لعن یزید بن معاویه: تفاوت میان نسخه‌ها

تفکر وهابی‌ها در حمایت از بنی امیه و  یزید با شریعت اسلام منافات دارد و لعن یزید بن معاویه چیزی نیست که منافات با شرع مقدس اسلام داشته باشد. رفتار و اعمال فردی و عقیده او، حادثه کربلا، واقعه حرّه و آتش زدن کعبه او را مستحق لعن می‌کند. کسانی که لعن و مذمت او را جایز نمی‌دانند متأثر از فرهنگ بنی امیه هستند که دشمن اهل بیت بوده اند. علمای با تقوا و دانش مند اهل سنت بر جواز لعن یزید فتوا داده اند. آیات قرآن و احادیث نبوی نیز ملعون بودن یزید را به اثبات می‌رساند.   

مطرود بودن ابن تیمیه در نگاه اهل سنت

طرز فکر در حمایت از یزید بن معاویه مبنی بر عدم جواز لعن او به گفته ابن جوزی از عصبیت عامیانه و کمبود فهم و علم ابن تیمیه ناشی می‌شود.(ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، الرد علی المتعصب العنید، ص7-8، 1403ق/ 1983م. بی‌جا ، بی‌نا)  اینکه وهابی‌ها به خصوص ابن تیمیه شیعه را به خاطر لعن یزید مذمت می کند حجیت شرعی و عقلی نداشته و تفکر و عقیده او مبتنی بر مبانی دینی نیست و پیشوایان اهل سنت و معاصرین وی از شافعی‌ها و مالكی‌ها و حنفی‌ها، بر فساد افكار و اقوال او تصریح دارند. از این رو سخنان ابن تیمیه فاقد ارزش بوده بلکه او فردی بدعت‌گذار، گمراه، گمراه‌گر و غیر معتدل است (هیثمی، احمد بن حجر، الفتاوی الحدیثه، ص86، مصر، مطبعه العلمیه).  

    از دیدگاه سبکی ابن تیمیه در پوشش پیروی از كتاب و سنت، در عقاید اسلامی بدعت گذاشت و اركان اسلام را درهم شكست، او با اتفاق مسلمانان به مخالفت برخاست و سخنی گفت كه مستلزم جسمانی بودن خدا و مركّب بودن ذات او است، تا آن‌جا كه ازلی بودن عالم را ملتزم شد و با این سخنان حتی از 73 فرقه نیز بیرون رفت.( سبکی، تقی الدین، الدرة المضیئه فی الرد علی ابن تیمیه، ص5، بی تا، بی نا.)  محمد بخاری حنفی متوفای سال 841 ق حتی از كفر ابن تیمیه سخن گفته است تا آن‌جا كه در مجلس خود تصریح كرده كه اگر كسی به ابن تیمیه «شیخ الاسلام» بگوید، كافر است.( شوکانی، محمد علی، البدر الطالع، ج2، ص260، بیروت، دار المعرفه.) 

همچنین شیخ زین الدین ابن رجب حنبلی، از كسانی بوده كه اعتقاد به كفر ابن تیمیه داشته... و در بعضی از مجالس با صدای بلند فریاد می‌زد كه: هر كس ابن تیمیه را تكفیر كند معذور است.( ابی بکر دمشقی، تقی الدین، دفع شبهه من شبّه و تمرّد، مصر، مکتة الازهریه، بی تا، ص 123.) 

از همه مهم‌تر، ذهبی دانشمند بلند آوازه و هم عصر ابن تیمیه، صاحب كتاب «سیر اعلام النبلاء» در نامه¬ای به ابن تیمیه می‌نویسد: ای بی‌چاره! آنان كه از تو متابعت می‌كنند، در پرتگاه زندقه و كفر و نابودی قرار دارند، نه این است كه عمده پیروان تو عقب مانده، گوشه‌گیر و سبك عقل و یا عوام، دروغ‌گو و كودن، و یا بیگانه، فرومایه و مكّار، و یا خشك، ظاهر الصلاح و فاقد فهم هستند. اگر چنانچه سخن مرا قبول نداری، آنان را امتحان كن و با مقیاس عدالت بسنج آیا وقت آن نرسیده است كه از جهل و نادانی دست برداری و توبه كنی؟ ...به خدا سوگند در میان دشمنانت، افراد صالح، شایسته، عاقل و دانشور فراوان هستند؛ چنانكه در بین دوستان تو افراد آلوده، دروغ‌گو، نادان و بی‌عار زیاد به چشم می‌خورند.( سخاوی، شمس الدین بن عبدالرحمن ، الإعلان بالتوبیخ لمن ذمّ أهل التاریخ، ص77، ترجمه دکتر صالح احمد علی، بیروت، موسسه رسالت، چ1، 1407ق.)

