امام حسین علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۶: خط ۱۶:
حسین بن علی(ع) سومین امام [[شیعیان]]، پس از امام علی(ع) و امام حسن(ع) است. امام حسین(ع) از جایگاه ویژه‌ای در بین مسلمانان برخوردار است.
حسین بن علی(ع) سومین امام [[شیعیان]]، پس از امام علی(ع) و امام حسن(ع) است. امام حسین(ع) از جایگاه ویژه‌ای در بین مسلمانان برخوردار است.


او شریف‌ترین مردم و سرور قبیله بنی‌هاشم قلمداد شده است؛<ref>یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۲، ص۲۲۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۳۶۳.</ref> به‌گونه‌ای که نظرات او بر دیگر بنی‌هاشم اولویت داشت.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۴۱۴–۴۱۶.</ref> در روایتی از [[پیامبر(ص)]] که برخی منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت]] نقل کرده‌اند حسین یکی از اسباط معرفی شده است.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۴۲؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۷؛ مقریزی، امتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۱۹.</ref> سبط در آیات و روایات به معنای [[امام]] و نقیبی است که از طرف [[خداوند]] برگزیده شده و از نسل [[پیامبران]] است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۷۴–۴۷۷.</ref>
او شریف‌ترین مردم و سرور قبیله بنی‌هاشم قلمداد شده است؛<ref>یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۲، ص۲۲۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۳۶۳.</ref> به‌گونه‌ای که نظرات او بر دیگر بنی‌هاشم اولویت داشت.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۴۱۴–۴۱۶.</ref> در روایتی از [[پیامبر(ص)]] که برخی منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت]] نقل کرده‌اند حسین یکی از اسباط معرفی شده است.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۴۲؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۷؛ مقریزی، تقی‌الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۱۹.</ref> سبط در آیات و روایات به معنای [[امام]] و نقیبی است که از طرف [[خداوند]] برگزیده شده و از نسل [[پیامبران]] است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران، دانشنامه امام حسین(ع)، ترجمه محمد مرادی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۴۷۴–۴۷۷.</ref>


امام حسین(ع) برای مسلمانان به خصوص شیعیان پس از [[واقعه عاشورا|واقعه عاشورای]] سال [[سال ۶۱ هجری|۶۱ق]] شخصیتی حق‌طلب، شجاع و [[شهادت]] طلب قلمداد شده است.<ref>حاج منوچهری، «حسین(ع)، امام»، ص۶۸۱.</ref> مقام او در بین مسلمانان بیشتر برخاسته از جهاد او در راه [[خدا]] و گذشتن از جان و مال و نزدیکان خود عنوان شده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/82145 ایوب، «فضایل امام حسین علیه السلام در احادیث اهل سنت».].</ref>
امام حسین(ع) برای مسلمانان به خصوص شیعیان پس از [[واقعه عاشورا|واقعه عاشورای]] سال [[سال ۶۱ هجری|۶۱ق]] شخصیتی حق‌طلب، شجاع و [[شهادت]] طلب قلمداد شده است.<ref>حاج منوچهری، فرامرز، «حسین(ع)، امام»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۰، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۱ش، ص۶۸۱.</ref> مقام او در بین مسلمانان بیشتر برخاسته از جهاد او در راه [[خدا]] و گذشتن از جان و مال و نزدیکان خود عنوان شده است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/82145 ایوب، «فضایل امام حسین علیه السلام در احادیث اهل سنت».].</ref>


واقعه عاشورا به عنوان نخستین بی‌حرمتی و تعرض آشکار به خاندان پیامبر(ص)، تأثیر فراوانی بر فرهنگ شیعه داشت<ref>حاج منوچهری، «حسین(ع)، امام»، ص۶۸۶.</ref> به گونه‌ای که قیام وی نمادی برای امر به معروف و نهی از منکر، ظلم‌ستیزی، ایثار و فداکاری شد<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۹۳ش، ص۳۷۲.</ref> و زمینه را برای قیام‌های شیعیان بر علیه حاکمان جور فراهم کرد.<ref>حاج منوچهری، «حسین(ع)، امام»، ص۶۸۷.</ref> در حوزه فرهنگ عمومی نیز مسلمانان و حتی پیروان دیگر ادیان، حسین بن علی(ع) را نماد و الگوی فداکاری، ستم‌ناپذیری، آزادی‌خواهی، پاسداری از ارزش‌ها و حق‌طلبی می‌دانند.<ref>[http://www.iwpeace.com/news/36736 «فرهنگ عاشورا فرامسلمانی است»، وبگاه مجمع جهانی صلح اسلامی.].</ref>
واقعه عاشورا به عنوان نخستین بی‌حرمتی و تعرض آشکار به خاندان پیامبر(ص)، تأثیر فراوانی بر فرهنگ شیعه داشت<ref>حاج منوچهری، فرامرز، «حسین(ع)، امام»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۰، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۱ش، ص۶۸۶.</ref> به گونه‌ای که قیام وی نمادی برای امر به معروف و نهی از منکر، ظلم‌ستیزی، ایثار و فداکاری شد<ref>محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، چاپ هفدهم، ۱۳۹۳ش، ص۳۷۲.</ref> و زمینه را برای قیام‌های شیعیان بر علیه حاکمان جور فراهم کرد.<ref>حاج منوچهری، فرامرز، «حسین(ع)، امام»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۰، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۱ش، ص۶۸۷.</ref> در حوزه فرهنگ عمومی نیز مسلمانان و حتی پیروان دیگر ادیان، حسین بن علی(ع) را نماد و الگوی فداکاری، ستم‌ناپذیری، آزادی‌خواهی، پاسداری از ارزش‌ها و حق‌طلبی می‌دانند.<ref>[http://www.iwpeace.com/news/36736 «فرهنگ عاشورا فرامسلمانی است»، وبگاه مجمع جهانی صلح اسلامی.].</ref>


ماه‌های [[ماه محرم|محرم]] و [[صفر]] در فرهنگ شیعه جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌خصوص در روزهای [[روز تاسوعا|تاسوعا]] و [[روز عاشورا|عاشورا]] و [[اربعین حسینی]]، مجموعه آیین‌های گوناگونی در پاسداشت این مناسبت برپا می‌شود.<ref>حاج منوچهری، «حسین(ع)، امام»، ص۶۸۹.</ref> شیعیان به پیروی از [[امامان(ع)|پیشوایان دینی]]، هنگام نوشیدن آب، از تشنگی امام حسین یاد می‌کنند و بر او سلام می‌دهند.<ref>حاج منوچهری، «حسین(ع)، امام»، ص۶۸۱؛ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۹۳ش، ص۵۰۸.</ref>
ماه‌های [[ماه محرم|محرم]] و [[صفر]] در فرهنگ شیعه جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌خصوص در روزهای [[روز تاسوعا|تاسوعا]] و [[روز عاشورا|عاشورا]] و [[اربعین حسینی]]، مجموعه آیین‌های گوناگونی در پاسداشت این مناسبت برپا می‌شود.<ref>حاج منوچهری، فرامرز، «حسین(ع)، امام»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۰، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۱ش، ص۶۸۹.</ref> شیعیان به پیروی از [[امامان(ع)|پیشوایان دینی]]، هنگام نوشیدن آب، از تشنگی امام حسین یاد می‌کنند و بر او سلام می‌دهند.<ref>حاج منوچهری، فرامرز، «حسین(ع)، امام»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۰، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۱ش، ص۶۸۱؛ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، چاپ هفدهم، ۱۳۹۳ش، ص۵۰۸.</ref>


== نوه پیامبر اسلام(ص) ==
== نوه پیامبر اسلام(ص) ==
امام حسین(ع) در سوم<ref>ابن‌المشهدی، المزار[الکبیر]، ۱۴۱۹ق، ص۳۹۷؛ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۸۲۶، ۸۲۸؛ سید بن طاوس، اقبال الاعمال، ۱۳۶۷ش، ص۶۸۹–۶۹۰.</ref> یا پنجم شعبان<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.</ref> سال چهارم هجری قمری در [[مدینه]] به دنیا آمد.<ref> یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۲، ص۲۴۶؛ دولابی، الذریة الطاهرة، ۱۴۰۷ق، ص۱۰۲، ۱۲۱؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۲، ج۲، ص۵۵۵؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.</ref> او از خاندان [[بنی‌هاشم]] و [[قریش|قبیله قریش]] و نوه [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] و از فرزندان امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) و برادر کوچک‌تر امام حسن(ع) بود.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.</ref> [[حضرت عباس(ع)]]، [[محمد بن حنفیه]] از دیگر برادران، و [[حضرت زینب(س)]] و [[ام کلثوم]] از خواهران او دانسته شده‌اند.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.</ref>
امام حسین(ع) در سوم<ref>ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار [الکبیر]، تحقیق جواد القیومی الاصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ق، ص۳۹۷؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق، ص۸۲۶، ۸۲۸؛ سید بن طاوس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷ش، ص۶۸۹–۶۹۰.</ref> یا پنجم شعبان<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.</ref> سال چهارم هجری قمری در [[مدینه]] به دنیا آمد.<ref> یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۲، ص۲۴۶؛ دولابی، محمد بن احمد، الذریة الطاهرة، چاپ محمدجواد حسینی جلالی، قم، ۱۴۰۷ق، ص۱۰۲، ۱۲۱؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک،  ۱۹۶۲م، ج۲، ص۵۵۵؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.</ref> او از خاندان [[بنی‌هاشم]] و [[قریش|قبیله قریش]] و نوه [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] و از فرزندان امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) و برادر کوچک‌تر امام حسن(ع) بود.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.</ref> [[حضرت عباس(ع)]]، [[محمد بن حنفیه]] از دیگر برادران، و [[حضرت زینب(س)]] و [[ام کلثوم]] از خواهران او دانسته شده‌اند.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.</ref>


منابع فریقین در مورد نامگذاری‌اش آورده‌اند که [[پیامبر(ص)]] نام «حسین»<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷؛ احمد ابن حنبل، المسند، دارصادر، ج۱، ص۹۸، ۱۱۸.</ref> را به فرمان [[خداوند]] برای او انتخاب کرد.<ref>ابن‌شهرآشوب‏، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۳۹۷؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱۰، ص۲۴۴.</ref> نام حسین معادل شَبیر<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۹۳؛ زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۴.</ref> که نام یکی از پسران [[هارون]] است، دانسته شده است.<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۱۷۱.</ref> از ام فضل<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۹؛ مقریزی، امتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج‏۱۲، ص۲۳۷؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، دار الفکر، ج۶، ص۲۳۰.</ref> و همچنین مادر عبدالله بن یقطر<ref>سماوی، ابصار العین، ۱۴۱۹ق، ص۹۳.</ref> به عنوان دایه‌های امام نام برده شده است.
منابع فریقین در مورد نامگذاری‌اش آورده‌اند که [[پیامبر(ص)]] نام «حسین»<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۱، ص۹۸، ۱۱۸.</ref> را به فرمان [[خداوند]] برای او انتخاب کرد.<ref>ابن شهرآشوب‏، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه‏، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۳۹۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۲۴۴.</ref> نام حسین معادل شَبیر<ref>ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب‏، بیروت‏، دار صادر، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۹۳؛ زبیدی واسطی‏، مرتضی حسینی، تاج العروس من جواهر القاموس‏، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۴.</ref> که نام یکی از پسران [[هارون]] است، دانسته شده است.<ref>ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‏، بیروت‏، دار الفکر، چاپ اول‏، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۱۷۱.</ref> از ام فضل<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۹؛ مقریزی، تقی‌الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق، ج‏۱۲، ص۲۳۷؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، دار الفکر، ج۶، ص۲۳۰.</ref> و همچنین مادر عبدالله بن یقطر<ref>سماوی، محمد بن طاهر، إبصار العین فی أنصار الحسین علیه السلام‏، قم، دانشگاه شهید محلاتی‏، چاپ اول‏، ۱۴۱۹ق، ص۹۳.</ref> به عنوان دایه‌های امام نام برده شده است.


