عدالت اجتماعی در حکومت علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۳: خط ۱۳:
حضرت علی(ع) عدل را «رستگاری و کرامت»، «برترین فضایل»، «بهترین خصلت» و «بالاترین موهبت الهی» می‏‌دانند و آن را «مأنوس خلایق» و رعایت آن را موجب «افزایش برکات» ذکر می‌‏فرمایند. به نظر آن حضرت، جوهره و هسته اصلی ایمان، عدالت است و تمام نیکویی‌ها از آن سرچشمه می‏‌گیرند. به اعتقاد حضرت علی(ع) ملاک حکمرانی، عدل است و عدالت محکمترین اساس و بنیانی است که در نظام اجتماعی وجود دارد. خداوند متعال عدالت را سبب قوام امور زندگانی مردم قرار داده تا از ظلم، نابسامانی و گناه درامان بمانند و احکام و قوانین به وسیله عدالت احیا، و اجرا گردند.حضرت علی(ع) بهترین نوع سیاست و حکومت را نوع مبتنی بر عدل دانسته و انتظام امور نظام سیاسی و مردم را به عدالت منوط کرده است.<ref>علیخانی، علی اکبر، عدالت در اندیشه سیاسی امام علی (ع)، اندیشه حوزه 1380 شماره 27</ref>
حضرت علی(ع) عدل را «رستگاری و کرامت»، «برترین فضایل»، «بهترین خصلت» و «بالاترین موهبت الهی» می‏‌دانند و آن را «مأنوس خلایق» و رعایت آن را موجب «افزایش برکات» ذکر می‌‏فرمایند. به نظر آن حضرت، جوهره و هسته اصلی ایمان، عدالت است و تمام نیکویی‌ها از آن سرچشمه می‏‌گیرند. به اعتقاد حضرت علی(ع) ملاک حکمرانی، عدل است و عدالت محکمترین اساس و بنیانی است که در نظام اجتماعی وجود دارد. خداوند متعال عدالت را سبب قوام امور زندگانی مردم قرار داده تا از ظلم، نابسامانی و گناه درامان بمانند و احکام و قوانین به وسیله عدالت احیا، و اجرا گردند.حضرت علی(ع) بهترین نوع سیاست و حکومت را نوع مبتنی بر عدل دانسته و انتظام امور نظام سیاسی و مردم را به عدالت منوط کرده است.<ref>علیخانی، علی اکبر، عدالت در اندیشه سیاسی امام علی (ع)، اندیشه حوزه 1380 شماره 27</ref>


در پرتو یک چنین معنایی از عدالت علوی است که عدالت فراگیر و جهانی تجلی می‌یابد که فرمود: «درباره مردمان و شهرها از خدا بپرهیزید که شما مسئول هستید حتی درباره آبادی‌ها و حیوانات».<ref>شريف الرضي، محمد بن حسين‏، نهج البلاغه، ۵۴۴.</ref> بنابراین عدالت از دیدگاه امام علی(ع) یا عدالت در حکومت علوی معنای عام و گسترده دارد، که نابسامانی زیستی همه انسان‌ها را برطرف می‌سازد و زندگی مناسب رشد و شکوفایی همه افراد را فراهم می‌آورد. به تعبیر [[شهید مطهری]]: «عدالت اجتماعی عبارتست از ایجاد شرایط برای همه به‌طور یکسان و رفع موانع برای همه به‌طور یکسان».<ref>دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، مبانی اقتصاد اسلامی، تهران، سمت (ر.ک. مطهری، مرتضی، همان، ۱۳۷۱ش، ص۵۹–۶۰) ص۱۳۴ و ۱۳۷.</ref> و برپایی دولت عدل از واجبات است «دوله العادل من الواجبات».<ref>عبدالواحد غررالحکم، ج۱، ص۲۰، حدیث ۳۰۷.</ref>
در پرتو یک چنین معنایی از عدالت علوی است که عدالت فراگیر و جهانی تجلی می‌یابد که فرمود: «درباره مردمان و شهرها از خدا بپرهیزید که شما مسئول هستید حتی درباره آبادی‌ها و حیوانات».<ref>شريف الرضي، محمد بن حسين‏، نهج البلاغه، ۵۴۴.</ref> بنابراین عدالت از دیدگاه امام علی(ع) یا عدالت در حکومت علوی معنای عام و گسترده دارد، که نابسامانی زیستی همه انسان‌ها را برطرف می‌سازد و زندگی مناسب رشد و شکوفایی همه افراد را فراهم می‌آورد. به تعبیر [[شهید مطهری]]: «عدالت اجتماعی عبارتست از ایجاد شرایط برای همه به‌طور یکسان و رفع موانع برای همه به‌طور یکسان».<ref>دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، مبانی اقتصاد اسلامی، تهران، سمت (ر.ک. مطهری، مرتضی، همان، ۱۳۷۱ش، ص۵۹–۶۰) ص۱۳۴ و ۱۳۷.</ref> و برپایی دولت عدل از واجبات است «دوله العادل من الواجبات».<ref>تميمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غررالحکم، ج۱، ص۲۰، حدیث ۳۰۷.</ref>


