باور به منجی در ادیان: تفاوت میان نسخه‌ها

Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
Article-dot.png
از ویکی پاسخ
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}} {{سوال}} چگونه آمدن وظهور مهدی موعود را که یک امر موهوم است باور کني...» ایجاد کرد)
 
جز (ابرابزار)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
چگونه آمدن وظهور مهدی موعود را که یک امر موهوم است باور کنيم؟ به چه دليلی؟
چگونه آمدن وظهور مهدی موعود را که یک امر موهوم است باور کنیم؟ به چه دلیلی؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
در پاسخ به سوال مورد نظر که ناشی از یک توهم مي باشد توجه به نکاتی لازم است:
در پاسخ به سؤال مورد نظر که ناشی از یک توهم می‌باشد توجه به نکاتی لازم است:


الف: خیلی از شبهات و اشکالات بدوی نسبت به مسائل ناشی از توهم و پندارهای سطحی و ابتدائی می باشد به گونه اي که باعث خلط مسایل گردیده و خیلی از مسایل مسلّم که بر اساس عقل و نقل به اثبات رسیده است، از امور موهوم پنداشته می شود و اولین ضربه را به شخص متوهّم و صاحب پندار وارد می سازد و او را از حقایق و واقعیات دور کرده و گرفتار یک جبهه گیری کور و نا خواسته جدلی و محاجّه و مخاصمه عملی، می سازد. بنابر این لازم است شبهات علمی با توجه به دلائل و منابع موثق و تحقیق و بررسی دلائل و منابع در هر مسأله مطرح گردد تا بازار توهم پروری و توسعه پندارهای غلط که در بسياري از موارد منجر به سردرگمی و احیاناً گمراهی عده اي می گردد، کساد و بی رونق گردد. چنان چه بسیاری و بلکه اکثر شبهات و اشکالات برادران اهل سنّت ناشی از عدم توجه و دقت و تحقیق در منابع شیعی بوده و بر اساس شنیده ها و پندارها و توهمات واهی که عاری از تحقیق و تدقیق علمی می باشد، صورت می گیرد.
الف: خیلی از شبهات و اشکالات بدوی نسبت به مسائل ناشی از توهم و پندارهای سطحی و ابتدائی می‌باشد به گونه ای که باعث خلط مسایل گردیده و خیلی از مسایل مسلّم که بر اساس عقل و نقل به اثبات رسیده است، از امور موهوم پنداشته می‌شود و اولین ضربه را به شخص متوهّم و صاحب پندار وارد می‌سازد و او را از حقایق و واقعیات دور کرده و گرفتار یک جبهه‌گیری کور و نا خواسته جدلی و محاجّه و مخاصمه عملی، می‌سازد. بنابر این لازم است شبهات علمی با توجه به دلائل و منابع موثق و تحقیق و بررسی دلائل و منابع در هر مسئله مطرح گردد تا بازار توهم پروری و توسعه پندارهای غلط که در بسیاری از موارد منجر به سردرگمی و احیاناً گمراهی عده ای می‌گردد، کساد و بی رونق گردد. چنانچه بسیاری و بلکه اکثر شبهات و اشکالات برادران اهل سنّت ناشی از عدم توجه و دقت و تحقیق در منابع شیعی بوده و بر اساس شنیده‌ها و پندارها و توهمات واهی که عاری از تحقیق و تدقیق علمی می‌باشد، صورت می‌گیرد.


ب: مسأله مهدویت و انتظار که در سوال به عنوان امر موهوم به آن اشاره گردیده است از مسایل و پدیده هایي است که در میان مسائل اسلامی و بلکه آسمانی، کمتر مسأله اي از نظر اتقان و شهرت و اتفاق به آن می رسد. و خدشه در آن خود یک پنداری بیش نخواهد بود. زیرا امر مهدویت و منجی گرایی و امید به اصلاح عالم با ظهور یک مصلح جهانی، مسأله اي است که ادیان آسمانی در کتب و صحف شان به آن تصریح نموده اند و دلائل عقلی و نقلی از قرآن و سنّت در کتاب های شیعه و سنی بر آن اقامه گردیده است:
ب: مسئله مهدویت و انتظار که در سؤال به عنوان امر موهوم به آن اشاره گردیده است از مسایل و پدیده‌هایی است که در میان مسائل اسلامی و بلکه آسمانی، کمتر مسئله ای از نظر اتقان و شهرت و اتفاق به آن می‌رسد؛ و خدشه در آن خود یک پنداری بیش نخواهد بود. زیرا امر مهدویت و منجی گرایی و امید به اصلاح عالم با ظهور یک مصلح جهانی، مسئله ای است که ادیان آسمانی در کتب و صحف شان به آن تصریح نموده‌اند و دلائل عقلی و نقلی از قرآن و سنّت در کتاب‌های شیعه و سنی بر آن اقامه گردیده است:


==تجلّی مهدویت در کتب زرتشتیان==
== تجلّی مهدویت در کتب زرتشتیان ==
۱ـ در کتاب معروف «زند» پس از ذکر مبارزه همیشگی «ایزدان» و «اهریمنان» می‌خوانیم: .... آن گاه پیروزی بزرگ از طرف ایزدان می‌شود و اهریمنان را منقرض می‌سازند… پس از پیروزی ایزدان، و برانداختن تبار اهریمنان، عالم کیهان به سعادت اصلی خود رسیده، بنی آدم بر تخت نیکبختی خواهد نشست: ۲ـ «جاماسب» در کتاب «جاماسب نامه» از زرتشت نقل می‌کند که می‌گوید: مردی بیرون آید از زمین تازیان… مردی بزرگ سر، بزرگ تن، و بزرگ ساق، و بر آیین جد خویش و با سپاه بسیار، و روی به ایران نهد، و آبادانی کند و زمین را پراز داد کند.»<ref>آیت الله مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی، ص۵۳.</ref>


۱ـ در کتاب معروف «زند» پس از ذکر مبارزه همیشگی «ایزدان» و «اهریمنان» می خوانیم: .... آن گاه پیروزی بزرگ از طرف ایزدان می شود و اهریمنان را منقرض می سازند... پس از پیروزی ایزدان، و بر انداختن تبار اهریمنان، عالم کیهان به سعادت اصلی خود رسیده، بنی آدم بر تخت نیکبختی خواهد نشست: ۲ـ «جاماسب» در کتاب «جاماسب نامه» از زرتشت نقل می کند که می گوید: مردی بیرون آید از زمین تازیان.... مردی بزرگ سر، بزرگ تن، و بزرگ ساق، و بر آیین جد خویش و با سپاه بسیار، و روی به ایران نهد، و آبادانی کند و زمین را پراز داد کند.»<ref>آیت الله مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی، ص۵۳.</ref>
== تجلّی مسئله مهدویت در کتب هندیان و برهمائیان ==
۱ـ در کتاب وشن جوک از کتب هندوها چنین آمده است: سرانجام دنیا به کسی بر گردد که خدا را دوست دارد و از بندگان خاص او باشد و نام او فرخنده و خجسته می‌باشد.


