trustworthy
۶۸۴
ویرایش
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
(←منابع) |
||
(۷۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|کرونا}}'''دعا''' به معنای خواستن و طلب کردن از خداوند، از مفاهیم پرکاربرد دینی است. متون دینی به دعا و یاری خواستن از خداوند بسیار تأکید و سفارش دارد. خداوند در قرآن بندگانش را به دعا کردن امر میکند. دعا در قرآن عبادت شمرده شده است و به شرط داشتن | {{درگاه|کرونا|واژهها}} | ||
'''دعا''' به معنای خواستن و طلب کردن از خداوند، از مفاهیم پرکاربرد دینی است. متون دینی به دعا و یاری خواستن از خداوند بسیار تأکید و سفارش دارد. خداوند در قرآن بندگانش را به دعا کردن امر میکند. دعا در قرآن عبادت شمرده شده است و به شرط داشتن شرایط، استجابت نوید اجابت آن داده شده است. مفهوم دعا در حقیقت، انقطاع از خلق و روی آوردن به خالق است. در آیات قرآن از فراخواندن غیر خداوند نهی شده است. دعاهای زیادی از پیامبران در قرآن وجود دارد که حاجات دنیوی و اخروی داشتهاند و خداوند گرفتاری و رنج آنان را رفع کرده است. | |||
[[پرونده:خط نستعلیق آیه «رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ» اثر احسان کلیدری.jpg|بندانگشتی|خط نستعلیق آیه «رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ» اثر احسان کلیدری.]] | |||
== مفهومشناسی== | == مفهومشناسی== | ||
واژه دعا، به معنای درخواست کردن و طلب کردن است؛ در قرآن نیز به همین معنا به کار گرفته شده است. «دعا» در لغت به معناى خواندن چيزى است به سوى خود با آواز و يا سخن. با تأمل در كاربرد كلمه «دعا» در قرآن و حديث معلوم مىگردد كه دعاى انسان در برابر خداوند، در حقيقت به معناى خود را بنده و نيازمند مطلق به خدا ديدن و با پرستش او درصدد جلب عنايت و رحمت او برآمدن است.<ref> | واژه دعا، به معنای درخواست کردن و طلب کردن است؛<ref>قرشى بنابى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۴۴.</ref> در قرآن نیز به همین معنا به کار گرفته شده است.<ref>سوره بقره، آیه۶۸. سوره اعراف، آیه۵۶. سوره زمر، آیه ۱۸. و ... .</ref> «دعا» در لغت به معناى خواندن چيزى است به سوى خود با آواز و يا سخن.<ref>راغب اصفهانى، حسين بن محمد، ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن با تفسير لغوى و ادبى قرآن، مترجم: غلامرضا خسروی، تهران، مرتضوى، چاپ اول، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۶۷۶.</ref> با تأمل در كاربرد كلمه «دعا» در قرآن و حديث معلوم مىگردد كه دعاى انسان در برابر خداوند، در حقيقت به معناى خود را بنده و نيازمند مطلق به خدا ديدن و با پرستش او درصدد جلب عنايت و رحمت او برآمدن است.<ref>محمدی ریشهری، محمد، نهج الدّعا، ج۱، ص۱۳ و ۱۵.</ref> | ||
{{جعبه گفتاورد | |||
|عنوان = | |||
|گفتاورد = <small>حضرت ابراهیم(ع):</small> «پروردگارا! به من حکمت بخش، و مرا به شایستگان ملحق کن، و براى من در [ميان] آيندگان آوازه نيكو گذار، و مرا از وارثان بهشت پرنعمت گردان.» | |||
|منبع = <small>سوره شعراء آیات ۸۳ تا ۸۵</small> | |||
|تراز = چپ | |||
|عرض = 200px | |||
|حاشیه = | |||
|اندازه قلم = | |||
