حضرت فاطمه(س)

سؤال

شخصیت و زندگی حضرت فاطمه (س) را تبیین بفرمایید؟

درگاه‌ها

فاطمه زهرا دختر پیامبر اسلام(ص) و همسر حضرت علی(ع) و مادر امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، از زنان بزرگ جهان اسلام است. شیعیان اعتقاد به عصمت حضرت زهرا دارند و روایات زیادی مبنی بر عظمت جایگاه او نقل کردند. پیامبر اسلام بسیار او را دوست داشت و گفته است فاطمه پاره تن من است و هرکس فاطمه را برنجاند من را رنجانده است.

فاطمه زهرا در سال پنجم بعثت در مکه متولد شد و در سال دوم هجرت با امام علی ازدواج کرد. یکی از اتفاق‌های مهم زندگی‌اش، پس گرفتن فدک توسط خلیفه وقت از او بود که با اعتراض و خطبه ایشان روبرو شد. از حضرت زهرا دو خطبه نقل شده است. اولین آن درباره غصب فدک است که در مسجد خطاب به مردان و زنان گفته شد. و دومی در خانه میان زنان بود که درباره غصب خلافت و مظلوميت على (ع) و خطرات آينده براى امت اسلامى بود.

از سیره عبادی فاطمه(س)، نماز و عبادت‌های طولانی زیاد، انفاق و صدقه دادن، ایثار و... ذکر شده است.

ولادت

مقالهٔ اصلی: ولادت حضرت زهرا(س)

مشهور شیعیان ولادت حضرت زهرا(س) را سال پنجم بعثت می‌دانند. طبق این قول، حضرت زهرا(س) هشت سال قبل از هجرت و در مکه و بیستم ماه جمادی الثانی متولد شد. از دیگر اقوال درباره سال تولد ایشان، سال دوم بعثت، پنج سال قبل از بعثت،‌ دو سال قبل از بعثت است.

فاطمه آخرین فرزند پیامبر اسلام از حضرت خدیجه است. همه برادران و خواهران حضرت فاطمه در زمان حیات پیامبر از دنیا رفتند. حضرت خدیجه در زمانی که فاطمه پنج سال داشت از دنیا رفت.

ازدواج و زندگی با حضرت علی(ع)

حضرت زهرا در سال اول هجرت و در نه سالگی با امام علی ازدواج کرد و در سال دوم مراسم عروسی انجام گرفت.زندگی ساده و نداشتن امکانات رفاهی از ویژگی های بارز زندگی فاطمه و علی در آغاز زندگی مشترکشان بود. از امام صادق(ع) روایت شده است «لَو لَمْ يُخْلَقْ عَلِيٌّ لَمْ يَكُنْ لِفاطِمَةَ كُفْوٌ؛ اگر على آفريده نمى‌شد، كسى كه لايق همسرى فاطمه باشد وجود نداشت.» شیعیان اعتقاد دارند ازدواج حضرت فاطمه را پیامبر به خداوند سپرده بود و خواستگاران زیاد او را رد می کرد تا امر خداوند بیاید که فاطمه با که ازدواج کند و فرشته ای بر او وحی کرد که عقد علی و فاطمه در آسمان خوانده شد و تو آنها را در زمین به عقد یکدیگر درآور.

امام حسن، امام حسین، زینب، ام کلثوم چهار فرزند او بودند.

خصوصیات و فضائل

خداپرستی، زهد، ایثار، گذشت، راستگویی از صفات حضرت زهرا بوده است. نمازها و شب‌زنده‌داری‌های طولانی از ویژگی‌های سیره عبادی حضرت فاطمه است. درباره حضرت فاطمه گفته شده است که مورد علاقه شدید پیامبر بوده است. روایت آمده است: «فاطِمة بَضعَة منّى، فَمَن اغضَبَها اغضَبَنى؛ فاطمه پاره تن من است، هركس كه فاطمه را به غضب بياورد مرا به غضب مى آورد.» از دیگر ویژگی های او که در کتب علمای شیعه آمده، این است: برترین بانوی جهان، بانوی بهشتی، مقرب درگاه خداوند، نخستین کسی که وارد بهشت می شود و ...

تقوا و عبادت

رسول خدا (ص) درباره دخترشان حضرت فاطمه زهرا (س) می‌فرمایند: «ایمان به خدا در اعماق دل و باطن زهرا چنان نفوذ کرده که برای عبادت خدا، خودش را از همه چیز فارغ می‌سازد. حسن بصری می‌گفت: حضرت فاطمه زهرا (س) عابدترین مردم بود، در عبادت حق تعالی آنقدر بر پا ایستاد تا پاهای مبارکش ورم نمود. و درباره صفات اخلاقی ایشان از عایشه نقل شده که می‌گوید: بعد از رسول خدا (ص) کسی را راستگوتر از فاطمه ندیدم.

حجاب و عفاف

مقالهٔ اصلی: حجاب حضرت فاطمه(س)

پوشش حضرت زهرا، همان چیزی است که در قرآن برای یک زن مسلمان ترسیم شده است و آن جلباب (چادر) و خمار (روسری) است تا بدن و سر پوشانده شود. از روایات تاریخی استفاده می‌شود که ایشان صورت خود را نمی‌پوشاند و چهره او دیده می‌شد.