==تجلّی مسأله مهدویت در کتب هندیان و برهمائیان==
۲ـ در کتاب دیگری به نام «دیده» آمده است: پس از خرابی دنیا پادشاهی در آخرالزمان پیدا می‌شود که پیشوای خلایق باشد، و نام او «منصور» باشد و تمام عالم را بگیرد و به آیین خود آورد.


۱ـ در کتاب وشن جوک از کتب هندوها چنین آمده است: سرانجام دنیا به کسی بر گردد که خدا را دوست دارد و از بندگان خاص او باشد و نام او فرخنده و خجسته می باشد.
۳ـ در کتاب «دداتک» از کتب مقدس برهمائیان آمده است: دست حق در آید و جانشین آخر «ممتاتا» ظهور کند و مشرق و مغرب عالم را بگیرد همه جا، و خلایق را هدایت کند.
 
۲ـ در کتاب دیگری به نام «دیده» آمده است: پس از خرابی دنیا پادشاهی در آخرالزمان پیدا می شود که پیشوای خلایق باشد، و نام او «منصور» باشد و تمام عالم را بگیرد و به آیین خود آورد.
 
۳ـ در کتاب «دداتک» از کتب مقدس برهمائیان آمده است: دست حق در آید و جانشین آخر «ممتاتا» ظهور کند و مشرق و مغرب عالم را بگیرد همه جا، و خلایق را هدایت کند.  


۴ـ در «پاتیکل» از کتب هندوان آمده است: چون مدت روز تمام شد، و دنیای کهنه نو شود، و زنده گردد و صاحب ملک تازه پیدا شود، از فرزندان دو پیشوای جهان یکی ناموس آخر زمان و دیگری و حتی بزرگ وی که «پشن» نام دارد و نام صاحب آن ملک تازه «راهنما» باشد بحق پادشاه شود، و خلیفه رام باشد و حکم براند و او را معجزه بسیار باشد.
۴ـ در «پاتیکل» از کتب هندوان آمده است: چون مدت روز تمام شد، و دنیای کهنه نو شود، و زنده گردد و صاحب ملک تازه پیدا شود، از فرزندان دو پیشوای جهان یکی ناموس آخر زمان و دیگری و حتی بزرگ وی که «پشن» نام دارد و نام صاحب آن ملک تازه «راهنما» باشد بحق پادشاه شود، و خلیفه رام باشد و حکم براند و او را معجزه بسیار باشد.


۵ـ در کتاب «باسک» از کتب هندوها آمده است: دور دنیا تمام شود به پادشاهی عادلی در آخرالزمان که پیشوای فرشتگان و پریان و آدمیان باشد، و راستی حق با او باشد، و آن چه در دریا و زمین ها و کوه ها پنهان باشد، همه را به دست آورد، و از آسمان و زمین آن چه باشد خبر می دهد و از او بزرگتر کسی به دنیا نیاید.»<ref>همان، ص۵۴.</ref>
۵ـ در کتاب «باسک» از کتب هندوها آمده است: دور دنیا تمام شود به پادشاهی عادلی در آخرالزمان که پیشوای فرشتگان و پریان و آدمیان باشد، و راستی حق با او باشد، و آنچه در دریا و زمین‌ها و کوه‌ها پنهان باشد، همه را به دست‌آورد، و از آسمان و زمین آنچه باشد خبر می‌دهد و از او بزرگتر کسی به دنیا نیاید.»<ref>همان، ص۵۴.</ref>
 
==تجلّی مسأله مهدویت در کتب عهد قدیم «تورات»==
 
۱ـ در کتاب «مزامیر داود» مزمور ۳۷ چنین می خوانیم: ... زیرا که شریران منقطع خواهند شد، و اما متوکّلان به خداوند وارث زمین خواهند شد، هان، بعد از اندک مدّتی شریر نخواهد بود، در مکانش تأمل خواهی کرد و نخواهد بود، امّا حکیمان (صالحان) وارث زمین خواهند شد.


۲ـ ونیز در همان مزمور۳۷ در جمله ۲۲ می خوانیم: ... زیرا متبرّکان خداوند وارث زمین خواهند شد.
== تجلّی مسئله مهدویت در کتب عهد قدیم «تورات» ==
۱ـ در کتاب «مزامیر داود» مزمور ۳۷ چنین می‌خوانیم: زیرا که شریران منقطع خواهند شد، و اما متوکّلان به خداوند وارث زمین خواهند شد، هان، بعد از اندک مدّتی شریر نخواهد بود، در مکانش تأمل خواهی کرد و نخواهد بود، امّا حکیمان (صالحان) وارث زمین خواهند شد.


۳ـ در کتاب «حبقوق» نبی، فصل ۷ می خوانیم: .... و اگر چه تأخیر کند. برايش منتظر باش! زیرا که البته خواهد آمد و درنگ خواهد نمود، بلکه جمیع امت ها را نزد خود جمع می کند و تمامی را برای خویشتن فراهم می کند.
۲ـ ونیز در همان مزمور۳۷ در جمله ۲۲ می‌خوانیم: زیرا متبرّکان خداوند وارث زمین خواهند شد.


==تجلّی و نشانه های مهدویت و ظهور در کتب عهد جدید (اناجیل)==
۳ـ در کتاب «حبقوق» نبی، فصل ۷ می‌خوانیم: .... و اگر چه تأخیر کند. برایش منتظر باش! زیرا که البته خواهد آمد و درنگ خواهد نمود، بلکه جمیع امت‌ها را نزد خود جمع می‌کند و تمامی را برای خویشتن فراهم می‌کند.