[[کنیه]] حسین بن علی(ع) [[کنیه اباعبدالله برای امام حسین(ع)|اباعبدالله]] بود.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷؛ ابن‌ابی‌شیبه، المصنَّف، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۶۵؛ ابن‌قتیبه، المعارف، ۱۹۶۰م، ج۱، ص۲۱۳.</ref> و با القابی چون سید شباب أهل الجنة (سرور جوانان اهل بهشت) زکیّ، طیّب، وفیّ، سیّد، التابع لمرضاة الله شناخته می‌شود<ref>ابن‌ابی‌الثلج، تاریخ الائمه، ۱۴۰۶ق، ص۲۸؛ ابن‌طلحه شافعی، مطالب السؤول، ۱۴۰۲ق، ج۲، ص۳۷۴؛ برای فهرستی از القاب امام حسین(ع) نگاه کنید به: ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۸۶.</ref> [[مراد از «ثار» در زیارت عاشورا|ثارالله]]، [[منظور از «کشته شده اشک‌ها» در زیارت اربعین|قتیل العبرات]]<ref>ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ق، ص۱۷۶.</ref> و [[سیدالشهداء]]<ref>نگاه کنید به: حِمْیری، قرب الاسناد، ۱۴۱۳ق، ص۹۹–۱۰۰؛ ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ۱۴۱۷ق، ص۲۱۶–۲۱۹؛ شیخ طوسی، آمالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۹–۵۰.</ref> از القاب دیگری است که در [[زیارتنامه]]‌ها برای او ذکر شده است.
[[کنیه]] حسین بن علی(ع) [[کنیه اباعبدالله برای امام حسین(ع)|اباعبدالله]] بود.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷؛ ابن ابی‌شیبه، المصنَّف فی الاحادیث و الآثار، چاپ سعید محمد لحّام، بیروت، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۶۵؛ ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۶۰م، ج۱، ص۲۱۳.</ref> و با القابی چون سید شباب أهل الجنة (سرور جوانان اهل بهشت) زکیّ، طیّب، وفیّ، سیّد، التابع لمرضاة الله شناخته می‌شود<ref>ابن ابی‌الثلج، تاریخ الائمة، در مجموعة نفیسه فی تاریخ الائمة، چاپ محمود مرعشی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۶ق، ص۲۸؛ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب ال الرسول، چاپ ماجد بن احمد عطیه، بی‌جا، بی‌تا، ج۲، ص۳۷۴؛ برای فهرستی از القاب امام حسین(ع) نگاه کنید به: ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۸۶.</ref> [[مراد از «ثار» در زیارت عاشورا|ثارالله]]، [[منظور از «کشته شده اشک‌ها» در زیارت اربعین|قتیل العبرات]]<ref>ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات‏، نجف، دار المرتضویة، ۱۳۵۶ق، ص۱۷۶.</ref> و [[سیدالشهداء]]<ref>نگاه کنید به: حِمْیری، قرب الاسناد، ۱۴۱۳ق، ص۹۹–۱۰۰؛ ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۷ق، ص۲۱۶–۲۱۹؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه، ۱۴۱۴ق، ص۴۹–۵۰.</ref> از القاب دیگری است که در [[زیارتنامه]]‌ها برای او ذکر شده است.


=== فضایل و خصوصیات ظاهری و رفتاری ===
=== فضایل و خصوصیات ظاهری و رفتاری ===
در منابع شیعه و سنی حسین بن علی(ع) یکی از [[اصحاب کساء]]<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ش، ج‏۱، ص۲۸۷؛ مسلم، صحیح مسلم، ۱۴۲۳ق، ج۱۵، ص۱۹۰.</ref> و یکی از [[اهل بیت|اهل بیتی]] دانسته شده که [[آیه تطهیر]] درباره آنان نازل شد.<ref>احمد بن حنبل، مسند احمد، دارصادر، ج۱، ص۳۳۱؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۷۹۹؛ شوکانی، فتح القدیر، عالم الکتب، ج۴، ص۲۷۹.</ref> او به همراه برادرش امام حسن(ع)، مصداق کلمه «ابناءَنا» (پسرانمان) در [[آیه مباهله]] دانسته شده است.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۰۵ق، ذیل آیه ۶۱ سوره آل عمران.</ref>  
در منابع شیعه و سنی حسین بن علی(ع) یکی از [[اصحاب کساء]]<ref>نگاه کنید به: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی‏، تهران، دار الکتب اسلامیة، چاپ دوم‏، ۱۳۶۲ش، ج‏۱، ص۲۸۷؛ مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۲۳ق، ج۱۵، ص۱۹۰.</ref> و یکی از [[اهل بیت|اهل بیتی]] دانسته شده که [[آیه تطهیر]] درباره آنان نازل شد.<ref>احمد بن حنبل، مسند احمد، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۱، ص۳۳۱؛ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۷۹۹؛ شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر، بیروت، عالم الکتب، بی‌تا، ج۴، ص۲۷۹.</ref> او به همراه برادرش امام حسن(ع)، مصداق کلمه «ابناءَنا» (پسرانمان) در [[آیه مباهله]] دانسته شده است.<ref>زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، قم، نشر البلاغه، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق، ذیل آیه ۶۱ سوره آل عمران؛ فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۵ق، ذیل آیه ۶۱ سوره آل عمران.</ref>  


منابع معتبر [[اهل سنت]] احادیث فراوانی درباره جایگاه و فضایل حسین بن علی(ع) نقل کرده‌اند.<ref>مسلم، صحیح مسلم، ۱۴۲۳ق، ج۱۵، ص۱۹۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۳۷۶–۴۱۰؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۷؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۷۹۹</ref> چنانکه از پیامبر(ص) نقل شده که حسین(ع) چراغ هدایت و کشتی نجات<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵، ج۱، ص۲۶۵.</ref> و همچنین [[سرور جوانان اهل بهشت|سرور جوانان بهشت]] قلمداد شده است.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۷؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.</ref> همچنین در روایتی فرمود [[أنا من حسین|حسین از من است و من از حسین هستم]].<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۴۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۳۸۵.</ref> هر کس این دو (حسن و حسین) را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر که با آنان دشمنی ورزد با من دشمنی نموده است.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۲۶۶؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۱۹۸و۱۹۹؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۶۰۲.</ref> گفته شده است که [[رسول خدا(ص)]] در میان [[اهل بیت]] خود، [[حسنین|حسن و حسین(ع)]] را بیش از بقیه دوست داشت<ref>ترمذی، سنن ترمذی، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۳۲۳.</ref> و این علاقه چنان بود که گاه با ورود آن دو به [[مسجد]]، خطبه‌اش را ناتمام می‌گذاشت، از منبر پایین می‌آمد و آنان را در آغوش می‌کشید.<ref>احمد بن حنبل، المسند، بیروت، ج۵، ص۳۵۴؛ ترمذی، سنن ترمذی، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۳۲۲؛ ابن‌حبان، صحیح، ۱۹۹۳م، ج۱۳، ص۴۰۲؛ حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۲۸۷.</ref>
منابع معتبر [[اهل سنت]] احادیث فراوانی درباره جایگاه و فضایل حسین بن علی(ع) نقل کرده‌اند.<ref>مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۲۳ق، ج۱۵، ص۱۹۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۳۷۶–۴۱۰؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۷؛ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۷۹۹.</ref> چنانکه از پیامبر(ص) نقل شده که حسین(ع) چراغ هدایت و کشتی نجات<ref>شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۹۵ش، ج۱، ص۲۶۵.</ref> و همچنین [[سرور جوانان اهل بهشت|سرور جوانان بهشت]] قلمداد شده است.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۷؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.</ref> همچنین در روایتی فرمود [[أنا من حسین|حسین از من است و من از حسین هستم]].<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۴۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۳۸۵.</ref> هر کس این دو (حسن و حسین) را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر که با آنان دشمنی ورزد با من دشمنی نموده است.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۲۶۶؛ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‏، بیروت‏، دار الفکر، چاپ اول‏، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۱۹۸-۱۹۹؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، قم، رضی‏، چاپ اول، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۶۰۲.</ref> گفته شده است که [[رسول خدا(ص)]] در میان [[اهل بیت]] خود، [[حسنین|حسن و حسین(ع)]] را بیش از بقیه دوست داشت<ref>ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، تحقیق عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۳۲۳.</ref> و این علاقه چنان بود که گاه با ورود آن دو به [[مسجد]]، خطبه‌اش را ناتمام می‌گذاشت، از منبر پایین می‌آمد و آنان را در آغوش می‌کشید.<ref>احمد بن حنبل، مسند احمد، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۵، ص۳۵۴؛ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، تحقیق عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۳۲۲؛ ابن حبان، صحیح ابن حبان، تحقیق شعیب ارنؤوط، بی‌جا، الرساله، ۱۹۹۳م، ج۱۳، ص۴۰۲؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق یوسف عبدالرحمن المرعشی، بیروت، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۲۸۷.</ref>


در روایات آمده است که خداوند شفا را در [[تربت]] حسین(ع) و [[استجابت دعا]] را کنار قبر او قرار داده است.<ref>ابن شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۸۲؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۳۶۳ش، ج۹۸، ص۶۹.</ref> در کتاب [[الخصائص الحسینیة]] بیش از سیصد ویژگی اختصاصی برای امام حسین برشمرده شده است.<ref>شوشتری، الخصائص الحسینیة، شریف رضی، ص۲۰.</ref>
در روایات آمده است که خداوند شفا را در [[تربت]] حسین(ع) و [[استجابت دعا]] را کنار قبر او قرار داده است.<ref>ابن شهرآشوب‏، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه‏، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۸۲؛ مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۹۸، ص۶۹.</ref> در کتاب [[الخصائص الحسینیة]] بیش از سیصد ویژگی اختصاصی برای امام حسین برشمرده شده است.<ref>شوشتری، شیخ جعفر، الخصائص الحسینیة، شریف رضی، چاپ اول، بی‌تا، ص۲۰.</ref>


