۳۶۵
ویرایش
(ابرابزار) |
|||
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۸: | خط ۸: | ||
== جایگاه امامت در سیاست و حکومت امام علی(ع) == | == جایگاه امامت در سیاست و حکومت امام علی(ع) == | ||
برپایی عدالت از اساسیترین آرمانهای حکومت علوی است و به عنوان یکی از اهداف پذیرش حکومت از سوی امام علی(ع) معرفی شده است: {{عربی|وَ ما اَخَذَ اللهُ علی العلماء الاّ یُقارُّوا علی کِظَّهِ ظالم، و لا سَغَبِ مظلوم، لاَلقیتُ حبلها علی غاربَها، و لسقَیْتُ آخرها بکاسِ اوّلها|ترجمه=اگر خداوند از عالمان پیمانی سخت نگرفته بود که در برابر شکمبارگی ستمگر و گرسنگی ستمدیده، آرام و قرار نگیرند، بی تأمل رشته حکومت را از دست میگذاشتم و پایانش را چون آغازش میانگاشتم و چون گذشته، خود را به کناری میکشیدم}}.<ref>نهجالبلاغه، خطبه ۳.</ref> | برپایی عدالت از اساسیترین آرمانهای حکومت علوی است و به عنوان یکی از اهداف پذیرش حکومت از سوی امام علی(ع) معرفی شده است: {{عربی|وَ ما اَخَذَ اللهُ علی العلماء الاّ یُقارُّوا علی کِظَّهِ ظالم، و لا سَغَبِ مظلوم، لاَلقیتُ حبلها علی غاربَها، و لسقَیْتُ آخرها بکاسِ اوّلها|ترجمه=اگر خداوند از عالمان پیمانی سخت نگرفته بود که در برابر شکمبارگی ستمگر و گرسنگی ستمدیده، آرام و قرار نگیرند، بی تأمل رشته حکومت را از دست میگذاشتم و پایانش را چون آغازش میانگاشتم و چون گذشته، خود را به کناری میکشیدم}}.<ref>شريف الرضي، محمد بن حسين، نهجالبلاغه، ترجمه: شهيدى، جعفر، تهران، شركت انتشارات علمى و فرهنگى، چاپ چهاردهم، 1378ش، خطبه ۳.</ref> | ||
عدالت ورزی از دید امام مایه روشنی چشم زمامداران و نفوذ محبت آنها در مردم و استحکام حکومت میگردد. امام در نامه پنجاه و سوم نهجالبلاغه فرموده است: آنچه بیشتر دیده والیان بدان روشن است، برقراری عدالت در شهرها و میان مردمان، دوستی پدیدار شدن است. دوستی آنان آشکار نگردد، جز آنگاه که دل ایشان بیگزند شود و خیرخواهی آنها راست نیاید، جز آنکه والیان را برای کارهای خود نگه دارند و دوام حکومت آنان را سنگین نشمارند و گفتگو از دیر ماندنِ آنان را بر سر کار واگذارند».<ref>نهجالبلاغه، نامه ۵۳.</ref> | عدالت ورزی از دید امام مایه روشنی چشم زمامداران و نفوذ محبت آنها در مردم و استحکام حکومت میگردد. امام در نامه پنجاه و سوم نهجالبلاغه فرموده است: آنچه بیشتر دیده والیان بدان روشن است، برقراری عدالت در شهرها و میان مردمان، دوستی پدیدار شدن است. دوستی آنان آشکار نگردد، جز آنگاه که دل ایشان بیگزند شود و خیرخواهی آنها راست نیاید، جز آنکه والیان را برای کارهای خود نگه دارند و دوام حکومت آنان را سنگین نشمارند و گفتگو از دیر ماندنِ آنان را بر سر کار واگذارند».<ref>شريف الرضي، محمد بن حسين، نهجالبلاغه، ترجمه: شهيدى، جعفر، تهران، شركت انتشارات علمى و فرهنگى، چاپ چهاردهم، 1378ش، نامه ۵۳.</ref> | ||
برقراری عدالت به تعبیر امام، اقامه حدود الهی است که در سایه آن همه چیز احیا میگردد. خداوند عدالت را مایه استواری انسانها و ستون زندگانی آنها، و سبب پاکی از ستمکاریها و گناهان و روشنی چراغ اسلام قرار داد.<ref>آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم، | برقراری عدالت به تعبیر امام، اقامه حدود الهی است که در سایه آن همه چیز احیا میگردد. خداوند عدالت را مایه استواری انسانها و ستون زندگانی آنها، و سبب پاکی از ستمکاریها و گناهان و روشنی چراغ اسلام قرار داد.<ref>آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم، قم، دار الکتب الاسلامی، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۳۵.</ref> | ||
== سیاست فراگیر امام علی(ع) در اجرای عدالت == | == سیاست فراگیر امام علی(ع) در اجرای عدالت == | ||
خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