در انجیل «لوقا» فصل دوازدهم آمده است: کمرهای خود را بسته و چراغ های خود را افروخته دارید و شما مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود می کشند، تا هر وقت بیاید و در را بکوبد. بیدرنگ برای او باز کنید».<ref>آیت الله مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی، ص۵۵.</ref>  
== تجلّی و نشانه‌های مهدویت و ظهور در کتب عهد جدید (اناجیل) ==
در انجیل «لوقا» فصل دوازدهم آمده است: کمرهای خود را بسته و چراغ‌های خود را افروخته دارید و شما مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود می‌کشند، تا هر وقت بیاید و در را بکوبد. بیدرنگ برای او باز کنید».<ref>آیت الله مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی، ص۵۵.</ref>


==و امّا تجلی و نشانه های مهدویت و انتظار در منابع اسلامی==
== و امّا تجلی و نشانه‌های مهدویت و انتظار در منابع اسلامی ==
۱ـ قرآن: خداوند متعال در قرآن کریم در آیاتی متعدد وعده تشکیل یک حکومت واحد جهانی اسلامی، بسط دین اسلام، غلبه آن بر کلیه ادیان، زمامداری صلحاء و ارباب لیاقت، پیروزی حزب الله، بر جنود شیطان را داده است، این وعده تاکنون عملی نشده و در روایات اهل بیت نیز در تفسیر این آیات، گفته شده که این موضوع در زمان ظهور حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه ـ واقع خواهد شد. اینک به ترجمه بعضی از آیات وارده در این مسئله اشاره می‌گردد و برای آگاهی از روایات که در تفسیر این آیات وارد شده به کتاب‌های تفسیری و خصوصاً به کتاب:


۱ـ قرآن: خداوند متعال در قرآن کریم در آیاتی متعدد وعده تشکیل یک حکومت واحد جهانی اسلامی، بسط دین اسلام، غلبه آن بر کلیه ادیان، زمامداری صلحاء و ارباب لیاقت، پیروزی حزب الله، بر جنود شیطان را داده است، این وعده تاکنون عملی نشده و در روایات اهل بیت نیز در تفسیر این آیات، گفته شده که این موضوع در زمان ظهور حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه ـ واقع خواهد شد. اینک به ترجمه بعضی از آیات وارده در این مساله اشاره می گردد و برای آگاهی از روایات که در تفسیر این آیات وارد شده به کتاب های تفسیری و خصوصاً به کتاب:
«المحجه فیما نزل فی القائم الحجه» تألیف سیّد هاشم بحرانی که بیش از صد آیه را در این کتاب جمع‌آوری نموده است مراجعه نمائید.
 
«المحجه فیما نزل فی القائم الحجه» تالیف سیّد هاشم بحرانی که بیش از صد آیه را در این کتاب جمع آوری نموده است مراجعه نمائید.


۱ـ «با کافران جهاد کنید تا در زمین فتنه و فسادی نماند و آئین همه دین خدا شود»<ref>انفال / ۳۹.</ref>
۱ـ «با کافران جهاد کنید تا در زمین فتنه و فسادی نماند و آئین همه دین خدا شود»<ref>انفال / ۳۹.</ref>
خط ۴۸: خط ۴۳:
۲ـ «اوست خدایی که رسول خود را با دین حق به هدایت خلق فرستاد تا بر همه ادیان عالم او را تسلّط و برتری دهد.»<ref>توبه / ۳۳ ـ فتح / ۲۸.</ref>
۲ـ «اوست خدایی که رسول خود را با دین حق به هدایت خلق فرستاد تا بر همه ادیان عالم او را تسلّط و برتری دهد.»<ref>توبه / ۳۳ ـ فتح / ۲۸.</ref>


۳ـ : «ما بعد از تورات در زبور داود نوشتیم که البته بندگان نیکوکار من ملک زمین را وارث و متصرّف خواهند شد.»<ref>نساء / ۱۰۵.</ref>
۳ـ: «ما بعد از تورات در زبور داود نوشتیم که البته بندگان نیکوکار من ملک زمین را وارث و متصرّف خواهند شد.»<ref>نساء / ۱۰۵.</ref>


۴ـ «خداوند وعده فرموده به کسانی از شما که ایمان آورده و نیکوکار گردد در زمین خلافت دهد.»<ref>نور / ۵۵.</ref>
۴ـ «خداوند وعده فرموده به کسانی از شما که ایمان آورده و نیکوکار گردد در زمین خلافت دهد.»<ref>نور / ۵۵.</ref>


۵ـ «ما البته رسولان خود و کسانی که ایمان آورده اند را در حیات دنیا یاری و پیروزی می دهیم.»<ref>غافر / ۵۱.</ref>
۵ـ «ما البته رسولان خود و کسانی که ایمان آورده‌اند را در حیات دنیا یاری و پیروزی می‌دهیم.»<ref>غافر / ۵۱.</ref>


۶: «اراده کردیم بر مستضعفان زمین منّت نهاده، آنان را امام مردم و وارث ملک و جاه قرار دهیم.»<ref>قصص / ۵.</ref> این ها و آیاتی دیگر که در تأویل و تفسیر آن ها روایتی وارد شده، مربوط به حضرت مهدی است که همگی دلالت دارند بر این که خدا وعده پیروزی به انبیاء و مؤمنین و حزب الله داده است و از آن جا که وعده خداوند تخلّف ندارد و هنوز این وعده عملی نشده، پس باید به انتظار روزی بنشینیم که دین خدا غالب آید و حزب الله پیروز شوند و دین خدا در زمین مستقر گردد. و بدیهی است که خداوند حکیم بندگانش را وعده به یک امر موهوم نمی دهد.
۶: «اراده کردیم بر مستضعفان زمین منّت نهاده، آنان را امام مردم و وارث ملک و جاه قرار دهیم.»<ref>قصص / ۵.</ref> این‌ها و آیاتی دیگر که در تأویل و تفسیر آن‌ها روایتی وارد شده، مربوط به حضرت مهدی است که همگی دلالت دارند بر این که خدا وعده پیروزی به انبیاء و مؤمنین و حزب الله داده است و از آن جا که وعده خداوند تخلّف ندارد و هنوز این وعده عملی نشده، پس باید به انتظار روزی بنشینیم که دین خدا غالب آید و حزب الله پیروز شوند و دین خدا در زمین مستقر گردد؛ و بدیهی است که خداوند حکیم بندگانش را وعده به یک امر موهوم نمی‌دهد.