در بیشتر منابع حدیثی، تاریخی و رجالی، از شباهت حسین(ع) به [[پیامبر اکرم(ص)]] سخن گفته شده<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۴۲، ۴۵۳؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷؛ طبرانی، المعجم الکبیر، دارالنشر، ج۳، ص۹۵.</ref> و در روایتی شبیه‌ترین فرد به ایشان دانسته شده است.<ref>احمد بن حنبل، المسند، دارصادر، ج۳، ص۲۶۱؛ ترمذی، سنن الترمذی، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۳۲۵.</ref> درباره او گفته‌اند گاه لباسی از خز بر تن می‌کرد یا عمامه‌ای از خز بر سر می‌گذاشت<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، دارالنشر، ج۳، ص۱۰۱.</ref> و موی سر و محاسن خود را خضاب می‌کرد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۶، ص۴۱۹–۴۲۲؛ ابن ابی‌شیبه، المصنَّف، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۳ و ۱۵.</ref>
در بیشتر منابع حدیثی، تاریخی و رجالی، از شباهت حسین(ع) به [[پیامبر اکرم(ص)]] سخن گفته شده<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۴۲، ۴۵۳؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷؛ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، قاهره، دار النشر، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، بی‌تا، ج۳، ص۹۵.</ref> و در روایتی شبیه‌ترین فرد به ایشان دانسته شده است.<ref>احمد بن حنبل، مسند احمد، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۳، ص۲۶۱؛ ترمذی، سنن الترمذی، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۳۲۵.</ref> درباره او گفته‌اند گاه لباسی از خز بر تن می‌کرد یا عمامه‌ای از خز بر سر می‌گذاشت<ref>طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، قاهره، دار النشر، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، بی‌تا، ج۳، ص۱۰۱.</ref> و موی سر و محاسن خود را خضاب می‌کرد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۶، ص۴۱۹–۴۲۲؛ ابن ابی‌شیبه، المصنَّف فی الاحادیث و الآثار، چاپ سعید محمد لحّام، بیروت، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۳، ۱۵.</ref>


امام حسین(ع) بسیار بخشنده بود و به گشاده‌دستی شناخته می‌شد<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۱۴–۱۱۸.</ref> وی با مسکینان می‌نشست، دعوت آنان را می‌پذیرفت و با آنان غذا می‌خورد و آنها را به خانه خود دعوت می‌کرد و آنچه در منزل داشت از ایشان دریغ نمی‌کرد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۴۱۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۸۱.</ref>
امام حسین(ع) بسیار بخشنده بود و به گشاده‌دستی شناخته می‌شد<ref>محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران، دانشنامه امام حسین(ع)، ترجمه محمد مرادی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۱۱۴–۱۱۸.</ref> وی با مسکینان می‌نشست، دعوت آنان را می‌پذیرفت و با آنان غذا می‌خورد و آنها را به خانه خود دعوت می‌کرد و آنچه در منزل داشت از ایشان دریغ نمی‌کرد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۴۱۱؛ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‏، بیروت‏، دار الفکر، چاپ اول‏، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۸۱.</ref>


او غلامان و [[کنیز]]انش را در قبال خوش رفتاری‌شان آزاد می‌کرد.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۰، ص۱۹۶–۱۹۷؛ نیز نگاه کنید به: ابن حزم، المُحَلّی، دارالفکر، ج۸، ص۵۱۵؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۴۷۶.</ref> در منابع آمده است وی ۲۵ بار پیاده به [[حج]] رفت.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۴۰۱؛ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref>
او غلامان و [[کنیز]]انش را در قبال خوش رفتاری‌شان آزاد می‌کرد.<ref>ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‏، بیروت‏، دار الفکر، چاپ اول‏، ۱۴۱۵ق، ج۷۰، ص۱۹۶–۱۹۷؛ نیز نگاه کنید به: ابن حزم، المُحَلّی، تحقیق محمد شاکر، بیروت، دارالفکر، بی‌تاج۸، ص۵۱۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة علیهم‌السلام، چاپ علی فاضلی، قم، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۴۷۶.</ref> در منابع آمده است وی ۲۵ بار پیاده به [[حج]] رفت.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم‏، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۴۰۱؛ ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref>


=== همسران و فرزندان ===
=== همسران و فرزندان ===
خط ۴۸: خط ۴۸:
[[شهربانو]] نام یکی از همسران امام دانسته شده است وی دختر یزدگرد پادشاه ساسانی و مادر [[امام سجاد(ع)]] قلمداد شده است. محققان معاصر در نسب شهربانو تردید دارند.<ref>نگاه کنید به: مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ۱۳۸۰ش، ص۱۳۱–۱۳۳؛ شریعتی، تشیع علوی و تشیع صفوی، ۱۳۷۷ش، ص۹۱؛ دهخدا، لغت نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، '''ص…'''؛ شهیدی، زندگانی علی ابن الحسین(ع)، ۱۳۶۵ش، ص۱۲.</ref>
[[شهربانو]] نام یکی از همسران امام دانسته شده است وی دختر یزدگرد پادشاه ساسانی و مادر [[امام سجاد(ع)]] قلمداد شده است. محققان معاصر در نسب شهربانو تردید دارند.<ref>نگاه کنید به: مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ۱۳۸۰ش، ص۱۳۱–۱۳۳؛ شریعتی، تشیع علوی و تشیع صفوی، ۱۳۷۷ش، ص۹۱؛ دهخدا، لغت نامه دهخدا، ۱۳۷۷ش، '''ص…'''؛ شهیدی، زندگانی علی ابن الحسین(ع)، ۱۳۶۵ش، ص۱۲.</ref>


یکی دیگر از همسران امام [[رباب]] دختر امرؤ القیس بن عدی بود. وی مادر [[سکینه بنت حسین|سُکَینه]] و [[عبدالله بن الحسین|عبدالله]] دانسته شده است<ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۵ق، ص۵۹؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref> رباب در [[کربلا]] حضور داشت و همراه اسیران به [[شام]] رفت.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۲۹.</ref> بیشتر منابع عبدالله (علی اصغر) را به هنگام شهادت شیرخوار دانسته‌اند.<ref>مُصْعَب بن عبدالله، کتاب نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۹؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۶۸؛ بخاری، سرّالسلسلة العلویة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۰.</ref>
یکی دیگر از همسران امام [[رباب]] دختر امرؤ القیس بن عدی بود. وی مادر [[سکینه بنت حسین|سُکَینه]] و [[عبدالله بن الحسین|عبدالله]] دانسته شده است<ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۵ق، ص۵۹؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref> رباب در [[کربلا]] حضور داشت و همراه اسیران به [[شام]] رفت.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۲۹.</ref> بیشتر منابع عبدالله (علی اصغر) را به هنگام شهادت شیرخوار دانسته‌اند.<ref>مُصْعَب بن عبدالله، کتاب نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۹؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۶۸؛ بخاری، سرّالسلسلة العلویة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۰.</ref>


[[لیلی دختر ابی مرة|لیلیٰ]] دختر ابی‌مُرَّة بن عروة بن مسعود ثَقَفی<ref>مصعب بن عبدالله، کتاب نسب قریش، ۱۹۵۳م، ص۵۷؛  یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۲، ص۲۴۶–۲۴۷؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۴۶.</ref> نام یکی دیگر از همسران امام دانسته شده است. وی مادر [[علی اکبر(ع)]]<ref>مقریزی، امتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۲۶۹.</ref> بود که در [[واقعه عاشورا]] به شهادت رسید.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۴۶؛ اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفه، ص۸۰.</ref>
[[لیلی دختر ابی مرة|لیلیٰ]] دختر ابی‌مُرَّة بن عروة بن مسعود ثَقَفی<ref>مصعب بن عبدالله، کتاب نسب قریش، ۱۹۵۳م، ص۵۷؛  یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۲، ص۲۴۶–۲۴۷؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۴۶.</ref> نام یکی دیگر از همسران امام دانسته شده است. وی مادر [[علی اکبر(ع)]]<ref>مقریزی، تقی‌الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۲۶۹.</ref> بود که در [[واقعه عاشورا]] به شهادت رسید.<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۴۶؛ اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفه، ص۸۰.</ref>


[[ام اسحق دختر طلحه بن عبیدالله|ام اسحق]] دختر طلحه بن عبیدالله نیز از همسران امام حسین(ع) دانسته شده است. وی مادر [[فاطمه دختر امام حسین|فاطمه]] دختر بزرگ امام حسین(ع) بود<ref>اصفهانی، کتاب الاغانی، ۱۳۸۳ق، ج۲۱، ص۷۸.</ref> ام اسحاق همسر [[امام حسن مجتبی(ع)]] بود و پس از شهادت امام حسن با امام حسین(ع) ازدواج کرد.<ref>اصفهانی، کتاب الاغانی، ۱۳۸۳ق، ج۲۱، ص۷۸.</ref>
[[ام اسحق دختر طلحه بن عبیدالله|ام اسحق]] دختر طلحه بن عبیدالله نیز از همسران امام حسین(ع) دانسته شده است. وی مادر [[فاطمه دختر امام حسین|فاطمه]] دختر بزرگ امام حسین(ع) بود<ref>اصفهانی، کتاب الاغانی، ۱۳۸۳ق، ج۲۱، ص۷۸.</ref> ام اسحاق همسر [[امام حسن مجتبی(ع)]] بود و پس از شهادت امام حسن با امام حسین(ع) ازدواج کرد.<ref>اصفهانی، کتاب الاغانی، ۱۳۸۳ق، ج۲۱، ص۷۸.</ref>


ابن‌طلحه شافعی در کتاب [[مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (کتاب)|مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول]] تعداد فرزندان امام را ده تن شمرده است.<ref>ابن‌طلحه شافعی، مطالب السؤول، ۱۴۰۲ق، ج۲، ص۶۹.</ref> اما در برخی منابع تعداد فرزندان امام، چهار پسر و دو دختر<ref>مُصْعَب بن عبدالله، کتاب نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۷–۵۹؛ بخاری، سرّ السلسلة العلویة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۰؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref> یا شش پسر و سه دختر ذکر کرده‌اند.<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۷۴؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۷۷؛ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول، ۱۴۰۲ق، ج۲، ص۶۹.</ref> در کتاب [[لباب الانساب]]<ref>ابن‌فندق، لباب الانساب، ۱۳۸۵، ص۳۵۵.</ref> از منابع قرن ششم، از دختری به نام [[رقیه بنت الحسین|رقیه]] و در کتاب [[کامل بهایی]] از منابع قرن هفتم، از دختری چهار ساله برای امام حسین سخن به میان آمده که در [[شام]] از دنیا رفته است.<ref>واعظ کاشفی، روضة الشهدا، ۱۳۸۲ش، ص۴۸۴.</ref>
ابن‌طلحه شافعی در کتاب [[مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (کتاب)|مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول]] تعداد فرزندان امام را ده تن شمرده است.<ref>ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب ال الرسول، چاپ ماجد بن احمد عطیه، بی‌جا، بی‌تا، ج۲، ص۶۹.</ref> اما در برخی منابع تعداد فرزندان امام، چهار پسر و دو دختر<ref>مُصْعَب بن عبدالله، کتاب نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۷–۵۹؛ بخاری، سرّ السلسلة العلویة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۰؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref> یا شش پسر و سه دختر ذکر کرده‌اند.<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۷۴؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۷۷؛ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب ال الرسول، چاپ ماجد بن احمد عطیه، بی‌جا، بی‌تا، ج۲، ص۶۹.</ref> در کتاب [[لباب الانساب]]<ref>ابن‌فندق، لباب الانساب، ۱۳۸۵، ص۳۵۵.</ref> از منابع قرن ششم، از دختری به نام [[رقیه بنت الحسین|رقیه]] و در کتاب [[کامل بهایی]] از منابع قرن هفتم، از دختری چهار ساله برای امام حسین سخن به میان آمده که در [[شام]] از دنیا رفته است.<ref>واعظ کاشفی، روضة الشهدا، ۱۳۸۲ش، ص۴۸۴.</ref>