=== افزایش درآمدهای عمومی === | === افزایش درآمدهای عمومی === | ||
امام علی در چند سال حکومت خود، در جهت ارتقای سطح زندگی مردم، تلاش کرد امکاناتی که از داراییهای عمومی در اختیار دولت بود را افزایش دهد. این مسئله را حضرت به عنوان یکی از حقوق مردم بر حکومت برشمرده و فرمودهاست؛ اما حق شما بر من این است که از خیرخواهی شما دریغ نورزم و بیتالمال را در راه شما بهطور کامل به کار گیرم و شما را تعلیم دهم تا از جهل و نادانی رهایی یابید و شما را تربیت کنم تا فراگیرید و آگاه شوید.<ref>سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۳۴.</ref> | امام علی(ع) در چند سال حکومت خود، در جهت ارتقای سطح زندگی مردم، تلاش کرد امکاناتی که از داراییهای عمومی در اختیار دولت بود را افزایش دهد. این مسئله را حضرت به عنوان یکی از حقوق مردم بر حکومت برشمرده و فرمودهاست؛ اما حق شما بر من این است که از خیرخواهی شما دریغ نورزم و بیتالمال را در راه شما بهطور کامل به کار گیرم و شما را تعلیم دهم تا از جهل و نادانی رهایی یابید و شما را تربیت کنم تا فراگیرید و آگاه شوید.<ref>سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۳۴.</ref> | ||
همچنین امام فرمود: پیراهن عافیت را با عدل خود به اندام شما پوشاندم و نیکیها را با اعمال و گفتار خود در میان شما رواج دادم و ملکات اخلاق انسانی را به شما نشان دادم.<ref>سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۸۷.</ref> | همچنین امام فرمود: پیراهن عافیت را با عدل خود به اندام شما پوشاندم و نیکیها را با اعمال و گفتار خود در میان شما رواج دادم و ملکات اخلاق انسانی را به شما نشان دادم.<ref>سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۸۷.</ref> | ||
خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
در کنار توجه به قشرهای مختلف جامعه، حضرت توجه ویژهای نسبت به نیازمندان جامعه داشت. در سفارش به مالک اشتر فرمود: خدا را درباره طبقه پایین جامعه در نظر داشته باش، مردمی که چارهای ندارند، از بیچارگان، نیازمندان، گرفتارانِ رنجور و ناتوانان زمینگیر. در بین این طبقه، افراد قانع و سؤال کننده وجود دارد. حقی را که خداوند برای آن، نگهبانیاش را به تو سپرده، پاس بدار و بخشی از بیتالمال را به آنان اختصاص بده!<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref> | در کنار توجه به قشرهای مختلف جامعه، حضرت توجه ویژهای نسبت به نیازمندان جامعه داشت. در سفارش به مالک اشتر فرمود: خدا را درباره طبقه پایین جامعه در نظر داشته باش، مردمی که چارهای ندارند، از بیچارگان، نیازمندان، گرفتارانِ رنجور و ناتوانان زمینگیر. در بین این طبقه، افراد قانع و سؤال کننده وجود دارد. حقی را که خداوند برای آن، نگهبانیاش را به تو سپرده، پاس بدار و بخشی از بیتالمال را به آنان اختصاص بده!<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref> | ||
این توجه حضرت تنها اختصاص به مسلمانان نداشته و همه افراد مسلمان و غیر مسلمان را در بر میگرفت. به عنوان نمونه؛ پیر مرد فرتوت و نابینایی، در حال گدایی، بر [[امیرمؤمنان]] گذشت. امام فرمود: این مرد کیست و چرا گدایی میکند؟ جواب گفتند: نصرانی است. امام فرمود: تا آن زمان که قدرت کارکردن داشت از او کار کشیدید و اینک که پیر شده و قدرت کارکردن ندارد، از تأمین روزی وی دریغ میورزید؟ از بیت المال زندگی او را تأمین کنید.<ref>الحر العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، | این توجه حضرت تنها اختصاص به مسلمانان نداشته و همه افراد مسلمان و غیر مسلمان را در بر میگرفت. به عنوان نمونه؛ پیر مرد فرتوت و نابینایی، در حال گدایی، بر [[امیرمؤمنان علی(ع)]] گذشت. امام فرمود: این مرد کیست و چرا گدایی میکند؟ جواب گفتند: نصرانی است. امام فرمود: تا آن زمان که قدرت کارکردن داشت از او کار کشیدید و اینک که پیر شده و قدرت کارکردن ندارد، از تأمین روزی وی دریغ میورزید؟ از بیت المال زندگی او را تأمین کنید.<ref>الحر العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱۵، ص۶۶.</ref> | ||