ابن تیمیه حامی خاندان بنی امیه

ابن تیمیه پس از اینکه می‌گوید یزید حاکم جمهور مسلمین و پس از پدرش با بیعت مردم، متولی کشورهای اسلامی  گردید و حسین قبل از اینکه متولی چیزی شود به شهادت رسید،(منهاج السنة، ج4 ص522.)  این نتیجه را القا می‌کند که اگر حسین امارت را نمی‌خواست و جنگ را ترک می‌کرد و به شهر خود بر می‌گشت و یا امارت یزید را می‌پذیرفت مظلوم کشته نمی‌شد.( منهاج السنة، ج4 ص535.)  او در جلد چهارم منهاج السنه از ص549 تا 575 در ضمن اینکه یزید بن معاویه را همسان و هم¬شأن سایر خلفای مسلمین قرار داده، کمال سعی و تلاش خود را برای اثبات بی¬گناهی یزید در حادثه دلخراش کربلاء این گونه مبذول داشته است: به فرض اینکه یزید بن معاویه فاسق و ظالم باشد خداوند او را به خاطر انجام کارهای خوب و بزرگش می¬بخشد!(ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم، مجمو ع الفتاوی، ج3ص413و ج4ص475، بی تا،  بی جا.)  او در مقام دفاع و حمایت از عمر بن سعد قاتل مباشر حسین(ع) و یاران او می¬گوید: درست است که عمر بن سعد امیر لشکر بود و امام حسین (ع) را به قتل رساند؛ لکن معصیت و گناه عمر سعد خیلی کمتر از گناه مختار بن ابی عبیده است که به خونخواهی حسین بر خاست و از قاتلین او انتقام گرفت¬. بلکه گناه مختار بسیار بزرگتر از گناه عمر بن سعد است.(منهاج السنه، ج2ص70 (قرطبه).)  ابن‌تیمیه بعد از چندین صفحه بیان مطالب بر طبق ذائقه و تفکر خود در تبرئه یزید و حمایت از او این نتیجه را می‌گیرد که لعن یزید بن معاویه جایز نیست.( منهاج السنه، ج4 ص567.)   

جواز لعن یزید بن معاویه از دیدگاه علمای اهل سنت  

کمال الدین دمیری در کتاب حیات الحیوان، جواز لعن یزید را مورد اتفاق مذاهب چهار گانه فقهی اهل سنت دانسته و لعن او را «یا به تصریح یا به تلویح» از پیشوایان بزرگ فقهی اهل سنت  مانند ابوحنیفه، مالک و احمد بن حنبل حکایت می¬کند.( کمال الدین محمد بن موسی بن عیسی الدمیری، حیاة الحیوان الکبری، دارالکتب العلمیه، بیروت، چاپ: سوم 1424، ج2، ص306.)

    احمد بن حنبل رئیس مذهب حنبلی بر جواز لعن یزید بن معاویه تصریح کرده است آنجا که پسرش عبدالله از لعن یزید پرسید، او در پاسخ گفت چگونه کسی لعن نشود در حالی که خداوند در کتاب خود او را لعن کرده است. خداوند در قرآن کریم فرموده است: «فَهَلْ عَسَیتُمْ إِن تَوَلَّیتُمْ أَن تُفْسِدُواْ فىِ الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُواْ أَرْحَامَكُمْ، أُوْلَئكَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ الله؛ اگر (از اين دستورها) روى گردان شويد، جز اين انتظار مى‏رود كه در زمين فساد و قطع پيوند خويشاوندى كنيد،آنها كسانى هستند كه خداوند از رحمت خويش دورشان ساخته»( محمد، 22-23.)  و چه فساد و قطع رحم شدید تر از آنچه است که یزید انجام داد.( ألوسی ، سید محمود بغدادی،  روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، ج26، ص72، بیروت،  دار إحیاء التراث العربی . بی تا.)

به گفته ابن جوزی علمای با تقوا لعن یزید را جایز دانسته(ابن جوری، ابوالفرج ، الرد على المتعصب العنید المانع من ذم یزید.)  و حافظ الدین کردی حنفی در فتاوایش بر جواز لعن یزید فتوا داده و قوام الدین صفاری گفته لعن یزید اشکالی ندارد. این الکمال گفته است حق این است که لعن یزید به خاطر اشتهارش بر کفر و شدت رسوایی و  شرارت که به صورت مفصل نقل شده جایز است. تفتازانی با وجود اینکه در اسلام یزید شک ندارد می‌گوید لعنت خدا بر او و یاران و اعوانش باد.( مناوی، عبدالرؤوف ، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، ج1، ص205،  مصر،  المكتبة التجاریة الكبرى، چ1،  1356ق.) 