== دوران خلفای سه‌گانه ==
== دوران خلفای سه‌گانه ==
اطلاعات تاریخی اندکی از دوره ۲۵ ساله زندگانی امام حسین(ع) در دوران خلفای سه‌گانه گزارش شده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۳۲۵.</ref> گفته شده است که او از احترام ویژه‌ای نزد خلیفه دوم برخوردار بود.<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۷۵؛ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص‏، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۱–۲۱۲.</ref>
اطلاعات تاریخی اندکی از دوره ۲۵ ساله زندگانی امام حسین(ع) در دوران خلفای سه‌گانه گزارش شده است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران، دانشنامه امام حسین(ع)، ترجمه محمد مرادی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۳۲۵.</ref> گفته شده است که او از احترام ویژه‌ای نزد خلیفه دوم برخوردار بود.<ref>ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‏، بیروت‏، دار الفکر، چاپ اول‏، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۷۵؛ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص‏، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۱–۲۱۲.</ref>


گزارشی از امام حسین(ع) در زمان حکومت عثمان وجود دارد که امام به همراه پدر و برادرش بر خلاف دستور خلیفه سوم، ابوذر را که از جانب خلیفه به سرزمین ربذه تبعید شده بود، بدرقه کردند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۵ش، ج۸، ص۲۰۶–۲۰۷؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۸۵–۱۳۸۷ق، ج۸، ص۲۵۳–۲۵۴.</ref>
گزارشی از امام حسین(ع) در زمان حکومت عثمان وجود دارد که امام به همراه پدر و برادرش بر خلاف دستور خلیفه سوم، ابوذر را که از جانب خلیفه به سرزمین ربذه تبعید شده بود، بدرقه کردند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۵ش، ج۸، ص۲۰۶–۲۰۷؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۸۵–۱۳۸۷ق، ج۸، ص۲۵۳–۲۵۴.</ref>


برخی منابع [[اهل سنت]] به حضور ایشان به همراه برادرش در برخی از فتوحات چون افریقیه در سال ۲۶ق<ref>ابن‌خلدون، العبر، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۷۳–۵۷۴.</ref> و [[طبرستان]] در سال ۳۰ق<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق. ج۴، ص۲۶۹.</ref> اشاره کرده‌اند، اما چنین گزارش‌هایی در منابع شیعه نیامده است. برخی از پژوهشگران شیعه چون [[جعفر مرتضی عاملی]]، این‌گونه گزارش‌ها را ساختگی دانسته‌اند.<ref>جعفر مرتضی، الحیاة السیاسیة للامام الحسن، دارالسیرة، ص۱۵۸.</ref>
برخی منابع [[اهل سنت]] به حضور ایشان به همراه برادرش در برخی از فتوحات چون افریقیه در سال ۲۶ق<ref>ابن‌خلدون، العبر، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۷۳–۵۷۴.</ref> و [[طبرستان]] در سال ۳۰ق<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۲۶۹.</ref> اشاره کرده‌اند، اما چنین گزارش‌هایی در منابع شیعه نیامده است. برخی از پژوهشگران شیعه چون [[جعفر مرتضی عاملی]]، این‌گونه گزارش‌ها را ساختگی دانسته‌اند.<ref>جعفر مرتضی، الحیاة السیاسیة للامام الحسن، دارالسیرة، ص۱۵۸.</ref>


{{همچنین ببینید|حضور امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران}}
{{همچنین ببینید|حضور امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران}}


یکی دیگر از گزارش‌ها که از امام حسین(ع) سخن به میان آمده است، جریان شورش بر علیه عثمان و کشته شدن خلیفه است. امام به همراه بردارش امام حسن(ع) به رغم ناخرسندی از عملکرد خلیفه به حفاظت از خانه عثمان پرداختند.<ref>ابن‌قتیبه، الامامه و السیاسة، ۱۴۱۰، ج۱، ص۵۹؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۵۵۸.</ref> این گزارش موافقان و مخالفانی در بین محققان شیعه داشته است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۳۳۱–۳۳۲.</ref> [[سید مرتضی]] پس از تردید در فرستادن حسنین(ع) توسط امیرالمؤمنین(ع)، علت آن را جلوگیری از قتل عمدی او و رساندن آب و غذا به خانواده او می‌داند، نه جلوگیری از برکناری عثمان از خلافت، چرا که او به جهت کارهای ناروایش مستحق خلع از خلافت بود.<ref>سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۲۴۲.</ref>
یکی دیگر از گزارش‌ها که از امام حسین(ع) سخن به میان آمده است، جریان شورش بر علیه عثمان و کشته شدن خلیفه است. امام به همراه بردارش امام حسن(ع) به رغم ناخرسندی از عملکرد خلیفه به حفاظت از خانه عثمان پرداختند.<ref>ابن‌قتیبه، الامامه و السیاسة، ۱۴۱۰، ج۱، ص۵۹؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۵۵۸.</ref> این گزارش موافقان و مخالفانی در بین محققان شیعه داشته است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران، دانشنامه امام حسین(ع)، ترجمه محمد مرادی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۳۳۱–۳۳۲.</ref> [[سید مرتضی]] پس از تردید در فرستادن حسنین(ع) توسط امیرالمؤمنین(ع)، علت آن را جلوگیری از قتل عمدی او و رساندن آب و غذا به خانواده او می‌داند، نه جلوگیری از برکناری عثمان از خلافت، چرا که او به جهت کارهای ناروایش مستحق خلع از خلافت بود.<ref>سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۲۴۲.</ref>


{{همچنین ببینید|دفاع امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از خانه عثمان}}
{{همچنین ببینید|دفاع امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از خانه عثمان}}


== دوران حکومت امام علی(ع) ==
== دوران حکومت امام علی(ع) ==
گزارش‌های اندکی از امام حسین(ع) در دوره حکومت امام علی(ع) وجود دارد. یکی از آنها خطبه خواندن پس از [[بیعت]] مردم با [[امیرالمؤمنین(ع)]] دانسته شده است<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۳۶۳ش، ج۱۰، ص۱۲۱.</ref> حضور امام حسین(ع) در جنگ جمل و فرماندهی جناح چپ سپاه امام علی(ع) در منابع بازتاب داشته است<ref>شیخ مفید، الجمل، ۱۴۱۳، ص۳۴۸؛ ذهبی، تاریخ الإسلام‏، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۸۵.</ref> او در [[جنگ صفین|جنگ صِفّین]] حضور داشت و از فرماندهان جناح راست سپاه بود.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱، ج۳، ص۲۴؛ ابن‌شهرآشوب‏، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۱۶۸.</ref> امام حسین(ع) در این جنگ خطبه‌ای برای ترغیب مردم به [[جهاد]] خواند<ref>نصر بن‌مزاحم، وقعة الصفین، ۱۳۸۲ق، ص۱۱۴–۱۱۵.</ref> امام در ماجرای پس گرفتن آب از شامیان شرکت داشت.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۳۶۳ش، ج۴۴، ص۲۶۶.</ref> هرچند گفته شده است که بر اساس گزارش‌های مربوط به جنگ صفین، امام علی(ع) از جنگیدن حسنین(ع) جلوگیری می‌کرد و علت آن را حفظ نسل پیامبر(ص) می‌شمرد.<ref>اربلی، کشف الغمة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۵۶۹؛ نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، خطبه ۲۰۷، ص۳۲۳.</ref> گزارش‌هایی مبنی بر حضور او در [[جنگ نهروان]] نیز وجود دارد.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج‏۳، ص۹۳۹.</ref>
گزارش‌های اندکی از امام حسین(ع) در دوره حکومت امام علی(ع) وجود دارد. یکی از آنها خطبه خواندن پس از [[بیعت]] مردم با [[امیرالمؤمنین(ع)]] دانسته شده است<ref>مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۱۰، ص۱۲۱.</ref> حضور امام حسین(ع) در جنگ جمل و فرماندهی جناح چپ سپاه امام علی(ع) در منابع بازتاب داشته است<ref>شیخ مفید، الجمل، ۱۴۱۳، ص۳۴۸؛ ذهبی، تاریخ الإسلام‏، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۸۵.</ref> او در [[جنگ صفین|جنگ صِفّین]] حضور داشت و از فرماندهان جناح راست سپاه بود.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱، ج۳، ص۲۴؛ ابن شهرآشوب‏، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه‏، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۱۶۸.</ref> امام حسین(ع) در این جنگ خطبه‌ای برای ترغیب مردم به [[جهاد]] خواند<ref>نصر بن‌مزاحم، وقعة الصفین، ۱۳۸۲ق، ص۱۱۴–۱۱۵.</ref> امام در ماجرای پس گرفتن آب از شامیان شرکت داشت.<ref>مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۴۴، ص۲۶۶.</ref> هرچند گفته شده است که بر اساس گزارش‌های مربوط به جنگ صفین، امام علی(ع) از جنگیدن حسنین(ع) جلوگیری می‌کرد و علت آن را حفظ نسل پیامبر(ص) می‌شمرد.<ref>اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، قم، رضی‏، چاپ اول، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۵۶۹؛ نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، خطبه ۲۰۷، ص۳۲۳.</ref> گزارش‌هایی مبنی بر حضور او در [[جنگ نهروان]] نیز وجود دارد.<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق، ج‏۳، ص۹۳۹.</ref>


بسیاری از منابع گفته‌اند که امام حسین(ع) در زمان [[شهادت]] امام علی(ع) کنار وی بود<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج‏۵، ص۱۴۷.</ref> و در مراسم تجهیز و خاکسپاری حضور داشت.<ref>ابن‌قتیبه، الامامه و السیاسه، ۱۴۱۰، ج۱، ص۱۸۱؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۵.</ref> گفته شده است که امام حسین(ع) هنگام ضربت خوردن پدر، برای انجام مأموریتی در [[مدائن]] به سر می‌برد و با نامه امام حسن(ع) از موضوع آگاه شد و به کوفه بازگشت.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۲، ج۳، ص۲۲۰؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۹۷–۴۹۸.</ref>
بسیاری از منابع گفته‌اند که امام حسین(ع) در زمان [[شهادت]] امام علی(ع) کنار وی بود<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج‏۵، ص۱۴۷.</ref> و در مراسم تجهیز و خاکسپاری حضور داشت.<ref>ابن‌قتیبه، الامامه و السیاسه، ۱۴۱۰، ج۱، ص۱۸۱؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۵.</ref> گفته شده است که امام حسین(ع) هنگام ضربت خوردن پدر، برای انجام مأموریتی در [[مدائن]] به سر می‌برد و با نامه امام حسن(ع) از موضوع آگاه شد و به کوفه بازگشت.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی‏، تهران، دار الکتب اسلامیة، چاپ دوم‏، ۱۳۶۲ش، ج۳، ص۲۲۰؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۹۷–۴۹۸.</ref>


