|
|
(۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{ویرایش}}
| |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| آیا عدم پذیرش اعمال خیر از غیر مسلمان، خلاف عدل الهی نیست؟ | | آیا اعمال خیر و اختراعات افراد غیر مسلمان، مورد قبول خداوند قرار میگیرد؟ |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| | اختراع، اعمال و رفتار نیک غیر مسلمانان براساس [[حسن و قبح ذاتی]]، عمل درست و خوب است، اما ثمره داشتن آنها برای غیرمسلمانان، بستگی به خود آنها دارد. گاه نامسلمانی افراد از روی لجاجت است و شخص با آگاهی و علم، حقیقت را انکار میکند؛ در این صورت عمل نیک این افراد، پاداشی نخواهد داشت. اما اگر کفر و نامسلمانی از روی ندانستن باشد؛ در این صورت اعمالِ خوبِ شخص پذیرفته میشود. |
|
| |
|
| == نقش فاعل در خوب بودن فعل ==
| | برخی معتقدند فرقی میان مسلمانان و غیرمسلمانان نیست. از نگاه این افراد، هر عمل صالح و خیری نظیر نیکی به خَلق و خدمات بهداشتی حتی از جانب غیرمسلمانان، مستحق پاداش از جانب خداوند است. اینان معتقدند خداوند میان موجودات تبعیض قائل نمیشود. پیامبر در مورد مشرکی مانند حاتم طائی که از روی انسان دوستی، کارهای خیر انجام داده بود، به فرزندش گفت: «خداوند عذاب را به دلیل سخاوت، از پدرت دور نمود». |
| خوبی و بدی دارای دو بُعد است. بُعد اول، حُسن و قُبح فعلی و بُعد دوم حسن و قبح فاعلی. حُسن و قبح فعلی عبارت است از: اثر سودمند یا زیانبار کاری در جامعه. در استدلال مذکور فقط این جنبه از حُسن و قبح مورد توجّه واقع شده و نتیجهگیری شده است که به همین خاطر نتیجه نادرست میباشد. حُسن و قبح فاعلی عبارت است از: «انتساب عمل به شخص فاعل و انگیزههای نفسانی و روحی فاعل که موجب آن عمل شده است.»<ref>مطهری، مرتضی، عدل الهی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۱.</ref>
| |
|
| |
|
| پس حسن و قبح فعلی به اثر خارجی عمل مربوط میشود و حسن و قبح فاعلی به چگونگی انجام عمل از سوی فاعل مربوط میشود. برای اینکه یک عمل خیر باشد تا اینکه مستحق دریافت پاداش گردد، سودمند بودن عمل به تنهایی کافی نیست، گرچه اهمیتش انکارناپذیر است، بلکه باید دید فاعل با چه نیّت و چه منظوری و هدفی اقدام به انجام عمل کرده است. اگر دارای نیت و هدف خیر باشد کارش خیر است یعنی حُسن فاعلی هم دارد.<ref>مطهری، مرتضی، عدل الهی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۶۱ش، از ص۲۶۱ تا ۲۹۳.</ref> اعمال از جهت ظاهر ممکن است شبیه هم باشند و شاید دو عمل هر دو خیر و صالح به نظر آید و عین هم باشند. یا حتی یکی از آندو خیلی با ارزشتر و بزرگتر به نظر آید ولی انگیزه و نیت است که اعمال را از هم جدا میکند؛ لذا ممکن است عملی که خیلی با ارزش به نظر میرسد در واقع اصلاً ارزشی نداشته باشد یا برعکس. پس ارزش واقعی اعمال وابستگی جدی به نیّت و انگیزه فاعل دارد.<ref>ر. ک. به عدل الهی از دیدگاه امام خمینی (ره)، استخراج و تنظیم: معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی (ره) مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۹۴–۱۹۶.</ref> به علت اینکه نیّت روح عمل میباشد. نیّت و هدف خیر، وقتی حاصل میشود که اعتقاد و ایمان به اصول دین از قبیل توحید و نبوت و معاد حاصل گردد. «تا عملی از راه ایمان، عقیده و نیّت، نورانیت و صفا پیدا نکند، به ملکوت الهی نائل نمیشود. عمل زمانی به این مرتبه والا میرسد که روح داشته باشد، روحِ عمل همان بهره اخروی و ملکوتی آن است.»<ref>مطهری، مرتضی، عدل الهی، ص۳۰۱.</ref>
| | ==نقش فاعل در خوب بودن فعل== |
| | خوب و بد بودن را دارای دو بُعد دانستهاند: |
|
| |
|
| == قضاوت در مورد افراد غیر مسلمان ==
| | *حسن و قبح فعلی که مربوط به خود عمل است و به معنای اثر سودمند یا زیانبار یک عمل یا رفتار در جامعه است. |
| همه کافران با هم مساوی نیستند، گاهی کفر از روی عمد و لجاجت است که در این صورت شخص کافر با آگاهی و علم، حقیقت را انکار میکند و کفر میورزد. عمل خیر چنین کافری پاداش نخواهد داشت و جایگاهش جهنم است.