|رنگ پسزمینه = | |||
|شکلبندی = | |||
|پسزمینه عنوان = | |||
|رنگ قلم عنوان = | |||
|شکلبندی عنوان = | |||
|تراز گفتاورد = | |||
|شکلبندی گفتاورد = | |||
|گیومه گفتاورد = | |||
|تراز منبع = | |||
|شکلبندی منبع = | |||
}} | |||
== دعا در قرآن == | == دعا در قرآن == | ||
خداوند در قرآن بندگانش را به دعا فراخوانده است: {{قرآن|وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ|ترجمه=و پروردگارتان فرمود: | یاد خدا كردن (ذكر) و خواهشهای خویش را به درگاه او بردن (دعا) در اسلام از جایگاه والایی برخوردار است.<ref>سلیم، عبدالامیر، مدخل «اسلام»، بخش «دعا»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref> خداوند در قرآن بندگانش را به دعا فراخوانده است: {{قرآن|وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ|ترجمه=و پروردگارتان فرمود: مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم. در حقيقت، كسانى كه از پرستش من كبر مىورزند به زودى خوار در دوزخ درمىآيند.|سوره=غافر|آیه=۶۰}} دعا در این آیه عبادت شمرده شده است. قرآن، شرط توجه خداوند به بندگانش را دعای آنان میداند.<ref>سوره فرقان، آیه ۷۷.</ref> دعا، وسيله جلب اعتناى خدا و زمينه جذب رحمت الهى به سوى دعا كننده است.<ref>انصاریان، حسین، شرح دعای کمیل، ج۱، ص۲۲.</ref>خداوند وعده داده است که دعای دعاکننده را اجابت میکند.<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۶.</ref> هرگاه شخص مضطری خدا را بخواند، خداوند او را پاسخ میدهد.<ref>سوره نمل، آیه ۶۲.</ref> خداوند دستور داده است او را با تضرع و پنهانی<ref>سوره مریم، آیه ۳. سوره اعراف، آیه ۵۵. </ref> و با بیم و امید<ref>سوره اعراف، آیه ۵۶. </ref> و با اخلاص<ref>سوره غافر، آیه ۱۴.</ref> بخوانند که از آداب دعا شمرده میشود. خداوند خواسته است که او را به اسماء حسنا<ref>سوره اعراف، آیه ۱۸۰.</ref> و از فضلش بخوانند.<ref>سوره نساء، آیه ۳۲.</ref> یکی از اسماء خداوند مجیب است که دلالت دارد بر پاسخ گفتن دعاهای بندگان.<ref>سوره هود، آیه ۶۱.</ref> | ||
در معنای کلماتی که خداوند به [[حضرت آدم]] تعلیم | دعا امری عبادی است. در قرآن هم اجابت به عنوان وعده، بیان میشود هم به دعا امر میشود که معنای تشویق به دعا کردن است.<ref>جوادی آملی، عبدالله، حکمت عبادات، قم، اسراء، ۱۳۷۸ش، ص۲۱۹.</ref> در معنای کلماتی که خداوند به [[حضرت آدم]] تعلیم داد،<ref>سوره بقره، آیه ۳۷.</ref> برخی گفتهاند آن کلمات دعا بوده است.<ref>مکارم شیرازی، ، ناصر، تفسير نمونه، ج۱، ص۱۹۸.</ref> | ||
در برخی آیات قرآن، از دعا و خواستن از غیر خداوند به شدت نهی شده است: {{قرآن|وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ|ترجمه=و كسانى را كه جز خدا مىخوانند، چيزى نمىآفرينند در حالى كه خود آفريده مى شوند.|سوره=احزاب|آیه=۲۰}} | در برخی آیات قرآن، از دعا و خواستن از غیر خداوند به شدت نهی شده است: {{قرآن|وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ|ترجمه=و كسانى را كه جز خدا مىخوانند، چيزى نمىآفرينند در حالى كه خود آفريده مى شوند.|سوره=احزاب|آیه=۲۰}} | ||
{{جعبه گفتاورد | |||
