دیوان‌سالاران، ناظمان (CommentStreams)، مدیران رابط کاربری، مدیران اشتراک فشاری، پنهانگران، مدیران، trustworthy
۲٬۴۸۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(←جایگاه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
== جایگاه == | == جایگاه == | ||
مفتاح الفلاح شیخ بهائی، با نام کامل "مِفْتاحُ الْفَلاح فی عَمَلِ الْیَوْم و اللّیلَة مِنَ الْواجباتِ وَ الْمُسْتَحَبّات"، کتابی با موضوع دعا و آداب اسلامی به زبان عربی است.<ref name=":0">ملازاده، محمدهانی، «بهاءالدین عاملی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۶۶۱ ـ | مفتاح الفلاح شیخ بهائی، با نام کامل "مِفْتاحُ الْفَلاح فی عَمَلِ الْیَوْم و اللّیلَة مِنَ الْواجباتِ وَ الْمُسْتَحَبّات"، کتابی با موضوع دعا و آداب اسلامی به زبان عربی است.<ref name=":0">ملازاده، محمدهانی، «بهاءالدین عاملی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۶۶۱ ـ ۶۶۴.</ref> این کتاب به دلیل حسن تألیف، ایجاز، صحت و اعتبار مطالب و جایگاه علمی و عملی مؤلف آن، از همان ابتدای تألیف مورد اقبال عام و خاص قرار گرفت.<ref>نظری منفرد، مجتبی، «گزیده‌نگاری با بررسی گزیده مفتاح الفلاح»، حدیث اندیشه، شماره ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۶ش، ص۵۴.</ref> | ||
[[ملا حسینقلی همدانی]] (۱۲۳۹–۱۳۱۱ق)، فقیه و عارف شیعه، کتاب مفتاح الفلاح را برای عمل‌کردن در سیر و سلوک اخلاقی و عرفانی توصیه می‌کرده است.<ref name=":1">حسن‌زاده آملی، حسن، رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، قم، انتشارات تشیع، ۱۳۷۱ش، ص۱۱.</ref> [[حسن حسن‌زاده آملی]]، فیلسوف و عارف شیعه (۱۳۰۷–۱۴۰۰ش)، مفتاح الفلاح را از کتاب‌هایی برمی‌شمرد که شایسته است در حوزه‌های علمیه از متون درسی قرار گیرند. از نظر او این کتاب حاوی ادعیه و اذکاری است که از [[ائمه اطهار(ع)]] صادر شده و بیانگر مقامات و مدارج انسان بوده و تعلیم آنها نقش مثبتی در احیای معارف اصیل اسلامی خواهد داشت.<ref name=":1" /> | [[ملا حسینقلی همدانی]] (۱۲۳۹–۱۳۱۱ق)، فقیه و عارف شیعه، کتاب مفتاح الفلاح را برای عمل‌کردن در سیر و سلوک اخلاقی و عرفانی توصیه می‌کرده است.<ref name=":1">حسن‌زاده آملی، حسن، رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، قم، انتشارات تشیع، ۱۳۷۱ش، ص۱۱.</ref> [[حسن حسن‌زاده آملی]]، فیلسوف و عارف شیعه (۱۳۰۷–۱۴۰۰ش)، مفتاح الفلاح را از کتاب‌هایی برمی‌شمرد که شایسته است در حوزه‌های علمیه از متون درسی قرار گیرند. از نظر او این کتاب حاوی ادعیه و اذکاری است که از [[ائمه اطهار(ع)]] صادر شده و بیانگر مقامات و مدارج انسان بوده و تعلیم آنها نقش مثبتی در احیای معارف اصیل اسلامی خواهد داشت.<ref name=":1" /> | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
== علت تألیف و ویژگی‌ها == | == علت تألیف و ویژگی‌ها == | ||
شیخ بهائی کتاب مفتاح الفلاح را به خواهش گروهی از مؤمنان که از او می‌خواهند تا کتابی درباره واجبات، مستحبات و سایر آدابی که یک مؤمن باید مراعات کند تألیف کند، به نگارش درمی‌آورد.<ref>بهائی، مفتاح الفلاح، ص۴۱.</ref> شیخ بهائی در اوایل دهه سوم ماه صفر ۱۰۲۵ق از نوشتن این کتاب در شهر گنجه در قفقاز فراغت می‌یابد.<ref>بهائی، مفتاح الفلاح، | شیخ بهائی کتاب مفتاح الفلاح را به خواهش گروهی از مؤمنان که از او می‌خواهند تا کتابی درباره واجبات، مستحبات و سایر آدابی که یک مؤمن باید مراعات کند تألیف کند، به نگارش درمی‌آورد.<ref name=":2">بهائی، محمد بن حسین، مفتاح الفلاح، تحقیق سید مهدی رجایی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۵ق، ص۴۱.</ref> شیخ بهائی در اوایل دهه سوم ماه صفر ۱۰۲۵ق از نوشتن این کتاب در شهر گنجه در قفقاز فراغت می‌یابد.<ref>بهائی، محمد بن حسین، مفتاح الفلاح، تحقیق سید مهدی رجایی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۵ق، ص۸۰.</ref> | ||
