پیش نویس:هول مطلع: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
== مفهوم‌شناسی == | == مفهوم‌شناسی == | ||
'''هول:''' لغت‌شناسان «هَوْل» را به معنای ترس از چیزی دانسته‌اند که نمی‌داند چگونه به او هجوم خواهد آورد.<ref>فراهيدی، خليل بن أحمد، كتاب العين، قم، نشر هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۸۶.</ref><ref>صاحب بن عباد، إسماعيل بن عباد، المحيط في اللغه، بيروت، عالم الکتاب، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۶۲.</ref> برخی نیز هول را ترس از چیز بزرگ معنا کرده‌اند.<ref> | '''هول:''' لغت‌شناسان «هَوْل» را به معنای ترس از چیزی دانسته‌اند که نمی‌داند چگونه به او هجوم خواهد آورد.<ref>فراهيدی، خليل بن أحمد، كتاب العين، قم، نشر هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۸۶.</ref><ref>صاحب بن عباد، إسماعيل بن عباد، المحيط في اللغه، بيروت، عالم الکتاب، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۶۲.</ref> برخی نیز هول را ترس از چیز بزرگ معنا کرده‌اند.<ref>طريحی، فخر الدين بن محمد، مجمع البحرين، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۴۴۴.</ref> و «مُطَّلَع» را به جایگاهی بلند که از بالای آن به چیزی آگاهی حاصل شود، معنا کرده‌اند.<ref>طريحی، فخر الدين بن محمد، مجمع البحرين، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۵۰۱.</ref> | ||
'''مطلع:''' در لغت به معنای جهت و جانب كار، جای كسب اطلاع از بلندی به گودی و چشم انداز است.<ref>بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی، تهران، انتشارات | '''مطلع:''' در لغت به معنای جهت و جانب كار، جای كسب اطلاع از بلندی به گودی و چشم انداز است.<ref>بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش، ص۸۳۵.</ref> برای اصطلاح «هول مطلع» روایات چند معنا ذکر شده است: | ||
# '''وحشت قبر:''' ترس [[عذاب قبر]]، سوال در قبر و سختی‌های بعد از آن.<ref>مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی كوشانبور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۷۵.</ref> {{متن عربی|هَوْلِ الْمُطَّلَعِ}} یعنی آنچه بعد از [[مرگ]] در انتظار [[انسان]] است و بر آن اشراف و احاطه دارد.<ref>مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی كوشانبور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۶۹۷.</ref><ref>مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الكافي-الأصول و الروضه، تهران، المكتبه الإسلاميه، چاپ اول، ۱۳۸۲ق، ج۱۰، ص۳۰۸.</ref> این معنا در روایتی از [[سلمان فارسی]] نقل شده است.<ref>کفایة الموحدین، ج۳، ص۲۲۵. </ref> | # '''وحشت قبر:''' ترس [[عذاب قبر]]، سوال در قبر و سختی‌های بعد از آن.<ref>مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی كوشانبور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۷۵.</ref> {{متن عربی|هَوْلِ الْمُطَّلَعِ}} یعنی آنچه بعد از [[مرگ]] در انتظار [[انسان]] است و بر آن اشراف و احاطه دارد.<ref name=":0">مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی كوشانبور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۶۹۷.</ref><ref>مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الكافي-الأصول و الروضه، تهران، المكتبه الإسلاميه، چاپ اول، ۱۳۸۲ق، ج۱۰، ص۳۰۸.</ref> این معنا در روایتی از [[سلمان فارسی]] نقل شده است.<ref>نوری طبرسی، اسماعیل بن احمد، کفایة الموحدین، تهران، علميه اسلاميه، بی تا، ج۳، ص۲۲۵. </ref> | ||
# '''مکانی بالا:''' به مکانی گفته می‌شود که فردِ آگاه در مکانی بالا به پایین اشراف داشته باشد. «مطلع» به چیزی که از بالا اشراف دارد، تشبیه شده است، گویا بر همه چیز احاطه دارد.