۲ـ روایات: ۱ـ روایات اهل سنّت:
۲ـ روایات: ۱ـ روایات اهل سنّت:


اهل سنّت در این که مهدی موعود از نسل پیامبر و از فرزندان زهرای اطهر است و زمین را پر از عدل و داد می کند، پس از آن که، پر از جور و ستم شده باشد و این که عیسی مسیح ـ(ع) ـ از آسمان نازل شده و در پشت سر آن حضرت نماز می خواند و مردم در عصر آن بزرگوار در رفاه زندگی می کنند،اتفاق نظر دارند و با توجه به روایات زیادی که از پیامبر اکرم(ص) درباره مهدویت وارد شده ابداً نسبت به وجود آن حضرت به خود تردید راه نمی دهند.
اهل سنّت در این که مهدی موعود از نسل پیامبر و از فرزندان زهرای اطهر است و زمین را پر از عدل و داد می‌کند، پس از آن که، پر از جور و ستم شده باشد و این که عیسی مسیح ـ(ع) ـ از آسمان نازل شده و در پشت سر آن حضرت نماز می‌خواند و مردم در عصر آن بزرگوار در رفاه زندگی می‌کنند، اتفاق نظر دارند و با توجه به روایات زیادی که از پیامبر اکرم(ص) درباره مهدویت وارد شده ابداً نسبت به وجود آن حضرت به خود تردید راه نمی‌دهند.
 
به عنوان مثال، حافظ ابو عبد الله گنجی شافعی متوفای سال ۶۵۸ هـ .ق در کتاب البیان خود می گوید: «احادیث پیامبر اکرم(ص) درباره مهدی ـ(ع) ـ به دلیل راویان بسیاری که دارد به حد تواتر (که احتمال کذب در آن نمی رود) رسیده است»<ref>آیت الله صافی، منتخب الاثر، ص۵ـ۴.</ref> و ابن حجر عسقلانی شافعی متوفای سال ۸۵۲ هـ.ق در کتاب فتح الباری که شرح صحیح بخاری است می گوید: اخبار متواتر (از رسول خدا(ص)) رسیده است که مهدی از این امت است و عیسی ـ(ع) ـ از آسمان فرود خواهد آمد و پشت سر مهدی نماز خواهد خواند»<ref>همان منبع.</ref> و به دلیل همین عقیده است که قاضی محمد شوکانی یمنی، رساله خود را «التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر و الدجال و المسیح» نامیده است و در این باره می گوید: «همه احادیث مذکور را که آورده ایم به حد تواتر می رسد بنابر این، با توجه به همه احادیث مذکور مسلّم گشت که احادیث رسیده درباره مهدی منتظر متواتر است»<ref>همان منبع.</ref> و ده ها عالم و دانشمند سنی دیگر که مجال ذکر آن ها نیست و احادیث در مورد مهدی ـ(ع) ـ را بسیاری از بزرگان اهل سنّت در کتاب های شان آورده اند مانند احمد حنبل، ابی داود، ابن ماجه، ترمذی، مسلم، نسائی، بیهقی و غیر آن ها.


==۲ـ مهدویت از دیدگاه شیعه و روایات آن==
به عنوان مثال، حافظ ابو عبد الله گنجی شافعی متوفای سال ۶۵۸ هـ. ق در کتاب البیان خود می‌گوید: «احادیث پیامبر اکرم(ص) درباره مهدی ـ(ع) ـ به دلیل راویان بسیاری که دارد به حد تواتر (که احتمال کذب در آن نمی‌رود) رسیده است»<ref>آیت الله صافی، منتخب الاثر، ص۵–۴.</ref> و ابن حجر عسقلانی شافعی متوفای سال ۸۵۲ هـ. ق در کتاب فتح الباری که شرح صحیح بخاری است می‌گوید: اخبار متواتر (از رسول خدا(ص)) رسیده است که مهدی از این امت است و عیسی ـ(ع) ـ از آسمان فرود خواهد آمد و پشت سر مهدی نماز خواهد خواند»<ref>همان منبع.</ref> و به دلیل همین عقیده است که قاضی محمد شوکانی یمنی، رساله خود را «التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر و الدجال و المسیح» نامیده است و در این باره می‌گوید: «همه احادیث مذکور را که آورده‌ایم به حد تواتر می‌رسد بنابر این، با توجه به همه احادیث مذکور مسلّم گشت که احادیث رسیده درباره مهدی منتظر متواتر است»<ref>همان منبع.</ref> و ده‌ها عالم و دانشمند سنی دیگر که مجال ذکر آن‌ها نیست و احادیث در مورد مهدی ـ(ع) ـ را بسیاری از بزرگان اهل سنّت در کتاب‌های شان آورده‌اند مانند احمد حنبل، ابی داود، ابن ماجه، ترمذی، مسلم، نسائی، بیهقی و غیر آن‌ها.


در مورد عقیده شیعه نیازی به سخن گفتن و اقامه برهان نیست. اصولاً شیعه بر خلاف سایر فرق اسلامی معتقد است که زمین هیچ گاه خالی از حجت و واسطه فیض نخواهد بود زیرا اگر زمین بدون امام و حجت الهی بماند، اهل خود را فرو خواهد برد.
== ۲ـ مهدویت از دیدگاه شیعه و روایات آن ==
در مورد عقیده شیعه نیازی به سخن گفتن و اقامه برهان نیست. اصولاً شیعه بر خلاف سایر فرق اسلامی معتقد است که زمین هیچ‌گاه خالی از حجت و واسطه فیض نخواهد بود زیرا اگر زمین بدون امام و حجت الهی بماند، اهل خود را فرو خواهد برد.


