جامع احادیث شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}

جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة ،  کتابی جامع شامل احادیث فقهی ، به عربی ، اثر اسماعیل معزّی ملایری که با پیشنهاد و نظارت آیت اللّه حاج آقاحسین بروجردی * (متوفی 1340 ش ) تألیف شد. ین واقعیتها آیت اللّه بروجردی را بر آن داشت تا طرح اثری حدیثی را پیشنهاد کند که در بر دارندة تمامی احادیث فقهی و دارای باب بندی مناسب و بدون تکرار و تقطیع باشد. با استقبال شاگردان ایشان از این طرح ، اجرای آن به اهتمامِ شماری از آنان و با اِشراف و نظارت مستمر خود او آغاز شد (همان مقدمه ، ص 10ـ 11؛ استادی ، ص 297ـ 298؛ علوی ، ص 322). در جریان تألیف کتاب ، بسیاری از افراد گروه از ادامة همکاری باز ایستادند و در نهایت ، کار تألیف و باب بندی و چاپ کتاب را اسماعیل معزّی ملایری به انجام رساند. در مقدمة فرزند آیت اللّه بروجردی بر نخستین جلد کتاب (ص 10)، اسماعیل معزّی و شیخ علی پناه اشتهاردی ، دو تن از افراد فعال در این باره معرفی شده اند.<ref>محمدکاظم رحمان ستایش، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.</ref>

آیت الله بروجردی از بزرگترین مرجع تقلید جهان تشیّع در عصر خود. در 1292 ق در بروجرد متولّد شد. نسبش، با سی واسطه ، به امام مجتبی ع می رسد. وی به هنگام اقامت در بروجرد، یکی از مراجع تقلید محبوب و مورد احترام در غرب ایران بود و تا 1323 ش ، در بروجرد به فعالیتهای علمی و اجتماعی اشتغال داشت. در همین سال ، بر اثر بیماری شدید، به بیمارستان فیروزآبادی تهران انتقال یافت . در این هنگام حوزة علمیة قم را سیّد صدرالدین صدر، سیّد محمدحجت کوه کمری و سید محمدتقی خوانساری ، اداره می کردند. آیت الله بروجردی با تقدّم سنی و جایگاه والای علمی و اعتبار و نفوذی که داشت ، می توانست حوزة علمیة قم را، که بر اثر فشارهای حکومت خصوصاً پس از فوت آیت الله حائری شدیداً تضعیف شده بود، سر و سامانی دوباره ببخشد؛ ازینرو در آذر 1323 در پی درخواست جدّی بزرگان حوزه ، تجّار و متدّینین قم و تهران ، با تکریم و احترام کم نظیری در قم اقامت گزید. پس از وفات آیت الله سیدّ ابوالحسن اصفهانی (1325 ش ) و آیت الله حاج آقا حسین قمی (1326 ش) در نجف ، آیت الله بروجردی ، تا زمان وفاتش در 1340 ش ، از بزرگترین مراجع تقلید در جهان تشیع بود. نفوذ کم نظیر او در دوران مرجعیّت به گونه ای بود که دولت حاکم سعی می کرد با مخالفت وی روبرو نشود. <ref>عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref>

جامع احادیث الشیعه ، که تدوین آن به یاری عده ای از شاگردان او، در زمان حیاتش آغاز شد و مجلدات نخستین آن ، به چاپ رسید و انتشار سایر مجلداتش بعداز درگذشت او ادامه یافت . این کتاب که کوششی است برای تدوین تمامی احادیث شیعه در یک مجموعه ، نشانة تخصص کم نظیر بروجردی در رجال و حدیث است.<ref>عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref>

بسیاری از صاحبنظران وی را مبتکر روش جدیدی در علم رجال می دانند. با این روش ، که از راه بررسی مستقل سند احادیث انجام می شود، فاصلة زمانی سلسلة راویان ، تعداد روایات هرراوی ، جایگاه علمی و حدیثی او، میزان وثاقت ، استادان و شاگردان وی ، تعیین ، و در نتیجه تقسیم احادیث به مُرسَل و مُسنَد آسان می شود و ضمناً به تشخیص و تفکیک اسامیِ مشابه در سلسلة راویان در حدیث و کشف هرگونه تصحیف و تحریف و حذف واسطه ها در این زمینه کمک می کند. در این روش ، راویان حدیث از زمان صحابة پیامبر ص تا زمان آیت الله بروجردی به 36 طبقه ، که هر یک مختصات خاص خود را دارد، طبقه بندی شده اند.<ref>عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref>