== دوران امام حسن(ع) ==
== دوران امام حسن(ع) ==
حسین بن علی(ع) در دوران امامت و حکومت برادرش [[امام حسن(ع)]] احترام ویژه‌ای برای او قائل بود و حتی گفته شده است که کاملاً مطیع اوامر او بود و در مجلسی که امام حسن(ع) حضور داشت، سخن نمی‌گفت.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۹۱؛ ابن‌شهرآشوب‏، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۴۰۱.</ref> اطاعت و فرمان‌برداری از برادرش به اندازه‌ای بود که درخواست بیعت برخی از خوارج را که به جنگ با شامیان اصرار داشتند، نپذیرفت.<ref>ابن‌قتیبة دینوری، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۸۴.</ref>
حسین بن علی(ع) در دوران امامت و حکومت برادرش [[امام حسن(ع)]] احترام ویژه‌ای برای او قائل بود و حتی گفته شده است که کاملاً مطیع اوامر او بود و در مجلسی که امام حسن(ع) حضور داشت، سخن نمی‌گفت.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی‏، تهران، دار الکتب اسلامیة، چاپ دوم‏، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۹۱؛ ابن شهرآشوب‏، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه‏، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۴۰۱.</ref> اطاعت و فرمان‌برداری از برادرش به اندازه‌ای بود که درخواست بیعت برخی از خوارج را که به جنگ با شامیان اصرار داشتند، نپذیرفت.<ref>ابن‌قتیبة دینوری، الإمامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۸۴.</ref>


امام حسین(ع) در ماجرای [[صلح با معاویه]] حامی برادر بود و اقدام وی را تأیید<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۲۱.</ref> و به امامت او تأکید کرد.<ref>شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال (رجال کشی)، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۰.</ref> هرچند برخی از گزارش‌ها به [[بیعت]] نکردن او با معاویه<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱، ج۴، ص۲۹۲؛ ابن‌شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹، ج۴، ص۳۵.</ref> و نارضایتی‌اش از اقدام برادرش<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۶۰؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۲۶۷.</ref> اشاره کرده‌اند.
امام حسین(ع) در ماجرای [[صلح با معاویه]] حامی برادر بود و اقدام وی را تأیید<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۲۱.</ref> و به امامت او تأکید کرد.<ref>شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال (رجال کشی)، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۰.</ref> هرچند برخی از گزارش‌ها به [[بیعت]] نکردن او با معاویه<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱، ج۴، ص۲۹۲؛ ابن شهرآشوب‏، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه‏، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۵.</ref> و نارضایتی‌اش از اقدام برادرش<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۶۰؛ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‏، بیروت‏، دار الفکر، چاپ اول‏، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۲۶۷.</ref> اشاره کرده‌اند.


امام حسین(ع) پس از صلح با معاویه در [[سال ۴۱ قمری]]، همراه برادرش از [[کوفه]] به [[مدینه]] بازگشت.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۶۵؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۹۹۲م، ج۵، ص۱۸۴.</ref>
امام حسین(ع) پس از صلح با معاویه در [[سال ۴۱ قمری]]، همراه برادرش از [[کوفه]] به [[مدینه]] بازگشت.<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۶۵؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۹۹۲م، ج۵، ص۱۸۴.</ref>


== دوران امامت ==
== دوران امامت ==
امام حسین(ع) پس از [[شهادت]] برادرش در سال [[سال ۵۰ هجری قمری|۵۰ق]] به [[امامت]] رسید و تا سال [[سال ۶۱ قمری|۶۱ق]] امامت را بر عهده داشت.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۸۱.</ref> علمای شیعه علاوه بر دلایل عام برای اثبات [[امامت ائمه اثنی عشر|امامت امامان شیعه]]،<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۴؛ ابن‌بابویه قمی، الإمامة والتبصره، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۴.</ref> به دلایل خاص امامت حسین بن علی(ع) از جمله روایتی از [[پیامبر(ص)]] که او را امام معرفی کرده، اشاره نموده‌اند<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۰.</ref> چنان‌که تأکید امام علی(ع) بر امامت حسین(ع) پس از [[امام حسن(ع)]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۹۷.</ref> و همچنین معرفی او از جانب امام حسن به عنوان امام بعد از خود<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۰۱.</ref> از جمله دلایل خاص دیگر عنوان شده است.
امام حسین(ع) پس از [[شهادت]] برادرش در سال [[سال ۵۰ هجری قمری|۵۰ق]] به [[امامت]] رسید و تا سال [[سال ۶۱ قمری|۶۱ق]] امامت را بر عهده داشت.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۸۱.</ref> علمای شیعه علاوه بر دلایل عام برای اثبات [[امامت ائمه اثنی عشر|امامت امامان شیعه]]،<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۴؛ ابن‌بابویه قمی، الإمامة والتبصره، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۴.</ref> به دلایل خاص امامت حسین بن علی(ع) از جمله روایتی از [[پیامبر(ص)]] که او را امام معرفی کرده، اشاره نموده‌اند<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۰.</ref> چنان‌که تأکید امام علی(ع) بر امامت حسین(ع) پس از [[امام حسن(ع)]]<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی‏، تهران، دار الکتب اسلامیة، چاپ دوم‏، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۹۷.</ref> و همچنین معرفی او از جانب امام حسن به عنوان امام بعد از خود<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی‏، تهران، دار الکتب اسلامیة، چاپ دوم‏، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۰۱.</ref> از جمله دلایل خاص دیگر عنوان شده است.


امام حسین(ع) پس از شهادت امام حسن(ع) نیز بیعت خود با معاویه را نشکست.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۲.</ref> و حتی درخواست برخی از شیعیان مبنی گردآوری نیرو و جنگ با معاویه را به خاطر وفای به عهد نپذیرفت و از عملکرد برادرش دفاع کرد<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۲۰.</ref> و تصمیم در این مورد را به بعد از مرگ معاویه موکول کرد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۵۰.</ref> به گفته شیخ مفید امام حسین(ع) تا زمان مرگ معاویه به دلیل [[تقیه]] و عهدی که در ماجرای [[صلح امام حسن علیه السلام|صلح امام حسن]] کرده بود، مردم را به سوی خود دعوت نکرد؛ اما پس از مرگ معاویه جایگاه خود را برای کسانی که آگاه نبودند، روشن ساخت.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱.</ref>
امام حسین(ع) پس از شهادت امام حسن(ع) نیز بیعت خود با معاویه را نشکست.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۲.</ref> و حتی درخواست برخی از شیعیان مبنی گردآوری نیرو و جنگ با معاویه را به خاطر وفای به عهد نپذیرفت و از عملکرد برادرش دفاع کرد<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۲۰.</ref> و تصمیم در این مورد را به بعد از مرگ معاویه موکول کرد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۵۰.</ref> به گفته شیخ مفید امام حسین(ع) تا زمان مرگ معاویه به دلیل [[تقیه]] و عهدی که در ماجرای [[صلح امام حسن علیه السلام|صلح امام حسن]] کرده بود، مردم را به سوی خود دعوت نکرد؛ اما پس از مرگ معاویه جایگاه خود را برای کسانی که آگاه نبودند، روشن ساخت.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱.</ref>
خط ۸۹: خط ۸۹:
طبق منابع تاریخی امام حسین(ع) بر علیه حکومت معاویه، اقدامی نکرد، اما برخی از تاریخ‌پژوهان با تکیه بر پاره‌ای شواهد و گفتگوهای بین آنها معتقدند که امام(ع) از نظر سیاسی، مشروعیت معاویه را نپذیرفت.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۱۷۵.</ref> و در برخی موارد با سیاست‌های معاویه به مخالفت می‌پرداخت.
طبق منابع تاریخی امام حسین(ع) بر علیه حکومت معاویه، اقدامی نکرد، اما برخی از تاریخ‌پژوهان با تکیه بر پاره‌ای شواهد و گفتگوهای بین آنها معتقدند که امام(ع) از نظر سیاسی، مشروعیت معاویه را نپذیرفت.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۱۷۵.</ref> و در برخی موارد با سیاست‌های معاویه به مخالفت می‌پرداخت.


اعتراض امام حسین(ع) به اقدام معاویه در کشتن افرادی چون [[حجر بن عدی]]، [[عمرو بن حمق خزاعی]] و [[عبدالله بن یحیی حضرمی]] در منابع بازتاب داشته است.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸، ص۲۲۴–۲۲۵؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۱۲۰و۱۲۱؛ ابن‌قتبیه، الامامه والسیاسه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۰۲–۲۰۴.</ref> امام در نامه‌ای به معاویه کشتن یاران امام علی(ع) را محکوم کرد و ضمن نکوهش کارهای ناشایست معاویه، جهاد با وی را برای احیای دین لازم برشمرده و حکومتش را فتنه‌ای بزرگ برای [[امت]] اسلام قلمداد کرد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۱۲۱و۱۲۲؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری‏، ۴۱۸ق، ج۱۰، ص۴۴۰؛ شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال (رجال کشی)، ۱۳۴۸، ص۵۰؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۶؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة الدمشق، ۱۴۱۵، ج۱۴، ص۲۰۶.</ref>
اعتراض امام حسین(ع) به اقدام معاویه در کشتن افرادی چون [[حجر بن عدی]]، [[عمرو بن حمق خزاعی]] و [[عبدالله بن یحیی حضرمی]] در منابع بازتاب داشته است.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸، ص۲۲۴–۲۲۵؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۱۲۰و۱۲۱؛ ابن‌قتبیه، الامامه والسیاسه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۰۲–۲۰۴.</ref> امام در نامه‌ای به معاویه کشتن یاران امام علی(ع) را محکوم کرد و ضمن نکوهش کارهای ناشایست معاویه، جهاد با وی را برای احیای دین لازم برشمرده و حکومتش را فتنه‌ای بزرگ برای [[امت]] اسلام قلمداد کرد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۱۲۱و۱۲۲؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری‏، ۴۱۸ق، ج۱۰، ص۴۴۰؛ شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال (رجال کشی)، ۱۳۴۸، ص۵۰؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۶؛ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق‏، بیروت‏، دار الفکر، چاپ اول‏، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۲۰۶.</ref>