<ref | # '''مکانی بالا:''' به مکانی گفته می‌شود که فردِ آگاه در مکانی بالا به پایین اشراف داشته باشد. «مطلع» به چیزی که از بالا اشراف دارد، تشبیه شده است، گویا بر همه چیز احاطه دارد.<ref name=":0" /><ref name=":1">مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الكافي-الأصول و الروضه، تهران، المكتبه الإسلاميه، چاپ اول، ۱۳۸۲ق، ج۱۲، ص۲۱۱.</ref> به نظر می‌رسد این معنا برگرفته از معنای لغوی است و «لام» «مطلع» را با کسره خوانده‌اند که در آن صورت به معنای آگاهی داشتن خواهد شد.<ref name=":0" /> به مکانی بالایی گفته می‌شود که بر پایین اشراف دارد و منظور احوالات انسان در [[قیامت]] است که [[خدا]] بر همه اعمال او آگاهی دارد.<ref>فيض كاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی، الوافي، اصفهان، كتابخانه امام أمير المؤمنين علی عليه السلام، چاپ اول، ۱۴۰۶ ق، ج۳، ص۷۵۴.</ref> | ||
# '''دیدن ملک الموت:''' برخی «مطلع» را به معنی دیدن [[ملک الموت]] دانسته‌اند که انسان با دیدن آن به ترس می‌افتد.<ref | # '''دیدن ملک الموت:''' برخی «مطلع» را به معنی دیدن [[ملک الموت]] دانسته‌اند که انسان با دیدن آن به ترس می‌افتد.<ref name=":1" /> برای همین برخی گفته‌اند یعنی ترسیدن از ملائکه‌ای که برای قبض روح انسان‌ها می‌آیند و به آنها خبر داده می‌شود.<ref>مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۳۱۳.</ref> | ||
== هول مطلع در روایات == | == هول مطلع در روایات == | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۱: | ||
# در روایات به [[زیارت قبر امام حسین(ع)]] برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است.<ref>ابن قولويه، جعفر بن محمد، كامل الزيارات، نجف اشرف، دار المرتضوية، چاپ اول، ۱۳۵۶ش، باب۶۰، ص۱۴۹.</ref> همچنین به روزه گرفتن آخر ماه رجب نیز برای رهایی از هول مطلع توصیه گردیده است.<ref>ابن بابويه، محمد بن علی، الأمالي، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش، ص۱۵.</ref> | # در روایات به [[زیارت قبر امام حسین(ع)]] برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است.<ref>ابن قولويه، جعفر بن محمد، كامل الزيارات، نجف اشرف، دار المرتضوية، چاپ اول، ۱۳۵۶ش، باب۶۰، ص۱۴۹.</ref> همچنین به روزه گرفتن آخر ماه رجب نیز برای رهایی از هول مطلع توصیه گردیده است.<ref>ابن بابويه، محمد بن علی، الأمالي، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش، ص۱۵.</ref> | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
== مطالعه بیشتر == | |||
* مقاله "بررسی مسأله هول مطلع در منظر اندیشمندان مسلمان با تأکیدی بر دیدگاه علامه مجلسی و شیخ صدوق" نوشته جمعی از نویسندگان، مجله پژوهش های معاصر در علوم و تحقیقات، سال سوم، بهمن ۱۴۰۰، شماره ۳۱. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۳:۴۹
سؤال
هول مطلع چیست؟
درگاه‌ها
هَوْل مُطَّلَع تعبیری است در دعاها و روایات که مراد از آن را وحشت قبر دانسته‌اند. عده‌ای نیز هول مطلع را مکانی بالا معرفی کرده‌اند که گویا بر همه کارهای انسان از بالا اشراف و احاطه وجود دارد. برخی نیز دیدن ملک الموت هنگام قبض روح را «هول المطلع» معنا کرده‌اند، یعنی ترس از ملک الموت و فرشتگان. امام علی(ع) مردم را توصیه می‌کرد که خود را برای هول مطلع آماده کنند. در برخی دعاها نقل شده «يَا رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَع؛ خدایا، از هول مطلع، به تو پناه می‌برم.» ابوذر غفاری در زمان به خاک سپردن فرزندش گفت: «اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.» در روایات به زیارت قبر امام حسین(ع) و روزه گرفتن آخر ماه رجب برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است.