از نظر محققان، کتاب مفتاح الفلاح، برخلاف سایر کتاب‌های ادعیه، تنها به ذکر ادعیه و آداب بسنده نکرده است. مؤلف در بسیاری موارد، بعد یا قبل از ذکر دعا، تحقیق کوتاه و فشرده‌ای درباره زمان یا معانی یا اختلاف و تعارض روایات دعا ارائه کرده که از مواضع قابل توجه این کتاب به‌شمار می‌رود.<ref>مدنی بجستانی، سید محمود، فرهنگ کتب حدیثی شیعه، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۳۸۵ش، ج۲، | از نظر محققان، کتاب مفتاح الفلاح، برخلاف سایر کتاب‌های ادعیه، تنها به ذکر ادعیه و آداب بسنده نکرده است. مؤلف در بسیاری موارد، بعد یا قبل از ذکر دعا، تحقیق کوتاه و فشرده‌ای درباره زمان یا معانی یا اختلاف و تعارض روایات دعا ارائه کرده که از مواضع قابل توجه این کتاب به‌شمار می‌رود.<ref name=":3">مدنی بجستانی، سید محمود، فرهنگ کتب حدیثی شیعه، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۹۲۳ ـ ۹۲۴.</ref> | ||
هیچ‌کدام از روایات کتاب مفتاح الفلاح همراه با سند نیستند؛ ولی در مواردی مؤلف منبع روایت را ذکر و گاه وضعیت سند آن را نیز مشخص کرده است. اما در مواردی دیگر سند و منبع روایت ذکر نشده و تنها به ذکر نام معصوم اکتفا شده است. در برخی موارد نام معصوم هم ذکر نشده است.<ref | هیچ‌کدام از روایات کتاب مفتاح الفلاح همراه با سند نیستند؛ ولی در مواردی مؤلف منبع روایت را ذکر و گاه وضعیت سند آن را نیز مشخص کرده است. اما در مواردی دیگر سند و منبع روایت ذکر نشده و تنها به ذکر نام معصوم اکتفا شده است. در برخی موارد نام معصوم هم ذکر نشده است.<ref name=":3" /> | ||
در این کتاب مؤلف گاه چندین روایت را که مشتمل بر دعاهای مختلف است، به هم ضمیمه کرده و بدون فاصله، ادعیه و آداب آنها را پشت سر هم آورده است. او در آخر این کار یادآوری کرده که این عمل یا [[دعا]] یک عمل و دعای واحد نیست و دعاکننده هر وقت خسته شد می‌تواند آن را قطع کند.<ref | در این کتاب مؤلف گاه چندین روایت را که مشتمل بر دعاهای مختلف است، به هم ضمیمه کرده و بدون فاصله، ادعیه و آداب آنها را پشت سر هم آورده است. او در آخر این کار یادآوری کرده که این عمل یا [[دعا]] یک عمل و دعای واحد نیست و دعاکننده هر وقت خسته شد می‌تواند آن را قطع کند.<ref name=":3" /> | ||
== محتوا == | == محتوا == | ||
[[شیخ بهائی]] مفتاح الفلاح را، بر اساس گردش ساعات روز، در شش باب تألیف کرده است:<ref | [[شیخ بهائی]] مفتاح الفلاح را، بر اساس گردش ساعات روز، در شش باب تألیف کرده است:<ref name=":3" /> | ||