امام صادق ـ(ع) ـ فرمود: «لو بقیت الارض بغیر حجه لساخت باهلها»<ref>اصول کافی، ج۱، کتاب الحجه، ح۱۰.</ref> بنابراین، اعتقاد شیعه به مهدویت نیاز به استدلال ندارد چرا که یکی از اصول و امتیازاتش از سایر فرق، اعتقاد به مهدی موعود با نام و نشان و مشخصات کامل است، و علاوه بر این و احادیث متواتری که از رسول خدا درباره مهدویت وارد شده و چنان چه در کتب اهل سنّت هم به تفضیل آمده است، روایات فراوانی از ائمه اطهار درباره حضرت مهدی و غیبت آن بزرگوار و فضیلت انتظار ظهورش، نقل شده که در کتب معتبر روایی موجود است به گونه که جای هیچگونه تردید و ابهام برای انسان آگاه باقی نمی گذارد.
امام صادق ـ(ع) ـ فرمود: «لو بقیت الارض بغیر حجه لساخت باهلها»<ref>اصول کافی، ج۱، کتاب الحجه، ح۱۰.</ref> بنابراین، اعتقاد شیعه به مهدویت نیاز به استدلال ندارد چرا که یکی از اصول و امتیازاتش از سایر فرق، اعتقاد به مهدی موعود با نام و نشان و مشخصات کامل است، و علاوه بر این و احادیث متواتری که از رسول خدا درباره مهدویت وارد شده و چنانچه در کتب اهل سنّت هم به تفضیل آمده است، روایات فراوانی از ائمه اطهار درباره حضرت مهدی و غیبت آن بزرگوار و فضیلت انتظار ظهورش، نقل شده که در کتب معتبر روایی موجود است به گونه که جای هیچگونه تردید و ابهام برای انسان آگاه باقی نمی‌گذارد.


جابر بن عبد الله انصاری از رسول خدا روایت کرده که فرمود: «مهدی از اولاد من است نامش نام من و کنیه اش کنیه من می باشد. صورت و سیرتش از همه کس به من شبیه تر است. غیبتی کند که مردم دچار حیرت گردند و بسیاری از فرقه ها گمراه شوند، آنگاه مانند ستاره تابانی از پرده غیبت ظاهر شده، به در آید و زمین را پر از عدل و داد کند آن چنان که پر از ظلم و ستم شده باشد .<ref>همان، ص۱۱۰.</ref>  
جابر بن عبد الله انصاری از رسول خدا روایت کرده که فرمود: «مهدی از اولاد من است نامش نام من و کنیه اش کنیه من می‌باشد. صورت و سیرتش از همه کس به من شبیه تر است. غیبتی کند که مردم دچار حیرت گردند و بسیاری از فرقه‌ها گمراه شوند، آنگاه مانند ستاره تابانی از پرده غیبت ظاهر شده، به در آید و زمین را پر از عدل و داد کند آن چنان‌که پر از ظلم و ستم شده باشد.<ref>همان، ص۱۱۰.</ref>


از امیر المؤمنین ـ(ع) ـ نقل شده که فرمود: «قائم ما غیبتی طولانی خواهد داشت، شیعیان را چنان می بینم که برای پیدا کردن او دشت و دمن را زیر پا گذارند و او را پیدا نکنند. بدانید آن ها که در غیبت وی در دین خود ثابت بمانند و از طول مدّت غیبت اش منکرش نشوند، روز قیامت با من خواهند بود.»<ref>بحار الانوار، ج۵۱، ص۷۱.</ref>
از امیر المؤمنین ـ(ع) ـ نقل شده که فرمود: «قائم ما غیبتی طولانی خواهد داشت، شیعیان را چنان می‌بینم که برای پیدا کردن او دشت و دمن را زیر پا گذارند و او را پیدا نکنند. بدانید آن‌ها که در غیبت وی در دین خود ثابت بمانند و از طول مدّت غیبت اش منکرش نشوند، روز قیامت با من خواهند بود.»<ref>بحار الانوار، ج۵۱، ص۷۱.</ref>


از امام رضا ـ(ع) ـ نقل شده که امیر المؤمنین ـ(ع) ـ به امام حسین ـ(ع) ـ فرمود: « نهمین فرزند تو قیام به حق می کند و دین را پایدار می سازد و عدل را گسترش می دهد. امام حسین ـ(ع) ـ گفت: آن چه فرمودی تحقق خواهد یافت؟ فرمود: آری به خداوندی که محمد(ص) را به مقام پیغمبری بر انگیخت و او را بر همه مخلوقاتش برتری داد. لکن پس از غیبت او وضعی پیش می آید که جز دوستان مخلص ما و مومنین پاک سرشت که نور ایمان و محبت ما در لوح دل شان نقش بسته، کسی در عقیده دینی خود ثابت نمی ماند.»<ref>بحار الانوار، ج۵۱، باب ۲، ص۱۰۹.</ref>و ده ها و بلکه صدها حدیث معتبر دیگر که در کتب روایی معتبره موجود است.
از امام رضا ـ(ع) ـ نقل شده که امیر المؤمنین ـ(ع) ـ به امام حسین ـ(ع) ـ فرمود: «نهمین فرزند تو قیام به حق می‌کند و دین را پایدار می‌سازد و عدل را گسترش می‌دهد. امام حسین ـ(ع) ـ گفت: آنچه فرمودی تحقق خواهد یافت؟ فرمود: آری به خداوندی که محمد(ص) را به مقام پیغمبری برانگیخت و او را بر همه مخلوقاتش برتری داد. لکن پس از غیبت او وضعی پیش می‌آید که جز دوستان مخلص ما و مؤمنین پاک‌سرشت که نور ایمان و محبت ما در لوح دل شان نقش بسته، کسی در عقیده دینی خود ثابت نمی‌ماند.»<ref>بحار الانوار، ج۵۱، باب ۲، ص۱۰۹.</ref>و ده‌ها و بلکه صدها حدیث معتبر دیگر که در کتب روایی معتبره موجود است.