|عنوان = | |||
|گفتاورد = <small>مؤمنان میگویند:</small> «پروردگارا! اگر ما فراموش یا خطا کردیم، ما را مؤاخذه مکن! پروردگارا! تکلیف سنگینی بر ما قرار مده، آن چنان که (به خاطر گناه و طغیان،) بر کسانی که پیش از ما بودند، قرار دادی! پروردگارا! آنچه طاقت تحمل آن را نداریم، بر ما مقرّر مدار! و آثار گناه را از ما بشوی! ما را ببخش و در رحمت خود قرار ده! تو مولا و سرپرست مایی، پس ما را بر جمعیّت کافران، پیروز گردان» | |||
|منبع = <small>سوره بقره آیه ۲۸۶</small> | |||
|تراز = چپ | |||
|عرض = 200px | |||
|حاشیه = | |||
|اندازه قلم = | |||
|رنگ پسزمینه = | |||
|شکلبندی = | |||
|پسزمینه عنوان = | |||
|رنگ قلم عنوان = | |||
|شکلبندی عنوان = | |||
|تراز گفتاورد = | |||
|شکلبندی گفتاورد = | |||
|گیومه گفتاورد = | |||
|تراز منبع = | |||
|شکلبندی منبع = | |||
}} | |||
== دعاهای قرآنی == | == دعاهای قرآنی == | ||
{{نوشتار اصلی|دعاهای قرآنی}} | {{نوشتار اصلی|دعاهای قرآنی}} | ||
در قرآن از قول دیگران به خصوص پیامبران دعاهای زیادی نقل شده است. اهتمام | در قرآن از قول دیگران به خصوص پیامبران دعاهای زیادی نقل شده است. اهتمام اولیای خداوند و مؤمنان به دعا در قرآن برجسته است و نشانه اهمیت این موضوع میباشد. [[دعاهای حضرت ابراهیم(ع)]]<ref>سوره ممتحنه، آیه ۴ و ۵. سوره صافات، آیه ۱۰۰. سوره شعراء، آیات ۸۳ تا ۸۹. سوره ابراهیم، آیات ۳۷، ۴۰، ۴۱. سوره بقره، آیات ۱۲۶، ۱۲۷، ۱۲۸.</ref> دعای سپاه طالوت<ref>سوره بقره، آیه ۲۵۰.</ref> دعاهای [[زکریا]]<ref>سوره انبیاء، آیه ۸۹. سوره مریم، آیات ۵ و ۶. سوره آل عمران، آیات ۳۸ و ۴۱.</ref> دعای [[حضرت عیسی(ع)]]<ref>سوره مائده، آیه ۱۱۴.</ref> دعای [[حضرت موسی(ع)]]<ref>سوره مائده، آیه ۲۵. سوره اعراف، آیات۱۵۱ و ۱۵۵ و ۱۵۶. سوره یونس، آیه ۸۸. سوره طه، آیات ۲۵ ۲۸ ۲۹ ۳۲. سوره قصص، آیات ۱۶ ۲۱ ۲۴.</ref> دعای [[حضرت یوسف(ع)]]<ref>سوره یوسف، آیه ۱۰۱.</ref> و دعاهای [[حضرت محمد(ص)]]<ref>سوره اسراء، آیه ۸۰. سوره طه، آیه ۱۱۴. سوره انبیاء، آیه ۱۱۲. سوره مؤمنون، آیه ۱۱۸. سوره مؤمنون، آیه۹۸-۹۴..</ref> دعای [[حضرت ایوب]]<ref>سوره انبیاء، آیه ۸۳.</ref> دعاهای [[حضرت نوح(ع)]]<ref>سوره نوح، آیه ۲۶ و ۲۸. سوره قمر، آیه ۱۰. سوره مؤمنون، آیات ۲۶ تا۲۹. سوره شعراء، آیه ۱۱۸.</ref> [[حضرت سلیمان]]<ref>سوره ص، آیه ۳۵. سوره نمل، آیه ۱۹.</ref> [[حضرت لوط]]<ref>سوره عنکبوت، آیه ۳۰.</ref> در قرآن با بیانات گوناگون آمده است که سرمشق و الگوی دعاکردن برای مؤمنان است و نیز نشاندهنده اینکه دعا کردن امری مهم میان خداوند و بندگان صالحش است. | ||
دعاهای مؤمنان<ref>سوره آل | دعاهای مؤمنان<ref>سوره آل عمران، آیه۱۹۴-۱۹۱. سوره فاتحه، آیه ۶. سوره بقره، آیه ۱۲۹ و ۲۰۱ و ۲۸۶.</ref> ملازمان پیامبران<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۴۷.</ref> ساحران [[فرعون]]<ref>سوره یونس، ۸۵-۸۶</ref> عبادالله و عبادالرحمن<ref>سوره فرقان، آیه ۶۵-۷۴. سوره مؤمنون، آیه ۱۰۹. سوره آلعمران، آیه ۱۶.</ref> [[ملائکه]]<ref>سوره غافر، آیه۹-۷.</ref> و دیگران<ref>سوره حشر، آیه ۱۰. سوره کهف، آیه ۱۰. سوره اعراف، آیه ۲۳،۱۸۹،۱۲۶. سوره نساء، آیه ۷۵. سوره آل عمران، آیه ۸ ، ۵۳ ، ۱۱۳.</ref> از جمله دعاهایی است که در قرآن بیان شده است. | ||
