چله‌نشینی
چله‌نشینی چیست؟
چله‌نشینی مراسم خاصی است که در آن افراد برای تهذیب نفس، به مدت چهل شبانه‌روز در مکانی خاص خلوت کرده و ریاضت می‌کشند. به گفته عارفان و صوفیان، این مراسم دارای شرایط و دستوراتی مانند کم‌گویی، کم‌خوری و ذکر همیشگی و پیاپی است، که همه آنها باید زیر نظر استادی کامل انجام شود. حکمت این مراسم، برداشته شدن موانع برای رشد معنوی دانسته شده است.
برخی از عالمان و عارفان مانند شمس تبریزی و مولوی، با چله‌نشینی مخالفت کرده‌اند. مخالفانِ چله‌نشینی، آن را نوعی از رهبانیت دانسته‌اند که در آن انسان از اجتماع بشری غافل شده و به جای اصلاح خود و دیگران، تنها به نجات خود می‌اندیشد.
مفهوم‌شناسی
چله‌نشینی مراسم خاصی است که سالکان برای تهذیب نفس، به مدت چهل شبانه‌روز در مکانی خاص خلوت کرده و ریاضت می‌کشند.
علت نامگذاری
انتخاب عدد چهل توسط عارفان و صوفیان، روایاتی است که از ویژگی‌ها و فواید عدد چهل سخن گفته‌اند. عارفان با استناد به احادیث، عدد چهل را دارای فوایدی برای به کمال رسیدن موجودات دانسته‌اند.
موارد دیگری نیز در کتاب‌های اسلامی و تاریخی وجود دارد که صوفیه در انتخاب این عدد به آنها استناد کرده‌اند؛ مانند اینکه انسان در مراحل آفرینش خود، به مدت چهل روز به صورت نطفه، چهل روز به شکل علقه و چهل روز به صورت مضغه در می‌آید، تا به حد کمال خود برسد، یا مانند اینکه حضرت داود(ع) پس از ترک اولی، چهل شبانه روز سجده کرد تا به آمرزش رسید. سر گذشت حضرت موسی(ع) و میقات شبانه‌روزی او به مدت چهل روز نیز نمونه‌ای دیگر است.
حکمت و شرایط
به گفته شهاب‌الدین سهروردی، فیلسوف شیعه، سالک در چله‌نشینی به سبب اخلاصِ عمل برای خدا، در هر روز یک حجاب (مانع برای رسیدن به شهود) را برمی‌دارد؛ تا اینکه در روز چهلم همه حجاب‌ها از میان برود و انوار حق در او تجلی یافته و به مشاهده باطنیِ جمال حق برسد.
عزالدین نسفی، از عارفان قرن هفتم قمری، برای چله‌نشینی ۱۲ شرط بیان کرده است. او همه این شرایط را مشروط به تلقین و ارشاد استاد راه یافته و کامل دانسته است. به باور او چله‌نشینی به صورت خودسرانه قابل اجرا نیست. شرایطی که وی ذکر کرده چنین است:
مخالفت با چله نشینی
شماری از عالمان و عارفان، با این چله‌نشینی مخالفت کرده‌اند. به باور آنها، معارف اسلامی مخالف این است که انسان از اجتماع بشری غافل شده و به جای اصلاح خود و دیگران، تنها به نجات خود بیاندیشد. به گفته آنها، قرآن این شکل از ریاضت را قبول نداشته[۲] و در روایات نیز از رهبانیت در اسلام نهی شده است.[۳]
شمس تبریزی و مولوی، هر چند در ابتدای سیر و سلوک خود به چله نشینی پرداخته‌اند؛ اما در اواخر با این کار مخالفت کرده‌اند.[۴]
منابع