1) تقطیع نشدن روایات ، مگر در برخی احادیث طولانی مانند وصیت پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم به امام علی علیه السلام و حدیث اربعمأة . هر حدیث با سند و متن کامل فقط در یک جا و در مناسب ترین باب ذکر شده و در صورت مرتبط بودن حدیث با چندین باب ، در آن ابواب به این حدیث اشاره شده است .

 

2) گردآوری همة روایات یک فرع فقهی در کنار هم . در صورتی که بخشی از احادیث ابواب دیگر بر موضوع یک باب دلالت می کرده ، آن بخش از حدیث یا مُفاد آن ، با تعیین شمارة باب و حدیث در ذیل باب آمده است .

 

3) تلفیق اِسناد و متون ، یعنی در صورت اشتراک سند حدیث با حدیث پیشین ، بخشهای مشترک سند، تکرار نشده و با عبارت «بهذا الاسناد» مشخص شده است . از این رو، با وجود تکرار نشدن اسناد، قسمتهای مشترک و غیرمشترک آنها کاملاً معلوم است . در صورت اختلاف داشتن کامل دو حدیث در سند و یکسان بودن متن آنها از نظر لفظ و معنا، حدیث اول به صورت کامل نقل شده و پس از آوردن سند حدیث دوم ، عبارت «ذَکَر مِثْلَه » و در صورت اختلاف متن در لفظ ، و نه معنا، «ذَکَرَ نَحْوَه » آمده است . در صورت اختلاف احادیث در لفظ و معنا، همگی جداگانه و به صورت کامل آورده شده اند. این ویژگی کتاب ، امکان مقایسة احادیث را از نظر موارد اشتراک و اختلاف سند و متن ، فراهم ساخته و به علاوه ، از حجیم شدن کتاب جلوگیری کرده است .

 

4) ذکر شدن آیات مربوط به موضوع هر باب در ابتدای باب به ترتیب قرآنی .

 

 

 

 

 

آیت اللّه بروجردی از تألیف کتاب ، بسیار خرسند بود و آن را ثمرة عمر خویش می دانست ( رجوع کنید به معزّی ملایری ، ج 1، مقدمة محمدحسن بروجردی ، ص 11). چاپ کتاب در زمان حیات ایشان آغاز شد و نخستین جلد (شامل ابواب مقدمات و مبحث طهارت ) در 1380، چند روز پس از وفات ایشان ، در قطع رحلی منتشر گردید ( رجوع کنید به مشار، ستون 239). در ابتدای کتاب ، بابی مقدماتی گشوده شده که در بر دارندة برخی مباحث مهم اصولی است ، مانند حجیت عقل ، حجیت ظاهر قرآن و سنّت پیامبر اکرم ، و مشروط بودن تکلیف به عقل و بلوغ از دیدگاه احادیث . تألیف مقدمة کتاب را آیت اللّه بروجردی خود آغاز کرد و پس از وفات او، فرزندش سید محمدحسن ، آن را تکمیل نمود. جلد دوم کتاب در همان قطع و شامل ابوابی از مباحث نماز در 1385 چاپ شد. چاپ کامل کتاب در قطع وزیری ، در 1399 با توصیه و حمایت مالی آیت اللّه خوئی در قم آغاز شد و در 1415 در 26 جلد به پایان رسید. در ابتدای مجلدات کتاب تا جلد بیستم ، دستخط تشویق آمیز آیت اللّه خوئی دیده می شود. چاپ مجلدات پایانی کتاب نیز از حمایت آیات ، سیدمحمدرضا گلپایگانی و سیدعلی سیستانی ، برخوردار شد. آخرین چاپ جامع احادیث الشیعه ، با اضافات و اصلاحاتی بر چاپ پیشین ، در 1371 ش آغاز شد و در 1383 ش در 31 جلد به پایان رسید.<ref>محمدکاظم رحمان ستایش، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.</ref>{{پایان پاسخ}}{{مطالعه بیشتر}}

{{پانویس}}