دوری از عذاب دنیا، اعطای صبر و استقامت، پیروزی بر کافران، طلب بخشش و آمرزش گناه و رحمت خداوند، هدایت، طلب فرزند، روزی و ایمنی مردم، قبول طاعات، رفع ظلم و ستم، طلب حسنه در دنیا و آخرت، قرار دادن از شاکران و نمازگزاران و متقین و صالحان، رهایی از قوم کافر، عذاب کفار، هدایت مردم، آمرزیدن همه مؤمنان و پدر و مادر، افزودن علم و حکمت، رفع مشکلات و مصایب، حاجات دنیوی، یاری خواستن، پناه به خداوند از وسوسههای شیطان، توفیق انجام عمل صالح، طلب خیر و نیکی، از مضامین دعا در قرآن است. | دوری از عذاب دنیا، اعطای صبر و استقامت، پیروزی بر کافران، طلب بخشش و آمرزش گناه و رحمت خداوند، هدایت، طلب فرزند، روزی و ایمنی مردم، قبول طاعات، رفع ظلم و ستم، طلب حسنه در دنیا و آخرت، قرار دادن از شاکران و نمازگزاران و متقین و صالحان، رهایی از قوم کافر، عذاب کفار، هدایت مردم، آمرزیدن همه مؤمنان و پدر و مادر، افزودن علم و حکمت، رفع مشکلات و مصایب، حاجات دنیوی، یاری خواستن، پناه به خداوند از وسوسههای شیطان، توفیق انجام عمل صالح، طلب خیر و نیکی، از مضامین دعا در قرآن است. | ||
== دعا در روایات == | == دعا در روایات == | ||
دعا در روایات بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. بر اساس احادیث، دعا سلاح مؤمن، ستون دین، درون مایه عبادت، کلید رحمت، موجب افزایش روزی و رفع بلا است.<ref>دعا، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دایره المعارف اسلامی، نصرت نيلساز، عبداللّه صلواتى، اسماعيل باغستانى، سعيد شفيعى، حميد باقرى</ref> | دعا در روایات بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. بر اساس احادیث، دعا سلاح مؤمن، ستون دین، درون مایه عبادت، کلید رحمت، موجب افزایش روزی و رفع بلا است.<ref>دعا، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دایره المعارف اسلامی، نصرت نيلساز، عبداللّه صلواتى، اسماعيل باغستانى، سعيد شفيعى، حميد باقرى</ref> | ||
از [[پیامبر اکرم(ص)]] نقل شده است: {{متن عربی|اَلدُّعَاءُ مُخُّ اَلْعِبَادَةِ|ترجمه=دعا جان و مغز عبادت است.}}<ref>عدة الداعي و نجاح الساعي، | از [[پیامبر اکرم(ص)]] نقل شده است: {{متن عربی|اَلدُّعَاءُ مُخُّ اَلْعِبَادَةِ|ترجمه=دعا جان و مغز عبادت است.}}<ref>ابن فهد حلی، عدة الداعي و نجاح الساعي، دار الکتب الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق، ص۲۹.</ref> [[امام صادق(ع)]] میفرماید: {{متن عربی|دعا كن و مگو كار از كار گذشته است، زيرا دعا همان عبادت است.}}<ref>کلینی، محمد، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۶۷.</ref> و از پیامبر(ص) نقل میکند: {{متن عربی|دعا، سلاح مؤمن و ستون دين و نور آسمانها و زمين است.}}<ref> کلینی، محمد، اصول الکافی، ترجمه: جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی علمیه اسلامیه، چاپ اول، ۱۳۶۹ش، ج۴، ص۲۱۳.</ref> [[امام علی(ع)]] میفرماید: {{متن عربی|أعلَمُ النّاسِ بِاللّه ِ أكثَرُهُم لَهُ مَسأَلَةً|ترجمه=داناترين مردم به خداوند، پر درخواستترين آنان است.}}<ref>ليثى واسطى، على بن محمد، عيون الحكم و المواعظ، قم، دار الحدیث، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، ص۱۲۲.</ref> | ||