| | *حسن و قبح فاعلی که نسبدادن عمل به شخصِ فاعل و انگیزههای او است.<ref>مطهری، مرتضی، عدل الهی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۱.</ref> حسن و قبح فاعلی به چگونگی انجام عمل از سوی فاعل مربوط میشود. |
|
| |
|
| اما گاهی کفر از روی جهل و نادانی است هیچگونه دشمنی وجود ندارد. در این صورت عمل خیر شخص کافر پذیرفته میشود و نزد خداوند معذور خواهد بود. علاوه بر اینکه اگر عملی با نیّت خیر و به منظور خدمت به بشریت از شخص کافر صادر شود در این صورت هم خداوند عمل شخص را نادیده نمیگیرد. چنانکه در بعضی از احادیث آمده است که مشرکانی مثل حاتم طائی چون کارهای خیر و نیکو از روی انسان دوستی انجام دادهاند، دچار عذاب نمیشوند یا در عذابشان کاهش داده میشود.<ref>ر. ک. مطهری، مرتضی، عدل الهی، ص۲۹۷–۳۰۵.</ref> | | محققان معتقدند برای اینکه یک عمل، مستحق پاداش باشد، سودمند بودن عمل به تنهایی کافی نیست. البته اهمیت سودمند بودن انکارناپذیر است، اما باید توجه داشت فاعل با چه نیت و هدفی اقدام به انجام عمل کرده است. اگر دارای نیت و هدف خیر باشد، عمل نیز خیر است یعنی حُسن فاعلی هم دارد.<ref>مطهری، عدل الهی، ۱۳۶۱ش، ص۲۶۱ تا ۲۹۳.</ref> |
|
| |
|
| در پایان این نکته را متذکر میشویم که اگر عمل خیر غیرمسلمان صلاحیت پاداش گرفتن داشته باشد خداوند دریغ نمیکند و الاّ عملش اثری نخواهد داشت و این از ناحیه خداوند نیست بلکه از ناحیه خود عمل است و منافاتی با عدل خداوند ندارد. | | ==تفاوت میان مخترعان غیر مسلمان== |
| | همه کافران برابر نیستند، گاهی کفر از روی عمد و لجاجت است که در این صورت، شخصِ کافر با آگاهی و علم، حقیقت را انکار میکند و کفر میورزد. عملِ خیرِ چنین کافری پاداش نخواهد داشت. |
|
| |
|
| == نظرات دیگر ==
| | اما گاهی کفر، از روی دشمنی نیست. در این صورت عملِ خیرِ شخص کافر پذیرفته میشود و این شخص نزد خداوند عذر خواهد داشت. علاوه بر اینکه اگر عملی با نیّت خیر و به منظور خدمت به بشریت از شخص کافر صادر شود، در این صورت هم خداوند عمل شخص را نادیده نمیگیرد. |
| دیدگاه اول مربوط به کسانی است که معتقدند هیچ فرقی میان مسلمانان و غیرمسلمانان نیست و هر کس عمل صالح و خیری انجام دهد، نظیر احسان به خلق، خدمات بهداشتی و امثال اینها، مستحق پاداش از جانب خداوند میباشد. این گروه برای ادعای خود دو نوع استدلال عقلی و نقلی میآورند که ما بصورت خیلی خلاصه به آنها اشاره میکنیم. دلیل عقلی دارای دو مقدمه است. مقدمه اول: خداوند بین موجودات تبعیض قائل نمیشود بلکه نسبت خدا با همه موجودات یکسان است. به همین خاطر عدالت خداوند اقتضا میکند که هر کس ـ مسلمان یا غیرمسلمان ـ اگر عمل نیکی انجام داد پاداش دهد. مقدمه دوم: حُسْن و قُبح اعمال، واقعی و ذاتی است نه قراردادی. از این دو مقدمه چنین نتیجه گرفته میشود که خداوند بین بندگانش فرق نمیگذارد و عمل خیر و صالحِ هر کسی را پاداش میدهد. در بیان دلیل نقلی، آیاتی را بعنوان نمونه میآورند که در آنها اصل عدم فرق و تبعیض میان انسانها، در پاداش داشتن برای عمل خیر و کیفر داشتن برای عمل شر را بیان میکند.