و نکته آخر این که: همان گونه که توحید حقیقی و یکتا پرستی از اندیشه و تأمل در ایات و روایات قرآن به اثبات می رسد اعتقاد به موعود واصل انتظار هم از آیات قرآن بر اساس روایات و تفاسیر اهل بیت به دست می آید. و سوالی که مطرح می شود این است که آیا نادیده گرفتن این همه دلایل و شواهد که در مقاله به آن اشاره گردید و ادیان و مذاهب مختلف به آن اعتقاد مستدل دارند، توهم و پندار است، یا ادله متقن عقلی و نقلی که عقلاء در اثبات هر امری به آن تمسک کرده اند؟!
و نکته آخر این که: همان گونه که توحید حقیقی و یکتاپرستی از اندیشه و تأمل در آیات و روایات قرآن به اثبات می‌رسد اعتقاد به موعود واصل انتظار هم از آیات قرآن بر اساس روایات و تفاسیر اهل بیت به دست می‌آید؛ و سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا نادیده گرفتن این همه دلایل و شواهد که در مقاله به آن اشاره گردید و ادیان و مذاهب مختلف به آن اعتقاد مستدل دارند، توهم و پندار است، یا ادله متقن عقلی و نقلی که عقلاء در اثبات هر امری به آن تمسک کرده‌اند؟!
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:==


۱ـ بحار الانوار، ج۵۱ ـ ۵۲
== معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر ==
۱ـ بحار الانوار، ج۵۱–۵۲


۲ـ کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق
۲ـ کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق
خط ۸۵: خط ۷۹:
۳ـ سیمای آفتاب، حبیب الله طاهری
۳ـ سیمای آفتاب، حبیب الله طاهری


۴ـ در انتظار ققنوس،ترجمه: مهدی علی زاده
۴ـ در انتظار ققنوس، ترجمه: مهدی علی‌زاده


۵ـ دادگستر جهان، آیت الله ابراهیم امینی
۵ـ دادگستر جهان، آیت الله ابراهیم امینی
خط ۹۲: خط ۸۶:
{{پایان مطالعه بیشتر}}
{{پایان مطالعه بیشتر}}


==منابع==
== منابع ==
<references />
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =  
  | شاخه اصلی =
|شاخه فرعی۱ =  
|شاخه فرعی۱ =
|شاخه فرعی۲ =  
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =  
|شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه =
  | تیترها =  
  | تیترها =
  | ویرایش =  
  | ویرایش =
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =
  | بازبینی =  
  | بازبینی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت =  
  | اولویت =
  | کیفیت =  
  | کیفیت =
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ ‏۵ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۲۰

سؤال

چگونه آمدن وظهور مهدی موعود را که یک امر موهوم است باور کنیم؟ به چه دلیلی؟

در پاسخ به سؤال مورد نظر که ناشی از یک توهم می‌باشد توجه به نکاتی لازم است:

الف: خیلی از شبهات و اشکالات بدوی نسبت به مسائل ناشی از توهم و پندارهای سطحی و ابتدائی می‌باشد به گونه ای که باعث خلط مسایل گردیده و خیلی از مسایل مسلّم که بر اساس عقل و نقل به اثبات رسیده است، از امور موهوم پنداشته می‌شود و اولین ضربه را به شخص متوهّم و صاحب پندار وارد می‌سازد و او را از حقایق و واقعیات دور کرده و گرفتار یک جبهه‌گیری کور و نا خواسته جدلی و محاجّه و مخاصمه عملی، می‌سازد. بنابر این لازم است شبهات علمی با توجه به دلائل و منابع موثق و تحقیق و بررسی دلائل و منابع در هر مسئله مطرح گردد تا بازار توهم پروری و توسعه پندارهای غلط که در بسیاری از موارد منجر به سردرگمی و احیاناً گمراهی عده ای می‌گردد، کساد و بی رونق گردد. چنانچه بسیاری و بلکه اکثر شبهات و اشکالات برادران اهل سنّت ناشی از عدم توجه و دقت و تحقیق در منابع شیعی بوده و بر اساس شنیده‌ها و پندارها و توهمات واهی که عاری از تحقیق و تدقیق علمی می‌باشد، صورت می‌گیرد.

ب: مسئله مهدویت و انتظار که در سؤال به عنوان امر موهوم به آن اشاره گردیده است از مسایل و پدیده‌هایی است که در میان مسائل اسلامی و بلکه آسمانی، کمتر مسئله ای از نظر اتقان و شهرت و اتفاق به آن می‌رسد؛ و خدشه در آن خود یک پنداری بیش نخواهد بود. زیرا امر مهدویت و منجی گرایی و امید به اصلاح عالم با ظهور یک مصلح جهانی، مسئله ای است که ادیان آسمانی در کتب و صحف شان به آن تصریح نموده‌اند و دلائل عقلی و نقلی از قرآن و سنّت در کتاب‌های شیعه و سنی بر آن اقامه گردیده است:

تجلّی مهدویت در کتب زرتشتیان

۱ـ در کتاب معروف «زند» پس از ذکر مبارزه همیشگی «ایزدان» و «اهریمنان» می‌خوانیم: .... آن گاه پیروزی بزرگ از طرف ایزدان می‌شود و اهریمنان را منقرض می‌سازند… پس از پیروزی ایزدان، و برانداختن تبار اهریمنان، عالم کیهان به سعادت اصلی خود رسیده، بنی آدم بر تخت نیکبختی خواهد نشست: ۲ـ «جاماسب» در کتاب «جاماسب نامه» از زرتشت نقل می‌کند که می‌گوید: مردی بیرون آید از زمین تازیان… مردی بزرگ سر، بزرگ تن، و بزرگ ساق، و بر آیین جد خویش و با سپاه بسیار، و روی به ایران نهد، و آبادانی کند و زمین را پراز داد کند.»[۱]

تجلّی مسئله مهدویت در کتب هندیان و برهمائیان

۱ـ در کتاب وشن جوک از کتب هندوها چنین آمده است: سرانجام دنیا به کسی بر گردد که خدا را دوست دارد و از بندگان خاص او باشد و نام او فرخنده و خجسته می‌باشد.

۲ـ در کتاب دیگری به نام «دیده» آمده است: پس از خرابی دنیا پادشاهی در آخرالزمان پیدا می‌شود که پیشوای خلایق باشد، و نام او «منصور» باشد و تمام عالم را بگیرد و به آیین خود آورد.

۳ـ در کتاب «دداتک» از کتب مقدس برهمائیان آمده است: دست حق در آید و جانشین آخر «ممتاتا» ظهور کند و مشرق و مغرب عالم را بگیرد همه جا، و خلایق را هدایت کند.