[[پرونده:صحیفه- -نیریزی- 1.jpg|بندانگشتی| نسخه خطی صحیفه سجادیه به خط احمد نیریزی|323x323پیکسل]] | |||
امام علی(ع) در [[تفسیر]] آیه {{قرآن|صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ|سوره = حمد| آیه = ۷| ترجمه = راه کسانی که آنان را مشمول نعمت خود ساختی؛}} میفرماید: {{متن عربی|منظور از نعمت، نعمتهای مادی از قبیل خوردنی و پوشیدنی نیست، چرا که خداوند متعال اینها را به کافران و فاسقان نیز عطا میکند، بلکه منظور از نعمت در این آیه، دعا است.}}<ref>ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى، مجموعة ورّام، قم، مکتبه فقیه، چاپ اول، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۹۸.</ref> [[امام سجاد(ع)]] در [[مناجات]] ذاکرین به خدا عرض کرده است: {{متن عربی|و از بزرگترین نعمتهای تو بر ما جاری ساختن نام تو بر زبان و اذن تو به دعا کردن با توست.}}<ref>مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، زاد المعاد - مفتاح الجنان، بيروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۲۳ ق، ص۴۱۵.</ref> | |||
در شرایط و زمان دعا، از پیامبر (ص) روایت آمده است که «هر كه خوش دارد كه خداوند، در سختىها و گرفتارىها دعايش را بپذيرد، در هنگام آسايش و خوشى، بسيار دعا كند.» و نیز «هرگاه بنده در هنگام آسايش، پروردگارش را ياد كند، خداوند، در هنگام رنج و گرفتارى به يارىاش مىآيد.»<ref>محمدی ریشهری، محمد، نهج الدّعا، ج۱، ص۳۹.</ref> | |||
احاديثى تحت عنوان «موانع اجابت دعا» آمده است که این موانع را در دو چیز میدانند: یک: آنچه بر اساس حكمت الهى، مانع اجابت دعاست؛ مانند اين كه نيايشگر از خداوند متعال، چيزى را مىخواهد كه به زيان اوست. یا مصلحت او در استجابت دعا نیست. دو: مطلق گناهان. گناهان و عدم اطاعت خداوند گاه مانع استجابت دعا میشود.<ref>محمدی ریشهری، محمد، حكمتنامه پيامبر، ج۱۰، ص۱۷</ref> | |||
== آداب دعا == | |||
{{نوشتار اصلی|آداب دعا}} | |||
از آداب دعا که در قرآن بدان توجه شده، این است که دعا با صدای آهسته خوانده شود.<ref>سوره اعراف، آیه ۵۵ و ۲۰۵.</ref> خواندن پنهانی و با تضرع و خوف، معنای نیازمندی و ترس را میرساند که بنده مؤمن نه فقط در هنگام دعا، باید همواره در قلب خویش، در برابر درگاه خداوند متضرع و خائف باشد. | |||
== دعا | روایات نیز دعا با صدای بلند را نکوهش کردهاند. وقتی انسان دست به دعا برداشت، طبق روایات و سنت معصومان، مستحب است آن را بر سر و صورت خود بکشد، برای اینکه لطف خدا به این دست پاسخ میدهد، دستی که به سوی خدا دراز شود یقینا خالی برنمیگردد.<ref>جوادی آملی، عبدالله، حکمت عبادات، قم، اسراء، ۱۳۷۸ش، ص۲۱۵.</ref> | ||
دعا | |||
== دعا در ادب فارسی و تصوف == | |||