زمانیکه معاویه در سال ۵۶ق بر خلاف مفاد [[صلح امام حسن|صلح‌نامه]] مبنی بر عدم حق انتخاب جانشین، مردم را به بیعت با یزید فراخواند،<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دار الفکر، ج۸، ص۷۹.</ref> برخی از شخصیت‌ها از جمله امام حسین(ع) از بیعت خودداری کردند.<ref>http://ensani.ir/fa/article/45732/</ref> معاویه به مدینه رفت تا نظر بزرگان این شهر را برای ولایتعهدی یزید جلب کند.<ref>ابن‌قتیبه، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۰۴.</ref> امام حسین در مجلسی که معاویه و [[ابن‌عباس]] و برخی از درباریان و خاندان اموی حضور داشتند، معاویه را نکوهش کرد و با اشاره به خلق و خوی یزید، معاویه را از تلاش برای جانشینی او بر حذر داشت و ضمن تأکید بر جایگاه و حق خود، به ابطال استدلال‌های معاویه برای جلب بیعت با یزید پرداخت.<ref>ابن‌قتیبه، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۰۸–۲۰۹.</ref>
زمانیکه معاویه در سال ۵۶ق بر خلاف مفاد [[صلح امام حسن|صلح‌نامه]] مبنی بر عدم حق انتخاب جانشین، مردم را به بیعت با یزید فراخواند،<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دار الفکر، ج۸، ص۷۹.</ref> برخی از شخصیت‌ها از جمله امام حسین(ع) از بیعت خودداری کردند.<ref>http://ensani.ir/fa/article/45732/</ref> معاویه به مدینه رفت تا نظر بزرگان این شهر را برای ولایتعهدی یزید جلب کند.<ref>ابن‌قتیبه، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۰۴.</ref> امام حسین در مجلسی که معاویه و [[ابن‌عباس]] و برخی از درباریان و خاندان اموی حضور داشتند، معاویه را نکوهش کرد و با اشاره به خلق و خوی یزید، معاویه را از تلاش برای جانشینی او بر حذر داشت و ضمن تأکید بر جایگاه و حق خود، به ابطال استدلال‌های معاویه برای جلب بیعت با یزید پرداخت.<ref>ابن‌قتیبه، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۰، ج۱، ص۲۰۸–۲۰۹.</ref>
خط ۹۹: خط ۹۹:
{{همچنین ببینید|قیام نکردن امام حسین(ع) در زمان معاویه}}
{{همچنین ببینید|قیام نکردن امام حسین(ع) در زمان معاویه}}
=== واکنش به خلافت یزید ===
=== واکنش به خلافت یزید ===
یزید پس از مرگ معاویه در [[۱۵ رجب]] [[سال ۶۰ هجری قمری| ۶۰ق]] به خلافت رسید<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۵۵؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۳۹۹، ج۲، ص۳۲.</ref> و برای مشروعیت بخشیدن به حکومتش تصمیم گرفت از بزرگانی چون امام حسین(ع) که ولایتعهدی او را نپذیرفته بودند به اجبار [[بیعت]] بگیرد،<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷، ج۵، ص۳۳۸.</ref> امام حسین(ع) از بیعت خودداری کرد<ref>ابومخنف، مقتل‌الحسین، مطبعة العلمیه، ص۵؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳.</ref> و همراه خانواده و یارانش از [[مدینه]] به [[مکه]] رفت.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۶۰؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۴.</ref> و در آنجا با استقبال مردم و [[عمره|عمره‌گزاران]] روبرو شد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۵۶؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۶.</ref> امام بیش از چهار ماه در این شهر ماند.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۶.</ref>
یزید پس از مرگ معاویه در [[۱۵ رجب]] [[سال ۶۰ هجری قمری| ۶۰ق]] به خلافت رسید<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۵۵؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۳۹۹، ج۲، ص۳۲.</ref> و برای مشروعیت بخشیدن به حکومتش تصمیم گرفت از بزرگانی چون امام حسین(ع) که ولایتعهدی او را نپذیرفته بودند به اجبار [[بیعت]] بگیرد،<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۳۸.</ref> امام حسین(ع) از بیعت خودداری کرد<ref>ابومخنف، مقتل‌الحسین، مطبعة العلمیه، ص۵؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳.</ref> و همراه خانواده و یارانش از [[مدینه]] به [[مکه]] رفت.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۶۰؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۴.</ref> و در آنجا با استقبال مردم و [[عمره|عمره‌گزاران]] روبرو شد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۵۶؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۶.</ref> امام بیش از چهار ماه در این شهر ماند.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۶.</ref>


[[شیعیان]] کوفه که از بیعت نکردن امام با خبر شده بودند، با نوشتن [[نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع)|نامه‌هایی]] او را به [[کوفه]] دعوت کردند.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۵۷–۱۵۹؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۶–۳۸.</ref> حسین بن علی، برای اطلاع از وضعیت کوفه، [[مسلم بن عقیل]] را به کوفه فرستاد. مسلم پس از مشاهده استقبال و بیعت مردم، امام حسین را به کوفه فراخواند<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴۱.</ref> و او نیز همراه خانواده و یارانش در [[۸ ذی‌الحجه|هشتم ذی حجه]] از مکه به سمت کوفه حرکت کرد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۶۰؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۶.</ref>
[[شیعیان]] کوفه که از بیعت نکردن امام با خبر شده بودند، با نوشتن [[نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع)|نامه‌هایی]] او را به [[کوفه]] دعوت کردند.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۵۷–۱۵۹؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۶–۳۸.</ref> حسین بن علی، برای اطلاع از وضعیت کوفه، [[مسلم بن عقیل]] را به کوفه فرستاد. مسلم پس از مشاهده استقبال و بیعت مردم، امام حسین را به کوفه فراخواند<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴۱.</ref> و او نیز همراه خانواده و یارانش در [[۸ ذی‌الحجه|هشتم ذی حجه]] از مکه به سمت کوفه حرکت کرد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۶۰؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۶.</ref>
خط ۱۰۸: خط ۱۰۸:


== واقعه کربلا ==
== واقعه کربلا ==
واقعه کربلا در پی خودداری امام حسین(ع) از [[بیعت]] با [[یزید]] رخ داد. حسین(ع) به دعوت [[کوفیان]]، همراه خانواده و یارانش به سوی کوفه حرکت کرد؛ اما در منطقه‌ای به نام [[ذو حسم]] با سپاهی به فرماندهی [[حر بن یزید ریاحی]] رو به رو گردید و مجبور شد مسیر حرکت خود را تغییر دهد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۰۸، ابن مسکویه، تجارب الامم، ۱۳۷۹، ج۲، ص۶۷؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵، ج۴، ص۵۱.</ref>
واقعه کربلا در پی خودداری امام حسین(ع) از [[بیعت]] با [[یزید]] رخ داد. حسین(ع) به دعوت [[کوفیان]]، همراه خانواده و یارانش به سوی کوفه حرکت کرد؛ اما در منطقه‌ای به نام [[ذو حسم]] با سپاهی به فرماندهی [[حر بن یزید ریاحی]] رو به رو گردید و مجبور شد مسیر حرکت خود را تغییر دهد.<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۰۸، ابن مسکویه، تجارب الامم، ۱۳۷۹، ج۲، ص۶۷؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵، ج۴، ص۵۱.</ref>


کاروان امام در روز [[۲ محرم|دوم محرم]] به کربلا رسید<ref>ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۹۹۱م، ج۵، ص۸۳؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۰۹؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۴؛ ابن مسکویه، تجارب الامم، ۱۳۷۹، ج۲، ص۶۸.</ref> و در روز سوم محرم، لشکری از مردم [[کوفه]] به فرماندهی [[عمر بن سعد]] وارد [[کربلا]] شد.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸، ص۲۵۳؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۷۶؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۰۹؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۵۲.</ref> بنابر گزارشات تاریخی چند مذاکره بین حسین بن علی و عمر سعد انجام شد؛<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۱۴؛ ابن مسکویه، تجارب‌الامم، ۱۳۷۹، ج۲، ص۷۱.</ref> اما ابن زیاد جز به [[بیعت]] حسین(ع) با یزید یا جنگ راضی نشد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۸۲؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۸.</ref>
کاروان امام در روز [[۲ محرم|دوم محرم]] به کربلا رسید<ref>ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۹۹۱م، ج۵، ص۸۳؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۰۹؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۴؛ ابن مسکویه، تجارب الامم، ۱۳۷۹، ج۲، ص۶۸.</ref> و در روز سوم محرم، لشکری از مردم [[کوفه]] به فرماندهی [[عمر بن سعد]] وارد [[کربلا]] شد.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۶۸، ص۲۵۳؛ بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۷۶؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۰۹؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۵۲.</ref> بنابر گزارشات تاریخی چند مذاکره بین حسین بن علی و عمر سعد انجام شد؛<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۱۴؛ ابن مسکویه، تجارب‌الامم، ۱۳۷۹، ج۲، ص۷۱.</ref> اما ابن زیاد جز به [[بیعت]] حسین(ع) با یزید یا جنگ راضی نشد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۸۲؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۸.</ref>


امام حسین(ع) در [[شب عاشورا]] پس از سخنرانی برای یارانش، بیعت را از آنان برداشت؛ اما آنان بر وفاداری و حمایت از او تأکید کردند.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۹۱–۹۴.</ref>
امام حسین(ع) در [[شب عاشورا]] پس از سخنرانی برای یارانش، بیعت را از آنان برداشت؛ اما آنان بر وفاداری و حمایت از او تأکید کردند.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۹۱–۹۴.</ref>


جنگ در صبح [[روز عاشورا]] آغاز شد و پس از شهادت یاران و خویشاوندان امام(ع)،<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۴۶؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفه، ص۸۰.</ref> خود نیز به میدان رفت و در عصرگاه همان روز شهادت رسید و [[شمر بن ذی‌الجوشن]]<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۲؛ خوارزمی، مقتل‌الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۴۱؛ طبرسی، اعلام‌الوری، ۱۳۹۰، ج۱، ص۴۶۹.</ref> و به نقلی [[سنان بن انس]]<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷، ج۵، ص۴۵۰–۴۵۳؛  ابن سعد، الطبقات الکبری، چاپ احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸، ج۶، ص۴۴۱؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل‌الطالبین، دار المعرفة، ص۱۱۸؛ مسعودی، مروج‌الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۲.</ref> سر او را جدا کرد و در همان روز برای ابن زیاد فرستاده شد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۱۱؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۶.</ref>
جنگ در صبح [[روز عاشورا]] آغاز شد و پس از شهادت یاران و خویشاوندان امام(ع)،<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۴۶؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفه، ص۸۰.</ref> خود نیز به میدان رفت و در عصرگاه همان روز شهادت رسید و [[شمر بن ذی‌الجوشن]]<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۲؛ خوارزمی، مقتل‌الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۴۱؛ طبرسی، اعلام‌الوری، ۱۳۹۰، ج۱، ص۴۶۹.</ref> و به نقلی [[سنان بن انس]]<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۰–۴۵۳؛  ابن سعد، الطبقات الکبری، چاپ احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸، ج۶، ص۴۴۱؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل‌الطالبین، دار المعرفة، ص۱۱۸؛ مسعودی، مروج‌الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۲.</ref> سر او را جدا کرد و در همان روز برای ابن زیاد فرستاده شد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۱۱؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۶.</ref>


{{همچنین ببینید|قاتل امام حسین(ع)}}
{{همچنین ببینید|قاتل امام حسین(ع)}}


اهل بیت امام حسین نیز پس از به اسارت درآمدن به [[کوفه]] و سپس [[شام]] فرستاده شدند.<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۶.</ref>
اهل بیت امام حسین نیز پس از به اسارت درآمدن به [[کوفه]] و سپس [[شام]] فرستاده شدند.<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۶.</ref>


{{همچنین ببینید|مدت اسارت اهل‌بیت(ع) پس از واقعه کربلا}}
{{همچنین ببینید|مدت اسارت اهل‌بیت(ع) پس از واقعه کربلا}}


[[دفن امام حسین(ع) و شهدای کربلا|دفن پیکر امام حسین(ع) و یارانش]] روز [[۱۱ محرم|۱۱]]<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۵.</ref> یا [[۱۳ محرم]] توسط گروهی از [[بنی اسد]] و بنابر نقلی با حضور [[امام سجاد(ع)]] در محلِ شهادت انجام شد.<ref>مقرم، مقتل الحسین، ۱۴۲۶ق، ص۳۳۵–۳۳۶.</ref>
[[دفن امام حسین(ع) و شهدای کربلا|دفن پیکر امام حسین(ع) و یارانش]] روز [[۱۱ محرم|۱۱]]<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت‏، دار التراث‏، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۵.</ref> یا [[۱۳ محرم]] توسط گروهی از [[بنی اسد]] و بنابر نقلی با حضور [[امام سجاد(ع)]] در محلِ شهادت انجام شد.<ref>مقرم، مقتل الحسین، ۱۴۲۶ق، ص۳۳۵–۳۳۶.</ref>


