آلایش حدیث

سؤال

آلایش حدیث چیست و عوامل تاریخی آلایش حدیث را بیان کنید؟

پیامبر اکرم(ص) تمسک به قرآن و اهل بیت(ع) را مایه رستگاری امت اسلام معرفی کرده است؛^[۱]

آلایش‌های حدیثی

«آلایش» در لغت به معنی آلودن و آلودگی و ناپاکی است.^[۲] مقصود از آلایش حدیث، هرگونه آسیبی است که سند و متن احادیث را دچار مشکل کرده است. از مهم‌ترین آسیب‌های حدیثی، می‌توان منع از تدوین حدیث، ورود احادیث خرافی (اسرائیلیات) در میان روایات و احادیث ساختگی را برشمرد که شمار بسیاری از احادیث ساختگی و خرافی در واقع از آثار منع از تدوین حدیث هستند.

منع از تدوین حدیث

در زمان پیامبر(ص) مسلمانان به حفظ و نوشتن احادیث ایشان اهمیت زیادی می‌دادند. عده‌ای از صحابه روایات بسیاری که مجموعاً به حد تواتر می‌رسند، در اثبات وقوع کتابت حدیث در زمان پیامبر(ص) نقل کرده‌اند.^[۳] این مسئله به جهت اهتمام پیامبر(ص) به این امر بوده است.^[۴] اما بعد از رحلت آن حضرت، خلفا به بهانه‌هایی^[۵] از نقل و نوشتن حدیث جلوگیری کردند. شیعه معتقد است هدف اصلی آنها از این کار جلوگیری از انتشار فضائل اهل بیت(ع) بوده و جهت آشکار نشدن این هدف و این‌که صحابه در برابر این امر مقاومت نشان ندهند از نقل و کتابت هرگونه حدیثی جلوگیری کردند.^[۶] عمر بن الخطاب در نقلی به صحابه چنین گفته است: «اقلوا الروایه عن رسول الله الا فی ما یعمل به؛ نقل روایت از پیامبر را کم کنید مگر آنچه را که به آن عمل می‌شود؛»^[۷] در خواست قلم و کاغذ توسط پیامبر در اواخر عمر و رد این درخواست توسط عمر نیز در این راستا بیان شده است.^[۸]

این منع تا زمان عمر بن عبدالعزیز ادامه یافت اما او بنا بر مصالحی، این ممنوعیت را لغو کرد و دستور به گردآوری و تدوین احادیث داد؛ ولی تا مرگ او (۱۰۱ق) عملی نشد تا آنکه در سال ۱۴۳ تدوین حدیث در میان اهل سنت آغاز گردید. تدوین حدیث در میان شیعیان در زمان پیامبر آغاز و در دوران اهل بیت نیز ادامه داشته است و در هیچ زمانی متوقف نشده است.^[۹]

منابع

↑ حسینی میلانی، سید علی، حدیث الثقلین، بی جا، مرکز الابحاث العقائدیه، ۱۴۲۱ق، ج۱؛ امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۷۹، ج۱.
↑ دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا (برنامه نرم‌افزاری).
↑ حسینی جلالی، سید محمدرضا، تدوین السنه الشریفه، بی جا، بی تا، ص۲۹.
↑ مؤدب، سیدرضا، تاریخ حدیث، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۴، ج۱، ص۲۳–۳۱.
↑ تاریخ حدیث، ص۱۸۶–۲۰۵
↑ تدوین السنه الشریفه، ص۴۱۲–۴۱۴.
↑ ابوبکر، عبدالرزاق، المصنف، بی‌جا، المجلس العاملی، بی تا، ج۱۱، ص۲۶۲، رقم ۲۰۴۹۶.
↑ محمد بن اسماعیل البخاری، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، بی تا، ج۱، ص۳۷؛ و عسگری، سید مرتضی، معالم المدرستین، بی جا، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۴۰.
↑ معالم المدرستین، ج۲، ص۵۰–۶۷.

[1] حسینی میلانی، سید علی، حدیث الثقلین، بی جا، مرکز الابحاث العقائدیه، ۱۴۲۱ق، ج۱؛ امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۷۹، ج۱.

[2] دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا (برنامه نرم‌افزاری).

[3] حسینی جلالی، سید محمدرضا، تدوین السنه الشریفه، بی جا، بی تا، ص۲۹.

[4] مؤدب، سیدرضا، تاریخ حدیث، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۴، ج۱، ص۲۳–۳۱.

[5] تاریخ حدیث، ص۱۸۶–۲۰۵

[6] تدوین السنه الشریفه، ص۴۱۲–۴۱۴.

[7] ابوبکر، عبدالرزاق، المصنف، بی‌جا، المجلس العاملی، بی تا، ج۱۱، ص۲۶۲، رقم ۲۰۴۹۶.

[8] محمد بن اسماعیل البخاری، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، بی تا، ج۱، ص۳۷؛ و عسگری، سید مرتضی، معالم المدرستین، بی جا، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۴۰.

[9] معالم المدرستین، ج۲، ص۵۰–۶۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]