}} | {{جعبه نقل قول|دعا فقط صحنهی خواندن دعا نیست، که عرصهی شناختن او هم هست، مونولوگ نیست، دیالوگ هم هست. سخن گفتنی دوسویه است و در این مکالمه و مخاطبه است که هم اُنس حاصل میشود هم شناخت هم پالایش روح میشود، هم تقویت ایمان، هم دل خرسند میگردد، هم خرد و چنین است که آدمی، به تمامیت خویش در محضر تمامیت طلب ربوبی حاضر میشود و نه دستار که سر را هم میبازد، و نه به اضطرار عاقلانه که به اختیار عاشقانه میشکند.}} | ||
دعا از مهمترین مفاهیمی است که در کتب صوفیان و عارفان بدان پرداخته شده است. در تصوفِ اسلامی دعا و مناجات به صورتِ گفتگویی عاشقانه با خداوند برگزار میشود. در [[رساله قشیریه]] آمده است دعا كليد حاجتها و راحت درماندگان و پناهگاه درويشان و غمگسار نيازمندان است.<ref>ترجمه رساله قشيريه، عثماني، حسن بن احمد، ص۴۳۶.</ref> ابوالقاسم قشیری یک باب از رساله قشیریه را به دعا اختصاص داده است.<ref>استعلامی، محمد، «دعا» فرهنگنامه تصوف و عرفان، تهران، فرهنگ معاصر، ۱۳۹۹، ج۱، ص۸۹۶.</ref> | |||
از شاعرانی که دعا در آثار او جایگاه ویژهای دارد سنایی است که در این موضوع از دیدگاه عرفان ناب مینگرد و در انتقال اندیشههای خود در این زمینه، همچون سایر اندیشههای عرفانی، به دیگر عارفانِ پس ازخود، سهمِ بسزایی داشته است؛ به طوری که در بسیاری از موضوعات عرفانی، عارفانِ بزرگی همچون: عطّار و مولوی وامدار وی به شمار میروند.<ref>اندیشههای عرفانی سنایی در بابِ دعا (با تکیه بر حدیقه الحقیقه)، خدابخش اسداللهی، متنشناسی ادب فارسی، دوره جدید، شماره چهارم، زمستان ۱۴۰۰.</ref> | |||
<ref>دیوان | === دعا نزد حافظ === | ||
دعا در اشعار [[حافظ]] جایگاه ویژهای دارد و ابیات زیادی در این موضوع سروده است. کلمه دعا ۵۳ بار در دیوان حافظ تکرار شده است. اخلاص و صدق، طلب از خداوند، استمرار در دعا، دعا در حالت غم، نیازمند بودن داعی، وقتشناسی در دعا، توکل، از شرایط دعا از نظر حافظ است.<ref>شهد دعا در اشعار حافظ، ایوب هاشمی، عرفان اسلامي (اديان و عرفان)، تابستان ۱۳۸۹، دوره ۶، شماره ۲۶، از صفحه ۷۵ تا صفحه ۸۸.</ref> حافظ درباره مناجات سحرگاهی می گوید: دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند/ واندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند.<ref>حافظ، شمس الدین محمد، دیوان حافظ، به تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، تهران، انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۲. ج۱، ص۳۷۲،</ref> | |||
{{شعر|ما حاصل خود در سر خمخانه نهادیم|محصول دعا در ره جانانه نهادیم.<ref>حافظ، شمس الدین محمد، دیوان حافظ، به تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، تهران، انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۲. ج۱، ص۷۴۴،</ref> }} | |||
[[پرونده:دعا در مثنوی.jpg|بندانگشتی| کتاب «دعا در مثنوی» نوشته ابراهیم خدایار|295x295پیکسل]] | |||
=== دعا نزد مولوی === | |||