=== واکنش‌ها به واقعه کربلا ===
=== واکنش‌ها به واقعه کربلا ===
خط ۱۲۹: خط ۱۲۹:
همچنین در قیام [[سیاه جامگان]] به رهبری [[ابومسلم خراسانی]] که منجر به سقوط امویان شد از شعار [[یا لثارات الحسین]] استفاده شد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۳۱۷.</ref> [[انقلاب اسلامی ایران]] نیز الهام گرفته از قیام امام حسین(ع) دانسته شده است<ref>[http://farsi.rouhollah.ir/library/sahifeh?volume=17&tid=22 خمینی، صحیفه نور، ۱۳۷۹ش، ج۱۷، ص۵۸.].</ref>
همچنین در قیام [[سیاه جامگان]] به رهبری [[ابومسلم خراسانی]] که منجر به سقوط امویان شد از شعار [[یا لثارات الحسین]] استفاده شد.<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۳۱۷.</ref> [[انقلاب اسلامی ایران]] نیز الهام گرفته از قیام امام حسین(ع) دانسته شده است<ref>[http://farsi.rouhollah.ir/library/sahifeh?volume=17&tid=22 خمینی، صحیفه نور، ۱۳۷۹ش، ج۱۷، ص۵۸.].</ref>


روایات فراوانی درباره پیشگویی شهادت حسین بن علی(ع) وجود دارد<ref>ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۱۶۶–۳٫۱۷.</ref> از جمله در [[حدیث لوح]] به نقل از پیامبر(ص) آمده است خداوند حسین را به [[شهادت]] گرامی داشته و او را برترین شهیدان قرار داده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۲، ج۱، ص۵۲۸؛ شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۱۱، ص۱۴۵.</ref>
روایات فراوانی درباره پیشگویی شهادت حسین بن علی(ع) وجود دارد<ref>ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۱۶۶–۳٫۱۷.</ref> از جمله در [[حدیث لوح]] به نقل از پیامبر(ص) آمده است خداوند حسین را به [[شهادت]] گرامی داشته و او را برترین شهیدان قرار داده است.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی‏، تهران، دار الکتب اسلامیة، چاپ دوم‏، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۵۲۸؛ شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۱۱، ص۱۴۵.</ref>


=== هدف قیام ===
=== هدف قیام ===
خط ۱۵۱: خط ۱۵۱:
[[شیعیان]] و حتی غیرشیعیان در [[ماه محرم]]، برای امام حسین و [[شهیدان کربلا]] سوگواری می‌کنند. شیعیان برای این سوگواری آیین‌هایی دارند که رایج‌ترین آنها [[روضه‌خوانی]]، [[سینه‌زنی]]، [[تعزیه]] و خواندن [[زیارتنامه|زیارتنامه‌هایی]] مانند [[زیارت عاشورا]]، [[زیارت وارث]] و [[زیارت ناحیه مقدسه]] به صورت فردی و گروهی است.<ref>نگاه کنید به: [http://fa.abna24.com/news/اخبار-آسیای-شرقی/عزاداری-ماه-محرم-در-کشورهای-جنوب-شرقی-آسیا-برگزار-می‌شود_725804.html «عزاداری ماه محرم در کشورهای جنوب شرقی آسیا برگزار می‌شود»، خبرگزاری ابنا]؛ [http://www.beytoote.com/art/city-country/different-cities2-muharram.html «آداب و رسوم مردم شهرهای مختلف ایران در ماه محرم»، وبگاه بیتوته.].</ref> به مکان‌هایی که برای عزاداری مردم اختصاص دارد، حسینیه گفته می‌شود.
[[شیعیان]] و حتی غیرشیعیان در [[ماه محرم]]، برای امام حسین و [[شهیدان کربلا]] سوگواری می‌کنند. شیعیان برای این سوگواری آیین‌هایی دارند که رایج‌ترین آنها [[روضه‌خوانی]]، [[سینه‌زنی]]، [[تعزیه]] و خواندن [[زیارتنامه|زیارتنامه‌هایی]] مانند [[زیارت عاشورا]]، [[زیارت وارث]] و [[زیارت ناحیه مقدسه]] به صورت فردی و گروهی است.<ref>نگاه کنید به: [http://fa.abna24.com/news/اخبار-آسیای-شرقی/عزاداری-ماه-محرم-در-کشورهای-جنوب-شرقی-آسیا-برگزار-می‌شود_725804.html «عزاداری ماه محرم در کشورهای جنوب شرقی آسیا برگزار می‌شود»، خبرگزاری ابنا]؛ [http://www.beytoote.com/art/city-country/different-cities2-muharram.html «آداب و رسوم مردم شهرهای مختلف ایران در ماه محرم»، وبگاه بیتوته.].</ref> به مکان‌هایی که برای عزاداری مردم اختصاص دارد، حسینیه گفته می‌شود.


سوگواری بر امام حسین(ع) از نخستین روزهای پس از عاشورا آغاز شد<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۰۶.</ref> و بنابر نقلی، هنگام حضور [[اسیران کربلا]] در [[شام]]، زنان [[بنی هاشم]] چند روز با پوشیدن لباس سیاه، به عزاداری پرداختند.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۳۶۳ش، ج۴۵، ص۱۹۶.</ref> پس از روی کار آمدن دولت‌های شیعی و برداشته شدن فشار از [[شیعیان]]، سوگواری جنبه رسمی پیدا کرد.<ref>آئینه‌وند، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی، ۱۳۸۶ش، ص۶۵–۶۶ به نقل از ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ج۱۱، ص۱۸۳؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۹۹۲م، ج۷، ص۱۵.</ref>
سوگواری بر امام حسین(ع) از نخستین روزهای پس از عاشورا آغاز شد<ref>بلاذری‏، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف‏، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۰۶.</ref> و بنابر نقلی، هنگام حضور [[اسیران کربلا]] در [[شام]]، زنان [[بنی هاشم]] چند روز با پوشیدن لباس سیاه، به عزاداری پرداختند.<ref>مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۴۵، ص۱۹۶.</ref> پس از روی کار آمدن دولت‌های شیعی و برداشته شدن فشار از [[شیعیان]]، سوگواری جنبه رسمی پیدا کرد.<ref>آئینه‌وند، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی، ۱۳۸۶ش، ص۶۵–۶۶ به نقل از ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ج۱۱، ص۱۸۳؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۹۹۲م، ج۷، ص۱۵.</ref>


در منابع شیعه و [[اهل سنت]] آمده است که پیامبر هنگام تولد او گریست و از [[شهادت|شهادتش]] خبر داد.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۹؛ مقریزی، امتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج‏۱۲، ص۲۳۷؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دار الفکر، ج۶، ص۲۳۰.</ref> بنابر گزارش‌های تاریخی و حدیثی، [[امامان شیعه]] به عزاداری و [[بکاء#گریه در عزای امام حسین(ع)|گریه در عزای]] حسین بن علی اهمیت ویژه می‌دادند و شیعیان را به این امر و زنده نگاه‌داشتن یاد عاشورا سفارش می‌کردند.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۳۶۳ش، ج۴۴، باب۳۴، ص۲۷۸–۲۹۶.</ref>
در منابع شیعه و [[اهل سنت]] آمده است که پیامبر هنگام تولد او گریست و از [[شهادت|شهادتش]] خبر داد.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، اول، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۹؛ مقریزی، تقی‌الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق، ج‏۱۲، ص۲۳۷؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دار الفکر، ج۶، ص۲۳۰.</ref> بنابر گزارش‌های تاریخی و حدیثی، [[امامان شیعه]] به عزاداری و [[بکاء#گریه در عزای امام حسین(ع)|گریه در عزای]] حسین بن علی اهمیت ویژه می‌دادند و شیعیان را به این امر و زنده نگاه‌داشتن یاد عاشورا سفارش می‌کردند.<ref>مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۴۴، باب۳۴، ص۲۷۸–۲۹۶.</ref>


{{همچنین ببینید|سیر تحول عزاداری|جزع و فزع در عزاداری برای امام حسین(ع)|عزاداری امامان شیعه بر امام حسین(ع)}}
{{همچنین ببینید|سیر تحول عزاداری|جزع و فزع در عزاداری برای امام حسین(ع)|عزاداری امامان شیعه بر امام حسین(ع)}}


== حرم امام حسین(ع) ==
== حرم امام حسین(ع) ==
بر اساس گزارش‌های موجود، نخستین بنا بر مرقد حسین بن علی(ع) در زمان [[مختار ثقفی]] و به دستور او ساخته شد و از آن تاریخ تا کنون نیز بنای حرم بارها تجدید و توسعه یافته است.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، مشعر، ص۸۹–۱۱۲.</ref> حرم امام حسین(ع) چند بار به دست برخی [[بنی عباس|خلفای عباسی]]<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفة، ص۴۷۷.</ref> و [[وهابیت]]<ref>جمعی از نویسندگان، نگاهی نو به جریان عاشورا، ۱۳۸۷ش، ص۴۲۵.</ref> تخریب گردید؛ از جمله [[متوکل عباسی]] دستور داد زمین حائر را شخم بزنند و بر مقبره آب ببندند.<ref>شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۲۷؛ ابن شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹، ج۲، ص۲۱۱.</ref>
بر اساس گزارش‌های موجود، نخستین بنا بر مرقد حسین بن علی(ع) در زمان [[مختار ثقفی]] و به دستور او ساخته شد و از آن تاریخ تا کنون نیز بنای حرم بارها تجدید و توسعه یافته است.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، مشعر، ص۸۹–۱۱۲.</ref> حرم امام حسین(ع) چند بار به دست برخی [[بنی عباس|خلفای عباسی]]<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفة، ص۴۷۷.</ref> و [[وهابیت]]<ref>جمعی از نویسندگان، نگاهی نو به جریان عاشورا، ۱۳۸۷ش، ص۴۲۵.</ref> تخریب گردید؛ از جمله [[متوکل عباسی]] دستور داد زمین حائر را شخم بزنند و بر مقبره آب ببندند.<ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه، ۱۴۱۴ق، ص۳۲۷؛ ابن شهرآشوب‏، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه‏، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۲۱۱.</ref>


محدوده مرقد امام حسین(ع) [[حائر حسینی]] نامیده می‌شود. محدوده حائر دارای فضیلت و احکام [[فقه|فقهی]] خاصی است و مسافر می‌تواند [[نماز مسافر|نماز خود]] را در آن کامل بخواند.<ref>طباطبائی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۶۴.</ref> درباره مساحت دقیق حائر چند نظر وجود دارد و حداقلِ آن را، محدوده‌ای به شعاع ۱۱متر از قبر امام حسین گفته‌اند که بالاترین درجه فضیلت را دارد.<ref>کلیدار، تاریخ کربلاء و حائرالحسین(ع)، ۱۳۷۶، ص۵۱و۵۲ و ۵۸–۶۰.</ref>
محدوده مرقد امام حسین(ع) [[حائر حسینی]] نامیده می‌شود. محدوده حائر دارای فضیلت و احکام [[فقه|فقهی]] خاصی است و مسافر می‌تواند [[نماز مسافر|نماز خود]] را در آن کامل بخواند.<ref>طباطبائی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۶۴.</ref> درباره مساحت دقیق حائر چند نظر وجود دارد و حداقلِ آن را، محدوده‌ای به شعاع ۱۱متر از قبر امام حسین گفته‌اند که بالاترین درجه فضیلت را دارد.<ref>کلیدار، تاریخ کربلاء و حائرالحسین(ع)، ۱۳۷۶، ص۵۱و۵۲ و ۵۸–۶۰.</ref>


