فریب عمرو بن عبدود توسط امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{درگاه|تاریخ}}نیرنگ در جنگ به‌عنوان ابزاری استراتژیک برای شکست دشمن مورد استفاده قرار می‌گیرد. [[پیامبر اسلام(ص)]] نیز فرموده‌اند: «الحرب خدعه» و در مراحل مختلف نبرد، استفاده از خدعه را تأیید کرده‌اند. [[امام علی(ع)]] با هوشمندی و استفاده از خدعه در میانه نبرد خندق، [[عمرو بن عبدود]] را شکست داد. این اقدام که با تأیید پیامبر اسلام همراه بود، نمونه‌ای از مشروعیت نیرنگ در جنگ برای اهداف مشروع به‌شمار می‌آید.

 

درباره نبرد [[امیرالمؤمنین]](ع) با عمروبن عبدود در یکی از منابع روایی،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر قمی|سال=1404|نام=علی بن ابراهیم|نام خانوادگی=قمی|ناشر=قم، دار الکتاب|جلد=2|صفحه=184 ـ 185}}</ref> عبارتی وجود دارد که در دیگر منابع نیست و آن عبارت؛ «نیرنگ زدن امام علی(ع) به عمرو بن عبدود در میدان نبرد» می‌باشد: علی (ع) در حالی‌که هَرْوَله می‌کرد، [از کنار عمرو‏] گذشت ... عمرو به وی گفت: کیستی؟ گفت: «من، علی بن ابی‌طالب، پسر عموی [[پیامبر خدا]] و داماد اویم». عمرو گفت: به خدا سوگند، پدرت در گذشته با من دوست بود و خوش ندارم تو را به قتل رسانم. پسر عمویت هنگامی که تو را به سویم فرستاد، خاطر جمع نبود که تو را با نیزه‌ام برُبایم و میان زمین و آسمان رها سازم، نه زنده و نه مرده! امیرمؤمنان به وی گفت: «پسر عمویم می‌دانست که اگر تو مرا بکُشی، من وارد بهشت شوم و تو در آتش باشی و اگر من تو را بکُشم، تو در آتش باشی و من در [[بهشت]]». عمرو گفت: هر دوی آنها به سودِ توست، ای علی! و این، تقسیمِ ناعادلانه‌ای است! علی(ع) فرمود: «این سخن، بگذار. من از تو شنیدم در حالی‌که پرده‌های [[کعبه]] را گرفته بودی، می‌گفتی: "هیچ‌کس در جنگ، سه خواسته بر من عرضه ندارد، جز آن‌که یکی از آنها را اجابت کنم" و [اینک‏] من سه خواسته بر تو عرضه می‌دارم، یکی را اجابت کن». [عمرو] گفت: بگو آنها را، ای علی! فرمود: «یکی آن‌که شهادت دهی که خدایی جز خدای یگانه نیست و محمّد، پیامبر خداست». [عمرو] گفت: این را رها کن و دومین خواسته را بپرس. فرمود: «اینکه بازگردی و این سپاه را از [رویارویی با] پیامبر خدا بازگردانی. اگر [پیامبر] راست‌گو باشد، شما نیز به واسطه او عزّت و برتری یابید و اگر دروغ‌گو باشد، دزدان و فرومایگان عرب [برای از میان بُردن او] بس باشند». عمرو گفت: آن وقت، زنان [[قریش]] با یکدیگر گفت‌وگو نمی‌کنند و شاعران در سروده‌هایشان [نخواهند گفت‏] که من ‏از جنگ ترسیدم و به ‏عقب بازگشتم؟ [در این صورت،] گروهی را که مرا بر خود رئیس کردند، یاری نکرده‌ام. امیرمؤمنان ‏فرمود: «[خواسته‏] سوم، آن است که فرود آیی، تا با تو کارزار کنم؛ چرا که تو سواره‌ای و من پیاده». آن‌گاه از اسبش پایین پرید و آنرا پی کرد و گفت: این، خصلتی است که گمان نمی‌کردم یکی از عرب‌ها مرا بدان وادار نماید. آن‌گاه [کارزار را] شروع کرد و با شمشیر بر سرِ علی(ع) زد. امیرمؤمنان، خود را در پناه سپرش گرفت؛ اما [شمشیر] سپر را بُرید و بر سرش نشست. علی(ع) به او فرمود: «ای عمرو! آیا همین که من با تو کارزار می‌کنم و تو جنگاور عرب هستی، تو را بس نیست برای مبارزه با من، از یاور کمک گرفتی؟». عمرو به پشت سرش نگاه کرد. امیرمؤمنان، به سرعت ضربه‌ای بر دو ساقش فرود آورد و هر دو را قطع کرد. گَرد و غباری از میان آنان بلند شد. منافقان گفتند: [[علی بن ابی‌طالب]]، کشته شد. سپس گَرد و غبار خوابید و نگاه کردند. در این هنگام، امیر مؤمنان را بر روی سینه عمرو دیدند که ریش او را گرفته و می‌خواهد سر او را از تن جدا کند. سپس سرش را بُرید و آن‌را گرفت و به سوی پیامبر خدا آمد، در حالی‌که بر اثر ضربتِ عمرو، خون از سرش جاری بود و از شمشیرش خون می‌چکید، و چنین رجز می‌خواند: «من، علی و پسر عبدالمطّلبم‏، مرگ برای جوانمرد، از فرار بهتر است». آن‌گاه پیامبر خدا فرمود: «ای علی! بر او نیرنگ کردی؟». گفت: بلی ای پیامبر خدا! جنگ، نیرنگ است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر قمی|سال=1404|نام=علی بن ابراهیم|نام خانوادگی=قمی|ناشر=قم، دار الکتاب|جلد=2|صفحه=184 ـ 185}}</ref>