عصمت

مقالهٔ اصلی: عصمت حضرت فاطمه(س)

تشیع اعتقاد راسخ دارد که حضرت زهرا (س) معصوم است و برای این عصمت دلایل قرآنی و روایی آورده‌اند. از آن جمله آیه تطهیر است که شیعه معتقد است خداوند رجس و پلیدی را از پنج تن آل عبا دور ساخته است و تصریح در عصمت ایشان دارد. و نیز حدیث ثقلین و دیگر روایات که درباره عصمت اهل بیت است.

ماجرای فدک

فدک دهکده‌ای بوده که پیامبر به دخترش فاطمه زهرا(س) بخشیده بود اما ابوبکر در زمان خلافتش آن را به نفع حکومت مصادره کرد.

فدک، نام دهکده ای بود در شمال شرق مدینه که ساکنان آن یهودی بودند که پس از جنگ خیبر آن را به پیامبر هدیه دادند، چون فدک بدون جنگ تصرف شد مشمول حکم خداوند در آیه ۷ سوره حشر گردید و اموال پیامبر شد و ایشان آن را به فاطمه بخشید.

پس از رحلت پیامبر، ابوبکر با استناد بر روایتی که می‌گفت انبیا از خود ارثی به جای نمی‌گذارند آن را از حضرت زهرا بازپس گرفت و به نفع حکومت مصادره کرد. پس از آن حضرت زهرا در مسجد خطبه‌ای ایراد کرد که به خطبه فدکیه معروف است و به این غصب اعتراض کرد و فدک را هبه و ارث پیامبر دانست. حضرت زهرا با جمعى از زنان بنى‌هاشم به مسجد رفت تا در برابر توده‌هاى مسلمان، و سران مهاجر و انصار و به بهانه «غصب فدك» خطبه بسيار غرايى در مسجد پيامبر (ص) ایراد کرد تا برخی حقایق روشن شود.

محورهای خطبه فدک

یک: مباحثی پيرامون مسأله توحيد و صفات پروردگار و اسماى حسنى و هدف آفرينش. دو: توصیف مقام پيامبر (ص) و ويژگى‌ها و اهداف او. سه: اهميّت قرآن مجيد و تعليمات اسلام، چهار: حوادث و رويدادهاى بعد از رحلت پيامبر، پنج: غصب فدك و بهانه‌هاى واهى كه در اين زمينه داشتند.

اختلاف بر سر مالکیت فدک پس از رحلت رسول خدا باعث شد این ماجرا در جوامع حدیثی و تاریخی بازتاب گسترده ای یابد و مباحث کلامی و فقهی در خصوص آن مطرح شود.

خطبه میان زنان در خانه

دومین خطبه ای که از حضرت زهرا نقل شده است، خطبه ای است که میان زنان در خانه و در حالت بیماری ایراد شد و درباره غصب خلافت علی است. این خطبه در منابع تاریخی از جمله احتجاج طبرسی، بحارالانوار مجلسی، معانى الاخبار صدوق،‌ امالی شیخ طوسی، شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید نقل شده است.

تسبیحات حضرت زهرا(س)

مقالهٔ اصلی: داستان تسبیحات حضرت زهرا(س)

روایت است که تسبیحات حضرت زهرا را پیامبر(ص) به فاطمه(س) آموخت که آن عبارت است از سی و سه مرتبه «سبحان الله» سی و سه مرتبه «الحمدالله »و سی و چهار مرتبه «الله اکبر».

کتاب زندگانی فاطمه زهرا(س) نوشته دکتر سید جعفر شهیدی

درگذشت و محل خاکسپاری

مورخین درگذشت حضرت زهرا را در سال یازدهم هجرت می دانند. ۷۵ روز پس از رحلت رسول الله درگذشت. برخی موضوع شهادت را مطرح کردند و اعتقاد دارند پس از رحلت پیامبر(ص) حوادث ناگواری برای حضرت زهرا رخ داد که سبب آزردگی روحی و جسمی ایشان شد به طوری که بر اثر آن حوادث بیمار شد و از دنیا رفت.

حضرت فاطمه(س) وصيت کرد تا دور از چشم ديگران و شب هنگام دفن شود. درباره محل دقيق قبر حضرت فاطمه زهرا و اينکه آيا در خانه خود مدفون شد يا در بقيع، نمی‌توان با قاطعيت اظهارنظر کرد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد، آن حضرت در بقيع مدفون گرديد، همان گونه که شواهدی حکايت از آن می‌کند که در خانه خود که اکنون در حجره شريفه قرار دارد، دفن شد. علمای برجسته شيعه نظير شيخ صدوق، شيخ مفيد، شيخ طوسی، ابن طاووس و علامه مجلسی مدفن حضرت را خانه خودش می‌دانند.

مطالعه بیشتر

شهیدی، سیدجعفر، زندگانی حضرت فاطمه(س)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۸.

عباسی مقدم، مصطفی، نقش اسوه‌ها در تبلیغ و تربیت، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۱.

جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینهٔ جلال و جمال، تهران: نشر فرهنگی رجا، ۱۳۷۱.

فهیم کرمانی، مرتضی، زن و پیام آوری، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۴.

جمعی از نویسندگان، همسر آفتاب، قم: طاها، ۱۳۸۵.

حیدری ابهری، غلام‌رضا، عروسی مهر و ماه: ماجرای ازدواج امیرمومنان علی(ع) و فاطمه زهرا(ع)، قم: جمال، ۱۳۹۱.

امینی، ابراهیم، فاطمه زهرا(س) بانوی نمونه اسلام، قم: شفق، ۱۳۸۹.

لقمانی، احمد، الگوهای ناب در نگاه دخت آفتاب، قم: عطر سعادت، ۱۳۹۰. ۱۶.