== زیارت امام حسین(ع) ==
== زیارت امام حسین(ع) ==
در روایات معصومان علاوه بر تأکید به زیارت امام حسین(ع)، یکی از برترین و پرفضیلت‌ترین اعمال شمرده شده<ref>مؤسسه امام هادی(ع)، جامع زیارات المعصومین، ۱۳۸۹، ج۳، ص۳۶–۶۹.</ref> و حتی [[ثواب]] آن برابر با [[حج]] و [[عمره]] قلمداد شده است.<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶، ص۱۵۸–۱۶۱.</ref>
در روایات معصومان علاوه بر تأکید به زیارت امام حسین(ع)، یکی از برترین و پرفضیلت‌ترین اعمال شمرده شده<ref>مؤسسه امام هادی(ع)، جامع زیارات المعصومین، ۱۳۸۹، ج۳، ص۳۶–۶۹.</ref> و حتی [[ثواب]] آن برابر با [[حج]] و [[عمره]] قلمداد شده است.<ref>ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات‏، نجف، دار المرتضویة، ۱۳۵۶ق، ص۱۵۸–۱۶۱.</ref>


در کتاب‌های جامع زیارات، چندین زیارت مطلقه برای امام که در هر زمان خوانده می‌شود<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۱۲، ص۲۵۶–۴۵۲.</ref> و چندین زیارت خاص که در زمان‌های مشخص خوانده می‌شود<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8140/107167/زیارت-های-مخصوصه-امام-حسین «زیارت‌های مخصوصه امام حسین»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.].</ref> جمع‌آوری شده است. [[زیارت عاشورا]]، [[زیارت وارث]] و [[زیارت ناحیه مقدسه]] از معروف‌ترین این [[زیارتنامه|زیارت‌نامه‌ها]] هستند.
در کتاب‌های جامع زیارات، چندین زیارت مطلقه برای امام که در هر زمان خوانده می‌شود<ref>محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران، دانشنامه امام حسین(ع)، ترجمه محمد مرادی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۲۵۶–۴۵۲.</ref> و چندین زیارت خاص که در زمان‌های مشخص خوانده می‌شود<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8140/107167/زیارت-های-مخصوصه-امام-حسین «زیارت‌های مخصوصه امام حسین»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.].</ref> جمع‌آوری شده است. [[زیارت عاشورا]]، [[زیارت وارث]] و [[زیارت ناحیه مقدسه]] از معروف‌ترین این [[زیارتنامه|زیارت‌نامه‌ها]] هستند.


=== اربعین حسینی ===
=== اربعین حسینی ===
خط ۱۷۱: خط ۱۷۱:
شیعیان در روز چهلم بعد از شهادت امام حسین(ع) که به اربعین حسینی شهرت دارد به عزاداری می‌پردازند، علاقه‌مندان به امام حسین(ع) در این روز به [[زیارت]] مرقد امام حسین(ع) در کربلا می‌روند.  
شیعیان در روز چهلم بعد از شهادت امام حسین(ع) که به اربعین حسینی شهرت دارد به عزاداری می‌پردازند، علاقه‌مندان به امام حسین(ع) در این روز به [[زیارت]] مرقد امام حسین(ع) در کربلا می‌روند.  


بنابر پاره‌ای از گزارش‌های تاریخی، [[اسیران کربلا]] در مسیر بازگشت از [[شام]] به [[مدینه]]، در روز اربعین به زیارت شهدای کربلا رفته‌اند.<ref>ابن طاووس، اللهوف، ۱۴۱۴ق، ص۲۲۵.</ref> چنانکه گفته شده است، [[جابر بن عبدالله انصاری]] اولین نفری بود که در این روز بر سر مزار امام حسین(ع) حاضر شد.<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱، ص۷۸۷.</ref>
بنابر پاره‌ای از گزارش‌های تاریخی، [[اسیران کربلا]] در مسیر بازگشت از [[شام]] به [[مدینه]]، در روز اربعین به زیارت شهدای کربلا رفته‌اند.<ref>ابن طاووس، اللهوف، ۱۴۱۴ق، ص۲۲۵.</ref> چنانکه گفته شده است، [[جابر بن عبدالله انصاری]] اولین نفری بود که در این روز بر سر مزار امام حسین(ع) حاضر شد.<ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق، ص۷۸۷.</ref>


توصیه به [[زیارت اربعین]] سبب شده شیعیان هر ساله از نقاط مختلف به سوی [[کربلا]] حرکت کنند. این حرکت که غالباً پیاده انجام می‌شود، از پرجمعیت‌ترین راهپیمایی‌ها در جهان دانسته شده است. منابع خبری تعداد زائران اربعین را در سال ۱۳۹۸ش، بیش از ۱۸ میلیون زائر گزارش کرده‌اند.<ref>[https://www.irna.ir/news/83522637/ «آمار زائران اربعین امسال از مرز ۱۸ میلیون گذشت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.].</ref>
توصیه به [[زیارت اربعین]] سبب شده شیعیان هر ساله از نقاط مختلف به سوی [[کربلا]] حرکت کنند. این حرکت که غالباً پیاده انجام می‌شود، از پرجمعیت‌ترین راهپیمایی‌ها در جهان دانسته شده است. منابع خبری تعداد زائران اربعین را در سال ۱۳۹۸ش، بیش از ۱۸ میلیون زائر گزارش کرده‌اند.<ref>[https://www.irna.ir/news/83522637/ «آمار زائران اربعین امسال از مرز ۱۸ میلیون گذشت»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.].</ref>


== روایات امام حسین ==
== روایات امام حسین ==
در منابع متعدد حدیثی و تاریخی، به سخنان،<ref>معهد تحقیقات باقرالعلوم(ع)، موسوعة کلمات الامام الحسین، ۱۴۱۶ق، مقدمه، صفحه ز.</ref> [[دعا]]ها،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۳۶۳ش، ج۹۵، ص۲۱۴.</ref> نامه‌ها،<ref>میانجی، مکاتیب الائمة، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۸۳–۱۵۶.</ref> اشعار،<ref>کرباسی، دائرة المعارف الحسینیة، دیوان الامام الحسین، ۲۰۰۱م. ج۱ و ۲.</ref> [[خطبه]]‌ها<ref>ابن شعبه، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۲۳۷–۲۴۰؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳، ج۲، ص۹۷–۹۸.</ref> و وصیت امام حسین(ع)<ref>خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳، ج۱، ص۲۷۳.</ref> اشاره شده است. در کتاب [[مسند الامام الشهید (کتاب)|مسند الامام الشهید]] تألیف [[عزیزالله عطاردی]] و کتاب [[موسوعة کلمات الامام الحسین (کتاب)|موسوعة کلمات الامام الحسین]] مجموع روایات امام(ع) جمع‌آوری شده است.
در منابع متعدد حدیثی و تاریخی، به سخنان،<ref>معهد تحقیقات باقرالعلوم(ع)، موسوعة کلمات الامام الحسین، ۱۴۱۶ق، مقدمه، صفحه ز.</ref> [[دعا]]ها،<ref>مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۹۵، ص۲۱۴.</ref> نامه‌ها،<ref>میانجی، مکاتیب الائمة، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۸۳–۱۵۶.</ref> اشعار،<ref>کرباسی، دائرة المعارف الحسینیة، دیوان الامام الحسین، ۲۰۰۱م. ج۱ و ۲.</ref> [[خطبه]]‌ها<ref>ابن شعبه، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۲۳۷–۲۴۰؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳، ج۲، ص۹۷–۹۸.</ref> و وصیت امام حسین(ع)<ref>خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳، ج۱، ص۲۷۳.</ref> اشاره شده است. در کتاب [[مسند الامام الشهید (کتاب)|مسند الامام الشهید]] تألیف [[عزیزالله عطاردی]] و کتاب [[موسوعة کلمات الامام الحسین (کتاب)|موسوعة کلمات الامام الحسین]] مجموع روایات امام(ع) جمع‌آوری شده است.


== آثار پیرامون زندگانی امام ==
== آثار پیرامون زندگانی امام ==
خط ۲۱۳: خط ۲۱۳:
* ابن فندق، بیهقی، علی بن زید، لباب الأنساب و الألقاب و الأعقاب، چاپ مهدی رجائی، قم ۱۴۱۰ق.
* ابن فندق، بیهقی، علی بن زید، لباب الأنساب و الألقاب و الأعقاب، چاپ مهدی رجائی، قم ۱۴۱۰ق.
* ابن قتیبة دینوری، الإمامة و السیاسة، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
* ابن قتیبة دینوری، الإمامة و السیاسة، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
* ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۶۰.
* ابن‌قتیبه دینوری، المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۶۰م.
* ابن‌قتیبه، المعارف، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲م.
* ابن‌قتیبه، المعارف، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲م.
* ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۷ق.
* ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۷ق.
خط ۳۳۲: خط ۳۳۲:
* مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش.
* مجلسی‏، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران، اسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش.
* محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، چاپ هفدهم، ۱۳۹۳ش.
* محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، چاپ هفدهم، ۱۳۹۳ش.
* محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران، دانشنامه امام حسین(ع)، ترجمه محمد مرادی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق/۱۳۸۸ش.
* محمدی ری‌شهری، محمد و همکاران، دانشنامه امام حسین(ع)، ترجمه محمد مرادی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق.
* مسعودی، اثبات الوصیه، قم، منشورات الرضی، بی‌تا.
* مسعودی، اثبات الوصیه، قم، منشورات الرضی، بی‌تا.
* مسعودی، علی بن الحسین، التنبیه و الاشراف، تصحیح: عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهره، دار الصاوی، بی‌تا؛ افست قم، دار الثقافة الاسلامیه، بی‌تا.
* مسعودی، علی بن الحسین، التنبیه و الاشراف، تصحیح: عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهره، دار الصاوی، بی‌تا؛ افست قم، دار الثقافة الاسلامیه، بی‌تا.
خط ۳۴۱: خط ۳۴۱:
* معهد تحقیقات باقرالعلوم(ع)، موسوعة کلمات الامام الحسین(ع)، قم، دارالمعروف، چاپ سوم، ۱۴۱۶ق-۱۳۷۴ش.
* معهد تحقیقات باقرالعلوم(ع)، موسوعة کلمات الامام الحسین(ع)، قم، دارالمعروف، چاپ سوم، ۱۴۱۶ق-۱۳۷۴ش.
* مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا
* مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا
* مقریزی، تقی‌الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول‏، ۱۴۲۰ق.
* مقریزی، تقی‌الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
* منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین‏، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
* منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین‏، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
* منقری، نصر بن‌مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۲م.
* منقری، نصر بن‌مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۲م.
۶۰۲

ویرایش