نماز و دعا یکی از مشخصههای مهم آثار مولاناست. دعا نزد مولانا برترین راه مراوده با خداوند است.<ref>شیمل، آنماری، من بادم و تو آتش، ترجمه فریدون بدرهای، تهران، توس، ۱۴۰۰. ص۱۷۸ و ۱۸۵.</ref> مولانا دعا را از الطافی می داند که خداوند به انسان داده است و باب گفتگو با خود را باز کرده است.<ref>شیمل، آنماری، من بادم و تو آتش، ترجمه فریدون بدرهای، تهران، توس، ۱۴۰۰. ص۱۸۴.</ref> «این دعا هم بخشش و تعلیم تست\ گرنه در گلخن، گلستان از چه رُست.»<ref>مولوی، جلال الدین محمد، مثنوی معنوی، به کوشش توفیق سبحانی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۳، دفتر دوم، بیت ۲۴۵۳ صفحه ۲۵۰،</ref>مولوی اعتقاد دارد کشش و گرایش به دعا را هم خود خدا در انسان پدید میآورد و دعا را امر حق و نیز عطای او میخواند:<ref>سالاری نسب، مهدی، در شناخت مثنوی معنوی، تهران، فرهنگ معاصر، ۱۳۹۸. ص۲۸۲.</ref>«گفت آن اللهِ تو لبیک ماست\ آن نیاز و درد و سوزت پیک ماست.»<ref>مولوی، جلال الدین محمد، مثنوی معنوی، به کوشش توفیق سبحانی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۳، دفتر سوم، بیت ۱۹۵، صفحه ۳۱۲،</ref> مولانا خود اذعان دارد سرمایهای جز دعا در کف ندارد. از نظر مولوی انسان در قالب دعا با خداوند به گفتگو میپردازد.<ref>بررسي مباني دعا از منظر مولوي با تاکيد بر مثنوي، قنبري بخشعلي, مکي آبادي طيبه، مطالعات نقد ادبي (پژوهش ادبي)، پاييز ۱۳۹۲، شماره ۳۲.</ref> مولوی دعا را مقصد میداند و کاری به اجابت و رد آن ندارد<ref>مثنوی، به نقل از مقاله نگرش ساختار شکنانه مولانا در مفهوم ''دعا، نگین بی نظیر، نشریه نامه فرهنگستان، ۱۳۸۶، دوره ۹ شماره ۴''</ref>: ای اخی دست از دعا کردن مدار/ با اجابت یا رد اویت چه کار. و نیز گفته است: | |||
{{شعر|هم دعا از تو اجابت هم ز تو|ایمنی از تو مهابت هم ز تو<ref>مولوی، جلال الدین محمد، مثنوی معنوی، به کوشش توفیق سبحانی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۳، دفتر دوم، بیت ۶۹۳، ص۱۸۸.</ref> }} | |||
== دعا از منظر فیلسوفان == | |||
برخی متکلمان دعا را با برخی فضائل اخلاقی و مقام رضا ناسازگار میدانند و از حیث کلامی معتقد هستند خداوند رحیم و مهربان است و مصالح بندگان را میداند. از این جهت برای دعا فایدهای مترتب نیست. اما مخالفان این نظریه، گفتهاند دعا فارغ از اجابت یا رد عبادت محسوب میشود و مقصود از دعا، اظهار عبودیت و رجوع به خداوند و احساس عجز و ناتوانی است که نشانه بندگی است. [[غزالی]] معتقد است همانطور که خداوند شر را تقدیر کرده است، رفع آن توسط دعا را هم مقدر ساخته است. بنابر این ترک چنین اسبابی مخالفت با قضای الهی است.<ref>دعا، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دایره المعارف اسلامی، نصرت نيلساز، عبداللّه صلواتى، اسماعيل باغستانى، سعيد شفيعى، حميد باقرى</ref> بهعلاوه دعا موجب یادكردن خداست و این برترین عبادت است و به همین دلیل، فقر و حاجت كه آدمی را بهیاد خداوند میافكنند، مطلوبند و باز به همین سبب است كه انبیا و اولیا بیش از دیگران گرفتار مصائب میشوند.<ref>مدخل احیاء علوم الدین، عبدالکریم سروش، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۱۶۱</ref> | برخی متکلمان دعا را با برخی فضائل اخلاقی و مقام رضا ناسازگار میدانند و از حیث کلامی معتقد هستند خداوند رحیم و مهربان است و مصالح بندگان را میداند. از این جهت برای دعا فایدهای مترتب نیست. اما مخالفان این نظریه، گفتهاند دعا فارغ از اجابت یا رد عبادت محسوب میشود و مقصود از دعا، اظهار عبودیت و رجوع به خداوند و احساس عجز و ناتوانی است که نشانه بندگی است. [[غزالی]] معتقد است همانطور که خداوند شر را تقدیر کرده است، رفع آن توسط دعا را هم مقدر ساخته است. بنابر این ترک چنین اسبابی مخالفت با قضای الهی است.