۴ـ در «پاتیکل» از کتب هندوان آمده است: چون مدت روز تمام شد، و دنیای کهنه نو شود، و زنده گردد و صاحب ملک تازه پیدا شود، از فرزندان دو پیشوای جهان یکی ناموس آخر زمان و دیگری و حتی بزرگ وی که «پشن» نام دارد و نام صاحب آن ملک تازه «راهنما» باشد بحق پادشاه شود، و خلیفه رام باشد و حکم براند و او را معجزه بسیار باشد.

۵ـ در کتاب «باسک» از کتب هندوها آمده است: دور دنیا تمام شود به پادشاهی عادلی در آخرالزمان که پیشوای فرشتگان و پریان و آدمیان باشد، و راستی حق با او باشد، و آنچه در دریا و زمین‌ها و کوه‌ها پنهان باشد، همه را به دست‌آورد، و از آسمان و زمین آنچه باشد خبر می‌دهد و از او بزرگتر کسی به دنیا نیاید.»[۲]

تجلّی مسئله مهدویت در کتب عهد قدیم «تورات»

۱ـ در کتاب «مزامیر داود» مزمور ۳۷ چنین می‌خوانیم: … زیرا که شریران منقطع خواهند شد، و اما متوکّلان به خداوند وارث زمین خواهند شد، هان، بعد از اندک مدّتی شریر نخواهد بود، در مکانش تأمل خواهی کرد و نخواهد بود، امّا حکیمان (صالحان) وارث زمین خواهند شد.

۲ـ ونیز در همان مزمور۳۷ در جمله ۲۲ می‌خوانیم: … زیرا متبرّکان خداوند وارث زمین خواهند شد.

۳ـ در کتاب «حبقوق» نبی، فصل ۷ می‌خوانیم: .... و اگر چه تأخیر کند. برایش منتظر باش! زیرا که البته خواهد آمد و درنگ خواهد نمود، بلکه جمیع امت‌ها را نزد خود جمع می‌کند و تمامی را برای خویشتن فراهم می‌کند.

تجلّی و نشانه‌های مهدویت و ظهور در کتب عهد جدید (اناجیل)

در انجیل «لوقا» فصل دوازدهم آمده است: کمرهای خود را بسته و چراغ‌های خود را افروخته دارید و شما مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود می‌کشند، تا هر وقت بیاید و در را بکوبد. بیدرنگ برای او باز کنید».[۳]

و امّا تجلی و نشانه‌های مهدویت و انتظار در منابع اسلامی

۱ـ قرآن: خداوند متعال در قرآن کریم در آیاتی متعدد وعده تشکیل یک حکومت واحد جهانی اسلامی، بسط دین اسلام، غلبه آن بر کلیه ادیان، زمامداری صلحاء و ارباب لیاقت، پیروزی حزب الله، بر جنود شیطان را داده است، این وعده تاکنون عملی نشده و در روایات اهل بیت نیز در تفسیر این آیات، گفته شده که این موضوع در زمان ظهور حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه ـ واقع خواهد شد. اینک به ترجمه بعضی از آیات وارده در این مسئله اشاره می‌گردد و برای آگاهی از روایات که در تفسیر این آیات وارد شده به کتاب‌های تفسیری و خصوصاً به کتاب:

«المحجه فیما نزل فی القائم الحجه» تألیف سیّد هاشم بحرانی که بیش از صد آیه را در این کتاب جمع‌آوری نموده است مراجعه نمائید.

۱ـ «با کافران جهاد کنید تا در زمین فتنه و فسادی نماند و آئین همه دین خدا شود»[۴]

۲ـ «اوست خدایی که رسول خود را با دین حق به هدایت خلق فرستاد تا بر همه ادیان عالم او را تسلّط و برتری دهد.»[۵]

۳ـ: «ما بعد از تورات در زبور داود نوشتیم که البته بندگان نیکوکار من ملک زمین را وارث و متصرّف خواهند شد.»[۶]

۴ـ «خداوند وعده فرموده به کسانی از شما که ایمان آورده و نیکوکار گردد در زمین خلافت دهد.»[۷]

۵ـ «ما البته رسولان خود و کسانی که ایمان آورده‌اند را در حیات دنیا یاری و پیروزی می‌دهیم.»[۸]

۶: «اراده کردیم بر مستضعفان زمین منّت نهاده، آنان را امام مردم و وارث ملک و جاه قرار دهیم.»[۹] این‌ها و آیاتی دیگر که در تأویل و تفسیر آن‌ها روایتی وارد شده، مربوط به حضرت مهدی است که همگی دلالت دارند بر این که خدا وعده پیروزی به انبیاء و مؤمنین و حزب الله داده است و از آن جا که وعده خداوند تخلّف ندارد و هنوز این وعده عملی نشده، پس باید به انتظار روزی بنشینیم که دین خدا غالب آید و حزب الله پیروز شوند و دین خدا در زمین مستقر گردد؛ و بدیهی است که خداوند حکیم بندگانش را وعده به یک امر موهوم نمی‌دهد.

۲ـ روایات: ۱ـ روایات اهل سنّت:

اهل سنّت در این که مهدی موعود از نسل پیامبر و از فرزندان زهرای اطهر است و زمین را پر از عدل و داد می‌کند، پس از آن که، پر از جور و ستم شده باشد و این که عیسی مسیح ـ(ع) ـ از آسمان نازل شده و در پشت سر آن حضرت نماز می‌خواند و مردم در عصر آن بزرگوار در رفاه زندگی می‌کنند، اتفاق نظر دارند و با توجه به روایات زیادی که از پیامبر اکرم(ص) درباره مهدویت وارد شده ابداً نسبت به وجود آن حضرت به خود تردید راه نمی‌دهند.