# '''باب اول:''' درباره اعمالی است که میان طلوع فجر تا طلوع آفتاب (بین الطلوعین) انجام می‌شود. | # '''باب اول:''' درباره اعمالی است که میان طلوع فجر تا طلوع آفتاب (بین الطلوعین) انجام می‌شود. | ||
# '''باب دوم:''' اعمال مخصوص به طلوع آفتاب تا ظهر شرعی و زوال آفتاب. | # '''باب دوم:''' اعمال مخصوص به طلوع آفتاب تا ظهر شرعی و زوال آفتاب. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
# '''باب چهارم:''' اختصاص به اعمالی دارد که از غروب خورشید تا وقت خواب باید انجام شود. | # '''باب چهارم:''' اختصاص به اعمالی دارد که از غروب خورشید تا وقت خواب باید انجام شود. | ||
# '''باب پنجم:''' شامل اعمال هنگام خواب تا نیمه شب است. | # '''باب پنجم:''' شامل اعمال هنگام خواب تا نیمه شب است. | ||
# '''باب ششم:''' درباره اعمال بین نیمه شب تا طلوع فجر است.<ref | # '''باب ششم:''' درباره اعمال بین نیمه شب تا طلوع فجر است.<ref name=":2" /> | ||
شیخ بهایی در خاتمه کتاب تفسیر کوتاهی از [[سوره حمد]] انجام داده است.<ref | شیخ بهایی در خاتمه کتاب تفسیر کوتاهی از [[سوره حمد]] انجام داده است.<ref name=":3" /> | ||
مطالبی که در این باب‌ها تدوین شده عبارت‌اند از: | مطالبی که در این باب‌ها تدوین شده عبارت‌اند از: | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
# نمازهای مستحب، آداب، ادعیه و تعقیبات آنها؛ | # نمازهای مستحب، آداب، ادعیه و تعقیبات آنها؛ | ||
# دعاهای واردشده روز و شب؛ | # دعاهای واردشده روز و شب؛ | ||
# آداب مستحب توصیه شده در هر روز و شب.<ref | # آداب مستحب توصیه شده در هر روز و شب.<ref name=":3" /> | ||
== آثاری درباره مفتاح الفلاح == | == آثاری درباره مفتاح الفلاح == | ||
پیرامون کتاب مفتاح الفلاح آثاری تحریر شده است؛ از جمله، شرح، ترجمه تلخیص، حاشیه و تکمله.<ref>ملکی، محمود، کلید رستگاری (کتاب‌شناسی مفتاح الفلاح)، حدیث اندیشه، شماره ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۴ش، ص۷۷.</ref> | پیرامون کتاب مفتاح الفلاح آثاری تحریر شده است؛ از جمله، شرح، ترجمه تلخیص، حاشیه و تکمله.<ref name=":4">ملکی، محمود، کلید رستگاری (کتاب‌شناسی مفتاح الفلاح)، حدیث اندیشه، شماره ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۴ش، ص۷۷.</ref> | ||
=== ترجمه === | === ترجمه === | ||
# [[آداب عباسی]]، از صدرالدین محمد بن محب تبریزی، از شاگردان شیخ بهائی. او این ترجمه را در زمان حیات استادش انجام داده و آن را به نام شاه عباس اول نگاشته است.<ref>تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۴.</ref> | # [[آداب عباسی]]، از صدرالدین محمد بن محب تبریزی، از شاگردان شیخ بهائی. او این ترجمه را در زمان حیات استادش انجام داده و آن را به نام شاه عباس اول نگاشته است.<ref>تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۴.</ref> | ||
# ترجمه‌ای از [[آقا جمال خوانساری]] که به اسم شاه سلیمان صفوی ترجمه و تألیف شده است.<ref>تهرانی، | # ترجمه‌ای از [[آقا جمال خوانساری]] که به اسم شاه سلیمان صفوی ترجمه و تألیف شده است.<ref name=":7">تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۳۸.</ref> | ||
# ترجمه‌ای با نام عروة النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح از محمد شریف بن احمد گیلانی. مترجم این ترجمه را به نام [[شاه سلیمان صفوی]] انجام داده است. در این ترجمه خاتمه مفتاح الفلاح که تفسیر سوره حمد بود حذف شده و در عوض دعاهای ایام هفته و [[زیارت معصومان(ع)]] و ادعیه مشهور آمده است.<ref>تهرانی، | # ترجمه‌ای با نام عروة النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح از محمد شریف بن احمد گیلانی. مترجم این ترجمه را به نام [[شاه سلیمان صفوی]] انجام داده است. در این ترجمه خاتمه مفتاح الفلاح که تفسیر سوره حمد بود حذف شده و در عوض دعاهای ایام هفته و [[زیارت معصومان(ع)]] و ادعیه مشهور آمده است.