|
|
| خط ۱۹: |
خط ۱۹: |
|
| |
|
| == مراد از اردنا == | | == مراد از اردنا == |
| | علامه طباطبایی مفسر شیعه معتقد است «اَرَدْنا» در آیه ۱۶ سوره اسراء در معنای مجازی و به معنای نزدیک شدن به کار رفته است. چنانکه در زبان فارسی گفته می‌شود «فلان شخص وقتی می‌خواست بمیرد، وصیت کرد.» منظور از خواستن در این جمله اراده برای مردن نیست، بلکه مقصود آن است که «وقتی مرگش نزدیک شد». در آیه ۷۷ سوره کهف نیز، اراده به معنای نزدیک شدن به‌کار رفته است. در این آیه آمده: {{قرآن|فَوَجَدا فِیها جِداراً یُرِیدُ أَنْ یَنْقَضَّ|ترجمه=دیواری یافتند که می‌خواست خراب شود|سوره=کهف|آیه=۷۷}} دیوار شعور ندارد که اراده کند خراب شود؛ بنابراین اراده در این آیه نیز، به معنای نزدیک شد خراب شود به کار رفت است. |
|
| |
|
| | به باور علامه طباطبایی، این عبارت در این آیه دارای معنای حقیقی که اراده کردن است به‌کار نرفته است؛ زیرا شامل هیچ کدام از دو قسم اراده تشریعی و اراده تکوینی نمی‌شود. |
|
| |
|
| اراده الهی به دو قسم اراده تکوینی و تشریعی تقسیم می‌شود. اراده خداوند اگر مربوط به افعال مکلفان باشد، تشریعی است؛ مانند امر و نهی الهی به افعال گوناگون که نشان از اراده خداوند بر تحقق اعمال واجب و دوری مکلفان از محرمات است؛ مثل اینکه بگوییم خداوند اراده کرده است که ما نماز بخوانیم یا دروغ نگوییم. روشن است که این اراده با اختیار منافاتی ندارد.
| | اراده تکوینی این است که خدا اراده کرده باشد چیزی محقق شود، که در این صورت بدون هیچ شرط و قیدی و بدون فاصله تحقق می‌یابد. بر اساس آیه ۱۶ سوره اسراء خدا اراده کرده عذاب نازل شود، ولی بلافاصله نازل نشده است؛ بنابراین منظور از این اراده، اراده تکوینی نیست. مراد از اراده در این آیه اراده تشریعی نیز نیست؛ زیرا اراده تشریعی به افعال مکلفان تعلق می‌گیرد و در این آیه چنین نیست. |
| | |
| گونه دیگر اراده که همان اراده تکوینی است، مربوط به تصرف الهی در عالم تکوین است. این اراده تخلف ناپذیر بوده و همیشه محقق می‌شود؛ چنانکه قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَیئًا أَنْ یقُولَ لَهُ کُنْ فَیکُونُ»<ref>یس/ ۸۲.</ref>؛ «فرمان او چنین است که هرگاه چیزی را اراده کند، تنها به آن می‌گوید: «موجود باش!»، آن نیز بی‌درنگ موجود می‌شود»
| |
| | |
| در آیه مورد سؤال روشن است که اراده نمی‌تواند در معنای تکوینی خود به کار رفته باشد، زیرا اراده الهی یعنی تحقق آن؛ بنابراین اگر خداوند تکویناً اراده هلاک کردن قومی را داشته باشد، این اراده بدون هیچ شرط و قیدی و بلافاصله تحقق می‌باید. همچنین اراده در این آیه به معنای تشریعی خود نیز استعمال نشده؛ زیرا متعلق اراده فعل مکلفین نیست تا بگوییم که اراده در این آیه تشریعی است. از این رو مفسرین بزرگی چون علامه طباطبایی معتقدند که اراده در این آیه معنایی مجازی دارد و به معنای نزدیک شدن به کار رفته است، چنانکه مثلا در زبان فارسی می‌گوییم: فلان شخص وقتی می‌خواست بمیرد، وصیت کرد. روشن است که مقصود از خواستن در این جمله این نیست که شخص خود اراده کرده بود که بمیرد، بلکه مقصود آن است که وقتی مرگش نزدیک شد. اینگونه از استعمال ماده اراده در جای دیگری از قرآن نیز آمده است: «فَوَجَدا فِیها جِداراً یُرِیدُ أَنْ یَنْقَضَّ»<ref>کهف/ ۷۷.</ref>؛ «دیواری یافتند که می‌خواست خراب شود». روشن است که دیوار اراده‌ای برای خراب شدن ندارد که بگوییم: وقتی دیوار می‌خواست خراب شود، بلکه منظور این است که نزدیک بود که دیوار خراب شود.
| |
|
| |
|
| == مراد از امرنا == | | == مراد از امرنا == |