=== تلاش برای رفع فقر مطلق === | === تلاش برای رفع فقر مطلق === | ||
حضرت در راستای تحقق عدالت، تلاش کردند تا فقر مطلق را از جامعه اسلامی ریشه کن نمایند و در سالهای پایانی عمر شریفشان در مورد تأثیر اقداماتشان فرمودند: همه مردم کوفه از رفاه برخوردار هستند. پایینترین آنها (فقیرترین) نان گندم میخورند و سرپناه مناسب دارند و از آب سالم مینوشند.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، | حضرت در راستای تحقق عدالت، تلاش کردند تا فقر مطلق را از جامعه اسلامی ریشه کن نمایند و در سالهای پایانی عمر شریفشان در مورد تأثیر اقداماتشان فرمودند: همه مردم کوفه از رفاه برخوردار هستند. پایینترین آنها (فقیرترین) نان گندم میخورند و سرپناه مناسب دارند و از آب سالم مینوشند.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۷، ج۴۰، ص۳۲۷.</ref> | ||
=== انتخاب کارگزاران لایق و شایسته === | === انتخاب کارگزاران لایق و شایسته === | ||
حضرت به انتخاب کارگزاران شایسته توجه ویژهای داشتند و در عهدنامه به مالک اشتر فرمودند: سپس در امور کارگزارانت بنگر؛ آنها را آزموده به کارگیر و محور گزینش تو میل و گرایش شخصی | حضرت به انتخاب کارگزاران شایسته توجه ویژهای داشتند و در عهدنامه به مالک اشتر فرمودند: سپس در امور کارگزارانت بنگر؛ آنها را آزموده به کارگیر و محور گزینش تو میل و گرایش شخصی نباشد؛ زیرا که این دو کانونی از شعبههای جور و خیانت است و از میان آنها افرادی که باتجربهتر، پاکتر و پیشگامتر در اسلامند برگزین، زیرا اخلاق آنها بهتر و خانواده آنها پاکتر و همچنین کم طمعتر و در سنجش عواقب امور بیناترند.<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref> | ||
حضرت کنار گذاردن انسانهای شایسته و مقدم داشتن افراد غیر شایسته را از عوامل شکست دولتها برشمرده، فرمودند: چهار عامل باعث شکست دولتها میشود: ضایع کردن اصول و مسائل راهبردی، سرگرم شدن به فروع و مسائل غیر اولویتدار و بیاهمیت یا کماهمیت، بکار گماردن آدمهای پست و ناشایسته سالاری، کنار گذاردن انسانهای فاضل و ترک شایستهسالاری.<ref>آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم، | حضرت کنار گذاردن انسانهای شایسته و مقدم داشتن افراد غیر شایسته را از عوامل شکست دولتها برشمرده، فرمودند: چهار عامل باعث شکست دولتها میشود: ضایع کردن اصول و مسائل راهبردی، سرگرم شدن به فروع و مسائل غیر اولویتدار و بیاهمیت یا کماهمیت، بکار گماردن آدمهای پست و ناشایسته سالاری، کنار گذاردن انسانهای فاضل و ترک شایستهسالاری.<ref>آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم، قم، دار الکتب الاسلامی،۱۴۱۰ق، ص۳۴۲، ح ۷۸۳۵.</ref> | ||
=== اصلاح نظام مالیاتی === | === اصلاح نظام مالیاتی === | ||
خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
=== نظارت و کنترل بر فعالیتهای اقتصادی === | === نظارت و کنترل بر فعالیتهای اقتصادی === | ||
از اقدامات | از اقدامات امام علی(ع) در راستای تحقق و اجرای عدالت، کنترل و نظارت بر فعالیتهای اقتصادی و جلوگیری از انحراف بود. [[امام باقر(ع)]] فرمودند: [[امیرالمؤمنین]] در آن ایام که در [[کوفه]] بود چنین عادت داشت که هر روز صبح از دارالاماره بیرون میآمد و در بازارهای کوفه میگشت و تازیانهای دو شاخه بنام «سبیبه» بههمراه داشت، در هر بازاری میایستاد و در میان اهل آن صدا میزد: ای تاجران پیش از داد و ستد از خداوند خیر و نیکی بطلبید، و با آسانگیری در معامله از خداوند برکت جوئید و با خریداران نزدیک شوید (گران نفروشید تا از شما بگریزند)، و خود را به زینت حلم و بردباری آرایش دهید و از سوگند خوردن خودداری کنید و از دروغ بپرهیزید و از ستم کناره گیرید و با مظلومان به انصاف رفتار نمائید، و به ربا خواری نزدیک نشوید، و پیمانه را کامل بدهید (کم فروشی نکنید)، و چیزی از حق مردم کم نگذارید، و روی زمین در غرقاب فساد فرو نروید.<ref>الحر العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱۲، ص۲۸۴.</ref> | ||