<ref>تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۲۴۹.</ref> | ||
# [[التحفة النوابیة]]، ترجمه‌ای از سید ابی‌مظفر محمدجعفر حسینی که به نام یکی از زنان دربار صفوی نوشته شده است.<ref>تهرانی، | # [[التحفة النوابیة]]، ترجمه‌ای از سید ابی‌مظفر محمدجعفر حسینی که به نام یکی از زنان دربار صفوی نوشته شده است.<ref>تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۷۸–۴۷۹.</ref> | ||
# [[منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح]] الفلاح ترجمه علی بن طیفور بسطامی که در سال ۱۰۶۲ ق به پایان رسانده است.<ref>بسطامی، علی بن طیفور، منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، تهران، حکمت، ۱۳۸۴ش، مقدمه، ص۱۸.</ref> | # [[منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح]] الفلاح ترجمه علی بن طیفور بسطامی که در سال ۱۰۶۲ ق به پایان رسانده است.<ref>بسطامی، علی بن طیفور، منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، تهران، حکمت، ۱۳۸۴ش، مقدمه، ص۱۸.</ref> | ||
=== شرح و تلخیص و حواشی === | === شرح و تلخیص و حواشی === | ||
[[پرونده:آداب عباسی ترجمه مفتاح الفلاح.PNG|بندانگشتی| تصویری از دست‌نویسی از آداب عباسی (ترجمه مفتاح الفلاح)|200x200پیکسل]] | [[پرونده:آداب عباسی ترجمه مفتاح الفلاح.PNG|بندانگشتی| تصویری از دست‌نویسی از آداب عباسی (ترجمه مفتاح الفلاح)|200x200پیکسل]] | ||
# شرح مفتاح الفلاح از [[آقا جمال خوانساری]] (درگذشته ۱۱۲۵ق) که با با ترجمه آن همراه است.<ref>تهرانی، | # شرح مفتاح الفلاح از [[آقا جمال خوانساری]] (درگذشته ۱۱۲۵ق) که با با ترجمه آن همراه است.<ref name=":8">تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۸۲.</ref> | ||
# فلق الصباح فی شرح مفتاح الفلاح از [[شیخ سلیمان بن عبدالله بحرانی]] (درگذشته ۱۱۲۸ق).<ref | # فلق الصباح فی شرح مفتاح الفلاح از [[شیخ سلیمان بن عبدالله بحرانی]] (درگذشته ۱۱۲۸ق).<ref name=":8" /> | ||
# شرح مفتاح الفلاح از [[محمد بن سلیمان تنکابنی]] (درگذشت ۱۳۰۲ق).<ref | # شرح مفتاح الفلاح از [[محمد بن سلیمان تنکابنی]] (درگذشت ۱۳۰۲ق).<ref name=":4" /> | ||
# لسان الصباح فی شرح کلام البهائی فی اوائل مفتاح الفلاح فی بیان الفجرین از سید مفتی میر عباس (درگذشته ۱۳۰۶ق).<ref | # لسان الصباح فی شرح کلام البهائی فی اوائل مفتاح الفلاح فی بیان الفجرین از سید مفتی میر عباس (درگذشته ۱۳۰۶ق).<ref name=":7" /> | ||
# فتح المفتاح تلخیصی که توسط یکی از شاگردان شیخ بهائی تألیف شده است.<ref>تهرانی، | # فتح المفتاح تلخیصی که توسط یکی از شاگردان شیخ بهائی تألیف شده است.<ref>تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق، ج۱۶، ص۱۰۸.</ref> | ||
# حاشیه خود شیخ بهائی که در اغلب نسخه‌های مفتاح الفلاح درج شده است.<ref>ملکی، | # حاشیه خود شیخ بهائی که در اغلب نسخه‌های مفتاح الفلاح درج شده است.<ref name=":5">ملکی، محمود، کلید رستگاری (کتاب‌شناسی مفتاح الفلاح)، حدیث اندیشه، شماره ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۴ش، ص۹۰ ـ ۹۱.</ref> | ||
# حاشیه ملا اسماعیل خواجویی (درگذشته ۱۱۷۳ق).<ref | # حاشیه ملا اسماعیل خواجویی (درگذشته ۱۱۷۳ق).<ref name=":5" /> | ||
# حاشیه محمدطاهر بارفروشی مازندرانی.