مفهوم‌شناسی
هول: لغت‌شناسان «هَوْل» را به معنای ترس از چیزی دانسته‌اند که نمی‌داند چگونه به او هجوم خواهد آورد.[۱][۲] برخی نیز هول را ترس از چیز بزرگ معنا کرده‌اند.[۳] و «مُطَّلَع» را به جایگاهی بلند که از بالای آن به چیزی آگاهی حاصل شود، معنا کرده‌اند.[۴]
مطلع: در لغت به معنای جهت و جانب كار، جای كسب اطلاع از بلندی به گودی و چشم انداز است.[۵] برای اصطلاح «هول مطلع» روایات چند معنا ذکر شده است:
- وحشت قبر: ترس عذاب قبر، سوال در قبر و سختی‌های بعد از آن.[۶] «هَوْلِ الْمُطَّلَعِ» یعنی آنچه بعد از مرگ در انتظار انسان است و بر آن اشراف و احاطه دارد.[۷][۸] این معنا در روایتی از سلمان فارسی نقل شده است.[۹]
- مکانی بالا: به مکانی گفته می‌شود که فردِ آگاه در مکانی بالا به پایین اشراف داشته باشد. «مطلع» به چیزی که از بالا اشراف دارد، تشبیه شده است، گویا بر همه چیز احاطه دارد.[۷][۱۰] به نظر می‌رسد این معنا برگرفته از معنای لغوی است و «لام» «مطلع» را با کسره خوانده‌اند که در آن صورت به معنای آگاهی داشتن خواهد شد.[۷] به مکانی بالایی گفته می‌شود که بر پایین اشراف دارد و منظور احوالات انسان در قیامت است که خدا بر همه اعمال او آگاهی دارد.[۱۱]
- دیدن ملک الموت: برخی «مطلع» را به معنی دیدن ملک الموت دانسته‌اند که انسان با دیدن آن به ترس می‌افتد.[۱۰] برای همین برخی گفته‌اند یعنی ترسیدن از ملائکه‌ای که برای قبض روح انسان‌ها می‌آیند و به آنها خبر داده می‌شود.[۱۲]
هول مطلع در روایات
- امام علی(ع) مردم را انذار می‌داد که خود را برای هول مطلع آماده کنند.[۱۳]
- امام صادق(ع) فرمود: «اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَی هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ وَسِّعْ عَلَيَّ ضِيقَ الْمَضْجَعِ؛ خداوندا! ياری ده مرا از ترس موضع اطّلاع، و فراخی ده بر من تنگی خوابگاه را.»[۱۴]
- در برخی دعاها نیز آمده «يَا رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ؛ خدایا، از هول مطلع، به تو پناه می‌برم.»[۱۵]
- در روایات به زیارت قبر امام حسین(ع) برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است.[۱۶] همچنین به روزه گرفتن آخر ماه رجب نیز برای رهایی از هول مطلع توصیه گردیده است.[۱۷]
مطالعه بیشتر
- مقاله "بررسی مسأله هول مطلع در منظر اندیشمندان مسلمان با تأکیدی بر دیدگاه علامه مجلسی و شیخ صدوق" نوشته جمعی از نویسندگان، مجله پژوهش های معاصر در علوم و تحقیقات، سال سوم، بهمن ۱۴۰۰، شماره ۳۱.
منابع
- ↑ فراهيدی، خليل بن أحمد، كتاب العين، قم، نشر هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۸۶.
- ↑ صاحب بن عباد، إسماعيل بن عباد، المحيط في اللغه، بيروت، عالم الکتاب، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۶۲.
- ↑ طريحی، فخر الدين بن محمد، مجمع البحرين، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۴۴۴.
- ↑ طريحی، فخر الدين بن محمد، مجمع البحرين، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۵۰۱.
- ↑ بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش، ص۸۳۵.
- ↑ مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی كوشانبور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۷۵.
- ↑ پرش به بالا به: ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی كوشانبور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۶۹۷.
- ↑ مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الكافي-الأصول و الروضه، تهران، المكتبه الإسلاميه، چاپ اول، ۱۳۸۲ق، ج۱۰، ص۳۰۸.
- ↑ نوری طبرسی، اسماعیل بن احمد، کفایة الموحدین، تهران، علميه اسلاميه، بی تا، ج۳، ص۲۲۵.
- ↑ پرش به بالا به: ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الكافي-الأصول و الروضه، تهران، المكتبه الإسلاميه، چاپ اول، ۱۳۸۲ق، ج۱۲، ص۲۱۱.
- ↑ فيض كاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی، الوافي، اصفهان، كتابخانه امام أمير المؤمنين علی عليه السلام، چاپ اول، ۱۴۰۶ ق، ج۳، ص۷۵۴.
- ↑ مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۳۱۳.
- ↑ شريف رضي، محمد بن حسين، نهج البلاغه (للصبحي صالح) - قم، نشر هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، خطبه۱۹۰، ص۲۸۰.
- ↑ كلينی، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۳۹.
- ↑ ابن طاووس، على بن موسى، إقبال الأعمال، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دوم، ۱۴۰۹ ق، ج۱، ص۳۷۶.
- ↑ ابن قولويه، جعفر بن محمد، كامل الزيارات، نجف اشرف، دار المرتضوية، چاپ اول، ۱۳۵۶ش، باب۶۰، ص۱۴۹.
- ↑ ابن بابويه، محمد بن علی، الأمالي، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش، ص۱۵.