برهان فرجه: تفاوت میان نسخه‌ها

یکی از براهینی که اندیشمندان دینی به خصوص فلاسفه در رابطه با اثبات [[وحدانیت خداوند]] متعال ذکر کرده‌اند، برهان فرجه است، البته این برهان برگرفته از سخن [[امام ششم(ع)|امام صادق]] در پاسخ کسی است که پرسید: چرا امکان ندارد خالق جهان تعدد داشته باشد؟ امام در پاسخ مطالب طولانی ای می‌فرمایند که برای مطالعه کامل آن، می‌توان به کتاب کافی در مبحث توحید مراجعه کرد.<ref>کلینی، محمد یعقوب، الکافی، ج‏۱، ص ۸۱(کتاب التوحید).</ref>

گذشته از اینکه ترکیب با وجوب ناسازگار است این نوع خاص ترکیب یعنی ترکیب از اجزائی که هر جزء مستلزم جزء دیگر، علاوه بر اجزاء مفروضه اولی باشد محال است.<ref> مطهری، مرتضی، حاشیه کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم، علامه طباطبایی، ج۵، ص ۱۵۶ انتشارات صدرا،</ref>

مرحوم فیض کاشانی به تحلیل عقلانی این حدیث پرداخته و با نگاهی برون دینی به آن، کاری [[فلسفه دینی]] انجام داده است. او می‌گوید: جمله «لم لا یدفع کل منهما صاحبه‏»<ref>فیض کاشانی، الشافی، ص ۴۱ و ۴۲.</ref> برهانی است که به سه قاعده فلسفی اشاره می‌کند:

پس از آن می‌گوید: جمله «ثم یلزمک ان ادعیت اثنین فرجة ما بینهما» یا برهان ثالثی است یا تنویر و تشیید برهان دوم است واز آنجا که در برهان دوم، دو مبدأ را متفق من جمیع الجهات ومفترق من جمیع الجهات فرض کرد، می‌خواهد آن برهان را به این صورت تکمیل کند که دو مبدأ را متفق از بعض جهات و مفترق از بعض جهات فرض کند. در این صورت، ما به الافتراق آن‌ها غیر آزما به الامتیاز آن هاست.<ref>فیض کاشانی، الشافی، ص ۴۱ و ۴۲.</ref>