حضرت در سفارش به مالک اشتر فرمودند:<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>؛ امور آنان (تاجران و اهل صنایع) را چه در شهر و چه در اطراف و اکناف | حضرت در سفارش به مالک اشتر فرمودند:<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>؛ امور آنان (تاجران و اهل صنایع) را چه در شهر و چه در اطراف و اکناف شهرها زیر نظر داشته باش و بدان که با این حال در عدهای فراوان از آنان تنگ نظری آشکار و شدید دارند و احتکار و انباشتن منافع و زورگوئی یا سلطه شدید، در معاملات، و این صفات منبع ضرر بر عموم جامعه است و عیب برای زمامداران. | ||
=== برخورد با فساد اقتصادی === | === برخورد با فساد اقتصادی === | ||
یکی از برنامههای حضرت در راستای اجرای عدالت، برخورد با سوء استفادهها و دست اندازی به اموال عمومی بود. نمونههای فراوانی از برخورد حضرت با مفسدان و کارگزاران متخلف در نهج البلاغه وجود دارد به عنوان نمونه حضرت خطاب به کارگزار خود در بصره که با استفاده از فرصت سازمانی و بودجه عمومی برای زیارت خانه خدا به مکه رفته بود، خطاب میکند که چرا با بیت المال به مکه رفتی؟ آیا از حساب روز رستاخیز نترسیدی که این گونه با بیت المال، آب و غذا و توشه سفر تهیه کردی؟ از خدا بترس! پس تقوا پیشه کن و اموال مردم را به آنان بازگردان که در غیر این صورت، اگر بر تو دست یابم، با شمشیری که بر کسی نخورده، جز آن که به جهنم واردش کرده است، تو را میکشم.<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۴۱.</ref> | یکی از برنامههای حضرت در راستای اجرای عدالت، برخورد با سوء استفادهها و دست اندازی به اموال عمومی بود. نمونههای فراوانی از برخورد حضرت با مفسدان و کارگزاران متخلف در نهج البلاغه وجود دارد. به عنوان نمونه حضرت خطاب به کارگزار خود در بصره که با استفاده از فرصت سازمانی و بودجه عمومی برای زیارت خانه خدا به مکه رفته بود، خطاب میکند که چرا با بیت المال به مکه رفتی؟ آیا از حساب روز رستاخیز نترسیدی که این گونه با بیت المال، آب و غذا و توشه سفر تهیه کردی؟ از خدا بترس! پس تقوا پیشه کن و اموال مردم را به آنان بازگردان که در غیر این صورت، اگر بر تو دست یابم، با شمشیری که بر کسی نخورده، جز آن که به جهنم واردش کرده است، تو را میکشم.<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۴۱.</ref> | ||
حضرت مالک را متوجه این میسازد که مبادا خودت زمینه | حضرت مالک اشتر را متوجه این میسازد که مبادا خودت زمینه رانتخواری بستگانت را فراهم سازی و به آنان فراتر از حق شهروندیشان بپردازی و فرمودند: مبادا به هیچیک از اطرافیان و نزدیکانت زمینی واگذاری و مبادا کسی از سوی تو به این طمع بیفتد که مالک آب و زمینی شود تا به همسایگان در آبیاری یا کار مشترک، خسارت وارد سازد و بارش را بر دوش دیگران نهد که بهره شیرین آن را فقط آنان میبرند و ننگ آن در دنیا و آخرت برای تو میماند.<ref>سید رضی، نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref> | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت =ج | | اولویت =ج | ||
| کیفیت = | | کیفیت =ج | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
[[es:Implementación de la justicia en el gobierno del Imam Ali (P)]] | [[es:Implementación de la justicia en el gobierno del Imam Ali (P)]] |
ویرایش