## [[امام صادق(ع)]] فرمود: «خداوند کسی را که در جنگ به حریف خود نیرنگ بزند و به او دروغ بگوید، بازخواست نمی‌کند».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کافی|سال=1407|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=تهران، دار الکتب الإسلامیة|جلد=2|صفحه=342}}</ref>

# در برخی از گزارشاتی که اصل این مبارزه در آن نقل شده، آمده است که؛ چندین نفر نیز همراه عمرو بن عبدود بودند؛ از جمله این افراد «هبیره بن ابی‌وهب»، «ضرار بن خطاب»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بحار الانوار|سال=1403|نام=محمد باقر|نام خانوادگی=مجلسی|ناشر=بیروت،  دار إحياء التراث العربی|جلد=20|صفحه=224 ـ 225}}</ref> «عکرمة بن ابی‌جهل» و «مرداس فهری» بوده‌اند. به این جهت کلام امام علی(ع) هنگام مبارزه که افرادی را همراه خود آورده‌ای، دروغ نبوده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الارشاد|سال=1413|نام=محمد بن محمد|نام خانوادگی=مفید|ناشر=قم، كنگره شيخ مفيد|جلد=1|صفحه=97 ـ 100}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المغازی|سال=1409|نام=محمد بن عمر|نام خانوادگی=واقدی|ناشر=بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات|جلد=2|صفحه=470}}</ref>

# رسول خدا(ص) در این خصوص اعتراضی به علی(ع) نکرد. عالمان مسلمان، اعتراض نکردن پیامبر را نشان درستی عمل علی(ع) دانسته‌اند.

{{ارزیابی

  | شناسه = شد

  | عکس = <!--خالی | شد-->

  | درگاه = شد

  | ادبیات = شد

  | پیوند = شد

  | ناوبری = <!--خالی | شد-->

  | تغییرمسیر = <!--خالی | شد-->

  | ارجاعات = شد

  | ارزیابی کمی = شد

  | ارزیابی کیفی = شد

  | اولویت = ب

  | کیفیت = خوب