== اجرای قانون در حکومت علوی ==
== اجرای قانون در حکومت علوی ==
خط ۳۲: خط ۳۲:
قاطعیت امام علی(ع) در اجرای عدالت را پیامبر چنین تأکید کرد: دست من و دست علی در اجرای عدالت برابر است».<ref>آمالی سیوطی، ص۵۴، به نقل از سید اصغر ناظم زاده قمی، تجلی امامت، قم دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۴، ص۶۵.</ref> این قاطعیت در خصوص بیت‌المال تجلی خاصی دارد:
قاطعیت امام علی(ع) در اجرای عدالت را پیامبر چنین تأکید کرد: دست من و دست علی در اجرای عدالت برابر است».<ref>آمالی سیوطی، ص۵۴، به نقل از سید اصغر ناظم زاده قمی، تجلی امامت، قم دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۴، ص۶۵.</ref> این قاطعیت در خصوص بیت‌المال تجلی خاصی دارد:


ابن ابی الحدید از ابن عباس نقل می‌کند: امام علی(ع) در روز دوم حکومت خویش در مسجد سخنرانی کرد و فرمود: «به خدا سوگند آنچه از بیت‌المال مسلمین به این و آن بخشیده‌اند، به صاحب اصلی‌اش (بیت المال) برمی‌گردانم، هر چند آن اموال کابین و مهریه زنان بوده یا کنیزانی خریده باشند، زیرا عدالت گشایش می‌آورد.»<ref>شرح ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۷۰؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۵.</ref>
ابن ابی الحدید از ابن عباس نقل می‌کند: امام علی(ع) در روز دوم حکومت خویش در مسجد سخنرانی کرد و فرمود: «به خدا سوگند آنچه از بیت‌المال مسلمین به این و آن بخشیده‌اند، به صاحب اصلی‌اش (بیت المال) برمی‌گردانم، هر چند آن اموال کابین و مهریه زنان بوده یا کنیزانی خریده باشند، زیرا عدالت گشایش می‌آورد.»<ref>شرح ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۷۰؛ شريف الرضي، محمد بن حسين‏، نهج البلاغه، خطبه ۱۵.</ref>


در روایت آمده که امام شبی مشغول حسابرسی بیت المال بود، که طلحه و زبیر وارد شدند، حضرت چراغی را که روشن بود خاموش کرد و چراغ دیگر روشن نمود، سؤال کردند چه فرقی است میان دو چراغ، فرمود: روغن این چراغ از بیت المال است، در کارهای خصوصی استفاده از آن روا نیست.<ref>محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۴۱، ص۱۱۶.</ref>
در روایت آمده که امام شبی مشغول حسابرسی بیت المال بود، که طلحه و زبیر وارد شدند، حضرت چراغی را که روشن بود خاموش کرد و چراغ دیگر روشن نمود، سؤال کردند چه فرقی است میان دو چراغ، فرمود: روغن این چراغ از بیت المال است، در کارهای خصوصی استفاده از آن روا نیست.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۴۱، ص۱۱۶.</ref>


آن حضرت خطاب به حاکم وقت فرمود: «عدالت را سرلوحه کارت قرار بده، از بی انصافی و ستم برحذر باش که بی انصافی با مردم آنان را آواره می‌کند و سرانجام به قیام مسلحانه وامی‌دارد.»<ref>شريف الرضي، محمد بن حسين‏، نهج البلاغه، ص۱۳۰۴.</ref> و اگر می‌خواهی سعادتمند باشی، «دین را پناهگاه خود و عدل را شمشیر خود قرار ده تا از هر بدی نجات یابی و بر هر دشمنی پیروز شوی.»<ref>تميمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غررالحکم، ج۱، ص۱۳۹، حدیث ۲۰۷.</ref>
آن حضرت خطاب به حاکم وقت فرمود: «عدالت را سرلوحه کارت قرار بده، از بی انصافی و ستم برحذر باش که بی انصافی با مردم آنان را آواره می‌کند و سرانجام به قیام مسلحانه وامی‌دارد.»<ref>شريف الرضي، محمد بن حسين‏، نهج البلاغه، ص۱۳۰۴.</ref> و اگر می‌خواهی سعادتمند باشی، «دین را پناهگاه خود و عدل را شمشیر خود قرار ده تا از هر بدی نجات یابی و بر هر دشمنی پیروز شوی.»<ref>تميمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غررالحکم، ج۱، ص۱۳۹، حدیث ۲۰۷.</ref>
۳۸۳

ویرایش