به عنوان مثال، حافظ ابو عبد الله گنجی شافعی متوفای سال ۶۵۸ هـ. ق در کتاب البیان خود می‌گوید: «احادیث پیامبر اکرم(ص) درباره مهدی ـ(ع) ـ به دلیل راویان بسیاری که دارد به حد تواتر (که احتمال کذب در آن نمی‌رود) رسیده است»[۱۰] و ابن حجر عسقلانی شافعی متوفای سال ۸۵۲ هـ. ق در کتاب فتح الباری که شرح صحیح بخاری است می‌گوید: اخبار متواتر (از رسول خدا(ص)) رسیده است که مهدی از این امت است و عیسی ـ(ع) ـ از آسمان فرود خواهد آمد و پشت سر مهدی نماز خواهد خواند»[۱۱] و به دلیل همین عقیده است که قاضی محمد شوکانی یمنی، رساله خود را «التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر و الدجال و المسیح» نامیده است و در این باره می‌گوید: «همه احادیث مذکور را که آورده‌ایم به حد تواتر می‌رسد بنابر این، با توجه به همه احادیث مذکور مسلّم گشت که احادیث رسیده درباره مهدی منتظر متواتر است»[۱۲] و ده‌ها عالم و دانشمند سنی دیگر که مجال ذکر آن‌ها نیست و احادیث در مورد مهدی ـ(ع) ـ را بسیاری از بزرگان اهل سنّت در کتاب‌های شان آورده‌اند مانند احمد حنبل، ابی داود، ابن ماجه، ترمذی، مسلم، نسائی، بیهقی و غیر آن‌ها.

۲ـ مهدویت از دیدگاه شیعه و روایات آن

در مورد عقیده شیعه نیازی به سخن گفتن و اقامه برهان نیست. اصولاً شیعه بر خلاف سایر فرق اسلامی معتقد است که زمین هیچ‌گاه خالی از حجت و واسطه فیض نخواهد بود زیرا اگر زمین بدون امام و حجت الهی بماند، اهل خود را فرو خواهد برد.

امام صادق ـ(ع) ـ فرمود: «لو بقیت الارض بغیر حجه لساخت باهلها»[۱۳] بنابراین، اعتقاد شیعه به مهدویت نیاز به استدلال ندارد چرا که یکی از اصول و امتیازاتش از سایر فرق، اعتقاد به مهدی موعود با نام و نشان و مشخصات کامل است، و علاوه بر این و احادیث متواتری که از رسول خدا درباره مهدویت وارد شده و چنانچه در کتب اهل سنّت هم به تفضیل آمده است، روایات فراوانی از ائمه اطهار درباره حضرت مهدی و غیبت آن بزرگوار و فضیلت انتظار ظهورش، نقل شده که در کتب معتبر روایی موجود است به گونه که جای هیچگونه تردید و ابهام برای انسان آگاه باقی نمی‌گذارد.

جابر بن عبد الله انصاری از رسول خدا روایت کرده که فرمود: «مهدی از اولاد من است نامش نام من و کنیه اش کنیه من می‌باشد. صورت و سیرتش از همه کس به من شبیه تر است. غیبتی کند که مردم دچار حیرت گردند و بسیاری از فرقه‌ها گمراه شوند، آنگاه مانند ستاره تابانی از پرده غیبت ظاهر شده، به در آید و زمین را پر از عدل و داد کند آن چنان‌که پر از ظلم و ستم شده باشد.[۱۴]

از امیر المؤمنین ـ(ع) ـ نقل شده که فرمود: «قائم ما غیبتی طولانی خواهد داشت، شیعیان را چنان می‌بینم که برای پیدا کردن او دشت و دمن را زیر پا گذارند و او را پیدا نکنند. بدانید آن‌ها که در غیبت وی در دین خود ثابت بمانند و از طول مدّت غیبت اش منکرش نشوند، روز قیامت با من خواهند بود.»[۱۵]

از امام رضا ـ(ع) ـ نقل شده که امیر المؤمنین ـ(ع) ـ به امام حسین ـ(ع) ـ فرمود: «نهمین فرزند تو قیام به حق می‌کند و دین را پایدار می‌سازد و عدل را گسترش می‌دهد. امام حسین ـ(ع) ـ گفت: آنچه فرمودی تحقق خواهد یافت؟ فرمود: آری به خداوندی که محمد(ص) را به مقام پیغمبری برانگیخت و او را بر همه مخلوقاتش برتری داد. لکن پس از غیبت او وضعی پیش می‌آید که جز دوستان مخلص ما و مؤمنین پاک‌سرشت که نور ایمان و محبت ما در لوح دل شان نقش بسته، کسی در عقیده دینی خود ثابت نمی‌ماند.»[۱۶]و ده‌ها و بلکه صدها حدیث معتبر دیگر که در کتب روایی معتبره موجود است.

و نکته آخر این که: همان گونه که توحید حقیقی و یکتاپرستی از اندیشه و تأمل در آیات و روایات قرآن به اثبات می‌رسد اعتقاد به موعود واصل انتظار هم از آیات قرآن بر اساس روایات و تفاسیر اهل بیت به دست می‌آید؛ و سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا نادیده گرفتن این همه دلایل و شواهد که در مقاله به آن اشاره گردید و ادیان و مذاهب مختلف به آن اعتقاد مستدل دارند، توهم و پندار است، یا ادله متقن عقلی و نقلی که عقلاء در اثبات هر امری به آن تمسک کرده‌اند؟!


معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱ـ بحار الانوار، ج۵۱–۵۲

۲ـ کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق

۳ـ سیمای آفتاب، حبیب الله طاهری

۴ـ در انتظار ققنوس، ترجمه: مهدی علی‌زاده

۵ـ دادگستر جهان، آیت الله ابراهیم امینی

۶ـ منتخب الاثر، آیت الله صافی گلپایگانی


منابع

  1. آیت الله مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی، ص۵۳.
  2. همان، ص۵۴.
  3. آیت الله مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی، ص۵۵.
  4. انفال / ۳۹.
  5. توبه / ۳۳ ـ فتح / ۲۸.
  6. نساء / ۱۰۵.
  7. نور / ۵۵.
  8. غافر / ۵۱.
  9. قصص / ۵.
  10. آیت الله صافی، منتخب الاثر، ص۵–۴.
  11. همان منبع.
  12. همان منبع.
  13. اصول کافی، ج۱، کتاب الحجه، ح۱۰.
  14. همان، ص۱۱۰.
  15. بحار الانوار، ج۵۱، ص۷۱.
  16. بحار الانوار، ج۵۱، باب ۲، ص۱۰۹.