<ref>دعا، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دایره المعارف اسلامی، نصرت نيلساز، عبداللّه صلواتى، اسماعيل باغستانى، سعيد شفيعى، حميد باقرى</ref> بهعلاوه دعا موجب یادكردن خداست و این برترین عبادت است و به همین دلیل، فقر و حاجت كه آدمی را بهیاد خداوند میافكنند، مطلوبند و باز به همین سبب است كه انبیا و اولیا بیش از دیگران گرفتار مصائب میشوند.<ref>مدخل احیاء علوم الدین، عبدالکریم سروش، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ص۱۶۱</ref> | ||
خط ۵۹: | خط ۱۰۲: | ||
== دعاهای مأثور == | == دعاهای مأثور == | ||
در سنت اسلامی دعاها و مناجاتهای زیادی از اهل بیت(ع) و عارفان نقل شده است که مؤمنان میتوانند از آن برای دعا کردن و خواندن خداوند استفاده کنند. از آن جمله میتوان به این دعاها اشاره کرد: | [[پرونده:کتاب دعا در قرآن نوشته سید کمال حیدری.jpg|بندانگشتی|200px|]] | ||
در سنت اسلامی دعاها و مناجاتهای زیادی از اهل بیت(ع) و عارفان نقل شده است که مؤمنان میتوانند از آن برای دعا کردن و خواندن خداوند استفاده کنند. از آن جمله میتوان به این دعاها اشاره کرد: [[دعای جوشن کبیر]]، [[دعای کمیل]]، [[دعای ام داوود]]، [[دعای مشلول]]، [[دعای ابوحمزه ثمالی]] و دعاهایی که در کتب [[مفاتیح الجنان]]، [[اقبال الاعمال]]، [[مصباح کفعمی]] و [[صحیفه سجادیه]]، [[زاد المعاد]] ، [[مصباح المتهجد]] و... نقل شده است که سند و انتساب هر کدام باید بررسی شود. و نیز دعاهای [[ابن عربی]] در کتاب [[اوراد الایام و اللیالی]] و مناجاتنامه [[خواجه عبدالله انصاری]] و ... | |||
== مطالعه بیشتر == | == مطالعه بیشتر == | ||
* دعا در قرآن، سید کمال حیدری، ترجمه محمد علی سلطانی، انتشارات سخن. | * دعا در قرآن، سید کمال حیدری، ترجمه محمد علی سلطانی، انتشارات سخن. | ||
*عبادت و دنیا، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا. | *عبادت و دنیا، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا. | ||
==منابع== | |||
{{پانویس|۲}} | |||
{{پانویس}} | |||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = | | شاخه اصلی = حدیث | ||
| شاخه فرعی۱ = | | شاخه فرعی۱ = دعا | ||
| شاخه فرعی۲ = | | شاخه فرعی۲ = | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
| شاخه فرعی۴ = | | شاخه فرعی۴ = | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه = شد | ||
| تیترها = | | تیترها = شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش = شد | ||
| لینکدهی = | | لینکدهی = شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
خط ۸۵: | خط ۱۲۷: | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی نویسنده = | | بازبینی نویسنده = | ||
| | | ارزیابی کمی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت = ب | ||
| کیفیت = | | کیفیت = ب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
[[ru:Молитва (Ду'а)]] |