه حقیقت بهشت از قوه درک و فهم ما خارج است. در نتیجه تعابیری که در قرآن و روایات درباره بهشت بیان شده برای این است که ما بتوانیم ذره‌ای از آن را درک کنیم. اما بهشت حقیقی چیزی فراتر از آن چیزی است که بتوانیم تصور کنیم.
عالمان برای این امر، مثال به جنین در رحم مادر را زده‌اند. برای جنینی که در رحم مادر خود زندگی می‌کند زیبایی‌های این دنیا قابل گفتن نیست. در حالی که آن جنین چیزی جز رحم مادر خود ندیده و تصوری از بیرون رحم مادر ندارد و حتی اگر تمام اینها برایش وصف شود نمی‌تواند هیچ تصوری نسبت به آن پیدا نکند.
جاودانگی آخرت
نگاه انسان نباید نگاه کوته‌بینانه عمر دنیایی باشد، بلکه نگاه انسان باید ابدیت او را در نظر بگیرد. از نظر اسلام انسان پس از مرگ نابود نمی‌شود؛ فقط از این دنیا به دنیای دیگر منتقل می‌شود. پس اگر قرار باشد رفاه و آسایشی برای انسان انتخاب شود، انتخاب مکانی در این جهان عاقلانه نیست؛ زیرا هر چقدر هم که زیبا و خوش آب و هوا باشد، تنها برای سال‌های محدود از عمر کافیست، اما بهشت قرآنی برای ابدیت انسان، وعده داده شده است.
نعمت‌های بالاتر بهشت
قرآن در مورد بهشت و نعمت‌های بهشتی، ملاک‌هایی بیان کرده است:
﴿... وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ٣١نُزُلًا مِنْ غَفُورٍ رَحِيمٍ٣٢؛ و برای شما در بهشت ابد هر چه مایل باشید یا آرزو و تقاضا کنید همه مهیّاست. اینها وسیله پذیرایی از سوی خداوند غفور و رحیم است﴾(فصلت(۳۱):۳۱، ۳۲)
﴿وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ ۚ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ ۚ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ؛ خدا به مردان و زنان با ایمان بهشت‌هایی را وعده داده که از زیرِ [درختانِ] آن نهرها جاری است که در آن جاودانه اند، و سراهای پاکیزه ای را در بهشت های ابدی [وعده فرموده] و هم چنین خشنودی و رضایتی از سوی خدا [که از همه آن نعمت ها] بزرگ‌تر است؛ این همان کامیابی بزرگ است.﴾(توبه(۷۲):۷۲)
علاوه بر اینها، پاداش اصلی مومنان رضایت و خشنودی خداوند است که از همه نعمت‌های دیگر بالاتر بوده و قابل مقایسه با هیچ نعمت دنیایی نیست.
تجسم اعمال
بهشت پاداشی در مقابل عبادت بندگان نیست، بلکه بهشت یا جهنم خود اعمال ماست (تجسم اعمال). پس انسان در هر حال در آخرت با اعمال خود مواجه می‌شود و کسی نمی‌تواند نسبت به آن ادعای بی‌نیازی کند.
﴿... الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ امروز همان اعمالی که همواره انجام می دادید به شما پاداش می دهند.﴾(جاثیه:۲۸)
در این آیه آمده که آنچه را انجام می‌دادید به شما می‌دهند نه در مقابل آنچه انجام داده‌اید به شما پاداش می‌دهند. نتیجه‌ای که از این بیان قرآنی می‌توان گرفت این است که همین عمل ما بهشت یا جهنم است.
پس ممکن است کسی در زیباترین نقطه زمین زندگی کند، ولی چنان از این زندگی دلزده باشد که گویا در جهنم زندگی می‌کند. در مقابل ممکن است کسی در بیابان سوزان عربستان زندگی کند، اما چون دلش و عملش همراه خداست و می‌داند که برای چه هدف بزرگی زندگی می‌کند، زندگی برای او چنان شیرین باشد که گویا در بهشت زندگی می‌کند. زیرا می‌داند همه بلاها و مصیبت‌ها اگر برای رسیدن به آن هدف اصلی یعنی قرب الهی باشد نه تنها این رنج دردناک نیست که زیبایی محض است.
پس می‌توان برای همه انسان‌ها از بهشت اسلام گفت و آنان را به اسلام دعوت کرد؛ بدون آنکه منافاتی بین باغ‌ها و مناظر زمینی با بهشت الهی برقرار باشد. همان طور که می‌بینیم مسلمانانی در همین کشورها زندگی می‌کنند و تقابلی میان بهشت زمینی با بهشت الهی نمی‌بینند.