| |
|
| |
|
| برخلاف دسته اول، گروه دیگری هستند که معتقدند اکثر قریب به اتفاق مردم اهل جهنم میباشند و باید مجازات شوند. این گروه نیز دو نوع استدلال عقلی و نقلی دارند که بصورت گذار به آنها اشاره میشود. دلیل عقلی: در صورتی که خداوند کارهای نیک غیرمسلمانان را بپذیرد پس مسلمان با غیرمسلمان تفاوتی نمیکند؛ و اگر فرقی بین مسلمان و غیرمسلمان نباشد اصلاً اسلام و ایمان اثر نخواهد داشت و بیفایده میشود. در حالی که اینگونه نیست و فقط اعمال مسلمانان پذیرفته میشود. این گروه حتی بسیاری از مسلمانان را هم به دلایل مختلف مستحق عذاب میدانند و اعمال خیر آنها را مردود اعلام میکنند. دلیل نقلی: به آیات و روایاتی استدلال میکنند که در آنها، عمل کافر غیرمقبول شمرده شده است.
| | پیامبر در مورد مشرکی مانند حاتم طائی که از روی انسان دوستی، کارهای خیر انجام داده بود، به فرزندش گفت: «خداوند عذاب را به دلیل سخاوت، از پدرت دور نمود».<ref name=":0">مطهری، عدل الهی، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۷–۳۰۵.</ref> |
|
| |
|
| <span></span>
| | ==نظرات دیگر== |
| | دو دیدگاه دیگر نیز در این مسئله وجود دارد: |
|
| |
|
| == منابع == | | *برخی معتقدند هیچ فرقی میان مسلمانان و غیرمسلمانان نیست و هر کس عمل صالح و خیری نظیر احسان به خلق و خدمات بهداشتی انجام دهد، مستحق پاداش از جانب خداوند است. این گروه برای ادعای خود دو نوع استدلال عقلی و نقلی آورده و معتقدند خداوند بین موجودات، تبعیض قائل نمیشود. از نگاه این افراد، عدالت خداوند اقتضا میکند که به هر فردی، مسلمان یا غیر مسلمان، که عمل نیکی انجام داد پاداش دهد. این افراد در بیان دلیل نقلی، آیاتی را به عنوان نمونه آوردهاند که در آنها، اصل، عدم فرق و تبعیض میان انسانها، در پاداش داشتن برای عمل خیر است. |
| | |
| | *گروه دیگری معتقدند اکثر مردم، اهل جهنم هستند و باید مجازات شوند. این گروه استدلال کردهاند که اگر خداوند کارهای نیک غیر مسلمانان را بپذیرد، دیگر تفاوتی میان مسلمان با غیرمسلمان نیست. همچنین اگر فرقی میان مسلمان و غیرمسلمان نباشد، اسلام و ایمان اثر نخواهد داشت و بیفایده میشود. این گروه همچنین به آیات و روایاتی استدلال میکنند که در آنها، عمل کافر غیرمقبول شمرده شده است. |
| | |
| | == جستارهای وابسته == |
| | |
| | * [[عمل خیر غیر مسلمانان از نظر شهید مطهری]] |
| | |
| | ==منابع== |
| {{پانویس|۲}} | | {{پانویس|۲}} |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = کلام | | | شاخه اصلی = کلام |
| |شاخه فرعی۱ = عدل الهی | | | شاخه فرعی۱ = عدل الهی |
| |شاخه فرعی۲ = عدل | | | شاخه فرعی۲ = عدل |
| |شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه =شد |
| | تیترها = | | | تیترها =شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش =شد |
| | لینکدهی = | | | لینکدهی = |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر =شد |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی = | | | بازبینی نویسنده = |
| | | بازبینی =شد |
| | تکمیل = | | | تکمیل = |
| | اولویت = | | | اولویت =ج |
| | کیفیت = | | | کیفیت =ب |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |
| | <references /> |