مذهب حافظ شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۷: خط ۷:
==زندگی‌نامه و تحصیلات==
==زندگی‌نامه و تحصیلات==
{{نوشتار اصلی| حافظ شیرازی}}
{{نوشتار اصلی| حافظ شیرازی}}
شمس‌الدین محمد حافظ غزل‌سرای عرفانی در آغاز قرن هشتم هجری، در شیراز متولد شد. از دوران کودکی وی اطلاعات چندانی وجود ندارد. اجداد حافظ از کوپای (کوهپایه) اصفهان بودند. نیای او در ایام حکومت اتابکان سلغری به شیراز آمد. پدر حافظ بازرگان بود. مادرش را از اهالی کازرون دانسته‌اند. حافظ پس از فوت پدرش با مادر در تنگدستی زندگی می‌کرد و مجبور بود در کنار تحصیل کار کند.
شمس‌الدین محمد حافظ غزل‌سرای عرفانی در آغاز قرن هشتم هجری، در شیراز متولد شد. از دوران کودکی وی اطلاعات چندانی وجود ندارد. اجداد حافظ از کوپای (کوهپایه) اصفهان بودند. نیای او در ایام حکومت اتابکان سلغری به شیراز آمد. پدر حافظ بازرگان بود. مادرش را از اهالی کازرون دانسته‌اند. حافظ پس از فوت پدرش با مادر در تنگدستی زندگی می‌کرد و مجبور بود در کنار تحصیل کار کند.


به تصریح محمد گلندام، حافظ در علوم شرعی، فقه و ادب به تحصیل و پژوهش پرداخت، علوم قرآنی و قرائت‌های مختلف را پیش قوام‌الدین آموخت و از حافظان قرآن شد. حافظ با [[تفسیر]] و کلام به خوبی آشنا بود و به مطالعه دیوان‌ اشعار شاعران پارسی‌گوی و عرب زبان پرداخت.<ref>ر. ک. دیوان حافظ، تصحیح خطیب رهبر، چاپ قم، تهران صفی علیشاه، ۱۳۷۱ش، مقدمه.</ref>
به تصریح محمد گلندام، حافظ در علوم شرعی، فقه و ادب به تحصیل و پژوهش پرداخت، علوم قرآنی و قرائت‌های مختلف را پیش قوام‌الدین آموخت و از حافظان قرآن شد. حافظ با [[تفسیر]] و کلام به خوبی آشنا بود و به مطالعه دیوان‌ اشعار شاعران پارسی‌گوی و عرب زبان پرداخت.<ref>ر. ک. دیوان حافظ، تصحیح خطیب رهبر، چاپ قم، تهران صفی علیشاه، ۱۳۷۱ش، مقدمه.</ref>


شیراز در عصر حافظ، اوضاع سیاسی آرام و ثابتی نداشت، اما از مراکز علم و ادب در ایران و جهان اسلام بشمار می‌رفت. این مسئله به خاطر تدابیر اتابکان سلغری فارس بود که شیراز را در مقابل حملات مغول، محفوظ داشتند. حافظ در مرکزی که مجمع عالمان و اندیشمندان و پادشاهان دانش دوست و مروج دانش بود، پرورش یافت.<ref>صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات، چاپ نهم، تهران،انتشارات فردوس، ۱۳۷۲، ج۳، بخش دوم، ص۱۰۶۴.</ref>
شیراز در عصر حافظ، اوضاع سیاسی آرام و ثابتی نداشت، اما از مراکز علم و ادب در ایران و جهان اسلام بشمار می‌رفت.<ref>صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات، چاپ نهم، تهران،انتشارات فردوس، ۱۳۷۲، ج۳، بخش دوم، ص۱۰۶۴.</ref>


==مذهب حافظ==
==مذهب حافظ==
در عصر حافظ اکثر نقاط ایران، حاکمان اهل‌سنت حکمرانی می‌کردند. در دوره حکومت غزنویان حاکمان بسیار سختگیری می‌کردند تا جایی که کتاب‌های شیعه و مراکز علمی آنها را به آتش کشیدند و بسیاری از شیعیان کشته شدند. بر این اساس عرفا و شعرای بزرگ و علمای اسلام بیشتر در حالت [[تقیه]] زندگی می‌کردند و فضای سیاسی اقتضاء می‌کرد که خردمندان اظهار عقیده و مذهب ننمایند، بلکه در نوعی استتار به فعالیت فرهنگی بپردازند و از فرصت‌های به وجود آمده به نشر فرهنگ و علوم بپردازند، درباره حافظ نیز وضع اینگونه است و هیچ‌کس با قاطعیت نمی‌تواند بگوید که حافظ شیرازی سنی مذهب (پیرو اهل‌سنت) است. همه اتفاق دارند که حافظ از دانشمندان و ادیبان بزرگ جهان [[اسلام]] و ایران است و هرگز نمی‌توان حافظ را در قید مذهب محصور کرد و او را به گروهی خاص منتسب داشت. او از نظر عرفان و شناخت به جایگاه و مرتبه‌ای رسیده بود که به جز پیروی از اسلام راستین و مکتب اهل‌بیت نمی‌توان به آن جایگاه رسید، اما بنا بر اقتضای زمانه از اظهار و آشکار کردن این اندیشه‌ها معذور بودند، قراینی در دیوان و آثار او وجود دارد که نشان از علاقه او به خاندان پیامبر و امیرالمؤمنین دارد، چنان‌که مولوی و سعدی و عطار از این ویژگی برخوردار هستند و هر یک از آنها در اشعار خود ارادت کاملی به اهل‌بیت اظهار کرده‌اند، حافظ در جایی نجات و رسیدن به کمال را اینگونه ممکن می‌داند:
در عصر حافظ، اکثر نقاط ایران، حاکمان اهل‌سنت حکمرانی می‌کردند. در دوره حکومت غزنویان حاکمان در مورد شیعیان سختگیری می‌کردند تا جایی که کتاب‌های شیعه و مراکز علمی آنها را آتش زدند و بسیاری از شیعیان کشته شدند. بر این اساس بسیاری از عارفان، شاعران و عالمان بزرگ، در حالت [[تقیه]] زندگی می‌کردند. در آن دوره فضای سیاسی اقتضاء می‌کرد که خردمندان اظهار عقیده و مذهب ننمایند، بلکه در نوعی استتار به فعالیت فرهنگی بپردازند.
 
درباره حافظ نیز وضع چنین بود و هیچ‌کس با قاطعیت نمی‌تواند بگوید که حافظ شیرازی سنی مذهب (پیرو اهل‌سنت) است. همه اتفاق دارند که حافظ از دانشمندان و ادیبان بزرگ جهان [[اسلام]] و ایران است و هرگز نمی‌توان حافظ را در قید مذهب محصور کرد و او را به گروهی خاص منتسب داشت.  
 
برخی محققان با بررسی شواهد و قرائن معتقدند حافظ شیعه بوده اما بنابر اقتضای زمانه از اظهار و آشکار کردن این اندیشه‌ها معذور بود. قراینی در دیوان و آثار او وجود دارد که نشان از علاقه او به خاندان پیامبر و امیرالمؤمنین دارد.حافظ در جایی نجات و رسیدن به کمال را این‌گونه ممکن می‌داند:


:: حافظ اگر قدم زنی در ره خاندان بصدق * * *  بدرقه رهت شود همت شحنهٔ نجف
:: حافظ اگر قدم زنی در ره خاندان بصدق * * *  بدرقه رهت شود همت شحنهٔ نجف
۱۱٬۸۷۷

ویرایش