<ref | # حاشیه محمدطاهر بارفروشی مازندرانی.<ref name=":5" /> | ||
# حاشیه سید محسن امین صاحب [[اعیان الشیعه]].<ref | # حاشیه سید محسن امین صاحب [[اعیان الشیعه]].<ref name=":5" /> | ||
# حاشیه محمد جعفر یزدی.<ref | # حاشیه محمد جعفر یزدی.<ref name=":5" /> | ||
# حاشیه عبدالعظیم امام.<ref | # حاشیه عبدالعظیم امام.<ref name=":5" /> | ||
# تکمله‌ای به نام منهاج الصلاح فی واجبات الصلوات الیومیة و مندوباتها و زُبدَة اَعمال السنة و الادعیة الاسابیع از ملا نظرعلی بن محمدمحسن گیلانی.<ref>تهرانی، | # تکمله‌ای به نام منهاج الصلاح فی واجبات الصلوات الیومیة و مندوباتها و زُبدَة اَعمال السنة و الادعیة الاسابیع از ملا نظرعلی بن محمدمحسن گیلانی.<ref>تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق، ج۲۳، ص۱۶۴.</ref> | ||
== دست‌نویس‌ها و چاپ‌ها == | == دست‌نویس‌ها و چاپ‌ها == | ||
تاکنون بیش از ۳۰۰ نسخه خطی مفتاح الفلاح شناسایی شده است که ۱۳۷ نسخه آن مربوط به قرن یازدهم، ۷۰ نسخه مربوط به قرن دوازدهم، ۳۴ نسخه مربوط به قرن سیزدهم و ۹ نسخه هم مربوط به قرن چهاردهم است. ۴۸ نسخه هم تاریخ کتابت ندارد. | تاکنون بیش از ۳۰۰ نسخه خطی مفتاح الفلاح شناسایی شده است که ۱۳۷ نسخه آن مربوط به قرن یازدهم، ۷۰ نسخه مربوط به قرن دوازدهم، ۳۴ نسخه مربوط به قرن سیزدهم و ۹ نسخه هم مربوط به قرن چهاردهم است. ۴۸ نسخه هم تاریخ کتابت ندارد. نسخه‌هایی از این کتاب به خط مؤلف در کتابخانه وزیری و [[کتابخانه ملک]] موجود است.<ref name=":5" /> | ||
چاپ‌های متعددی از مفتاح الفلاح انجام شده است؛<ref>ملکی، | چاپ‌های متعددی از مفتاح الفلاح انجام شده است؛<ref name=":6">ملکی، محمود، کلید رستگاری (کتاب‌شناسی مفتاح الفلاح)، حدیث اندیشه، شماره ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۴ش، ص۹۳.</ref> از جمله: | ||
# چاپ سنگی بمبئی ۱۳۰۴ق.<ref | # چاپ سنگی بمبئی ۱۳۰۴ق.<ref name=":6" /> | ||
# چاپ سنگی تهران در قطع جیبی، به‌تصحیح شیخ علی یزدی در سال ۱۳۰۷ق.<ref | # چاپ سنگی تهران در قطع جیبی، به‌تصحیح شیخ علی یزدی در سال ۱۳۰۷ق.<ref name=":6" /> | ||
# چاپ سربی در قطع جیبی در مصر در سال ۱۳۲۴ق.<ref | # چاپ سربی در قطع جیبی در مصر در سال ۱۳۲۴ق.<ref name=":6" /> | ||
# چاپ دارالاضواء بیروت در قطع جیبی در سال ۱۴۰۵ق.<ref | # چاپ دارالاضواء بیروت در قطع جیبی در سال ۱۴۰۵ق.<ref name=":6" /> | ||
# چاپ دفتر انتشارات اسلامی با تحقیق سید مهدی رجایی به همراه حواشی [[ملا اسماعیل خواجوی]] در سال ۱۴۱۵ق.<ref | # چاپ دفتر انتشارات اسلامی با تحقیق سید مهدی رجایی به همراه حواشی [[ملا اسماعیل خواجوی]] در سال ۱۴۱۵ق.<ref name=":6" /> | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۳۰: | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{ | {{ارزیابی | ||
| شناسه =شد | | شناسه = شد | ||
| | | عکس = شد | ||
| | | درگاه = شد | ||
| | | ادبیات = شد | ||
| | | پیوند = شد | ||
| | | ناوبری = <!--خالی | شد--> | ||
| | | تغییرمسیر = <!--خالی | شد--> | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = شد | ||
| | | ارزیابی کمی = شد | ||
| | | ارزیابی کیفی = <!--خالی | شد--> | ||
| اولویت =ج | | اولویت = <!--الف | ب | ج | د--> | ||
| کیفیت = | | کیفیت = <!--خیلی‌خوب | خوب | متوسط | ضعیف--> | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||