قاضی ابو یعلی کتابی در بیان کسانی که مستحق لعن است نوشته و در آن اسم یزید را هم ذکر نموده و سپس حدیثی را از پیامبر اسلام (ص) نقل کرده که فرموده است: «من أخاف أهل المدینة ظلما أخافه الله وعلیه لعنة الله والملائكة والناس أجمعین» هر کسی اهل مدینه را ظالمانه بترساند خدا او را می‌ترساند و لعنت خدا و ملائکه و همه مردم بر او باد. این در حالی است که شکی در ترساندن اهل مدینه به وسیله یزید وجود ندارد.( ابن حجر هیثمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة، ج2، 635،  لبنان، مؤسسة الرسالة – چ1،  1417ق/  1997م، تحقیق: عبد الرحمن بن عبد الله التركی - كامل محمد الخراط.) 

کشتار و فساد بزرگ و اسارت و اباحه زنان مدینه از سوی لشکر یزید مشهور است که سیصد دختر در این حادثه بکارت شان را از دست دادند و به همین اندازه از صحابه رسول خدا و در حدود هفت صد قاری قرآن را کشتند و شهر مدینه را مدت چند روز برای لشکریان یزید  مباح شده بود و مسجد نبوی روزهای متمادی از جماعت خالی شده و به جای مردم سگها وارد مسجده گردیده و بر منبر پیامبر خدا(ص) بول کرده دقیقا همانگونه که رسول خدا(ص) از آن خبر داده بودند. لشکر یزید پس از این فاجعه  رو به سوی پسر زبیر رفته و کعبه را با منجنیق تیرباران نموده و آن را با آتش سوزاندند و چه چیزی از این قبایح بزرگتر است که در زمان یزید اتفاق افتاد.( رک:  الصواعق المحرقه، ج2، ص 637-639.) 

ابو حامد غزالی و لعن یزید

در این میان ابوحامد غزالی لعن یزید را جایز ندانسته است حتی غزالی گفته است بر واعظ حرام است از مقتل حسین سخن بگوید و حکایات آن را نقل کند زیرا از بیان این مطالب طعن صحابه لازم می‌آید.( الصواعق المحرقه، ج2، 640.)  این فتوای غزالی افزون بر اینکه هیچ مدرک شرعی و عقلی ندارد، مخالف با فتاوای علمای اهل سنت است و نیز این سخن او آشکارا دلالت بر حمایت از یزید بن معاویه و پوشاندن جنایات او دارد که با هیچ مبنا و معیاری قابل پذیرش نیست.(الصواعق المحرقه، ج2، 640.) 

ابوحامد محمد غزالی یعد از اینکه می گوید قتل نفس فسق است نه کفر، و بر فرضی که او قاتل باشد ممکن است قبل از مرگ توبه کرده باشد و برای مؤمن سزاوار نیست کسی را که کفرش ثابت نیست لعن کند.(ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، احیاء علوم ادین، ج3، ص125،بیروت، دار االمعرفة، بی‌تا)

پاسخ به سخن ابوحامد غزالی

جنایات یزید بن معاویه بر هیچ کسی پوشیده نیست و امام حسین (ع) به علت بیعت نکردن با یزید به قتل رسید، افزون بر آن اسارت خانواده پاک رسول خدا(ص) و سوار کردن آنها بر سرهای برهنه بر پشت شتران  و با طناب بستن آنان و گذاشتن سر مبارک امام حسین در نزد یزید و زدن چوب به دندانهای مبارک آن حضرت،( الصواعق المحرقه، ج2،ص580)  افزون بر اینکه ثابت می‌کند امام حسین به دستور یزید به شهادت رسیده ، خود این افعال فسق و ظلم یزید و دشمنی او را با امام حسین و اهل بیت پیامبر ثابت می‌کند.  

اما امکان توبه یزید افزون بر اینکه قابل اثبات نیست، هیچ یکی از فجایع و جنایات او را از بین نمی‌برد و جواز لعن را به عدم جواز تبدیل نمی‌کند. امیر علیشیر نوایی ( 906 ق ) در پاسخ به غزالی این دو بیت را سروده است:

سخن سعدالدین تفتازانی درباره لعن یزید

سعدالدین تفتازانی متکلم بنام اهل سنت درباره  یزید گفته است: ظلمی که بر اهل بیت پیامبر(ع) جاری گردید به قدری آشکار است که مجالی برای پنهان کردن آن وجود ندارد و به قدری شنیع است که هیچ کسی در آن تردید نمی‌کند بلکه جمادات و حیوانات بر آن شهادت می‌دهند و اهل زمین و آسمان بر آن گریه می‌کنند و نزدیک است کوه ها به خاطر از جا کنده شده و سنگها تکه تکه شوند و بدی این عمل با گذر زمان از بین نمی‌رود پس لعنت خدا بر کسی باد که مباشر این کار بود و یا راضی به آن شده و برای انجام آن تلاش نموده است و عذاب قیامت شدید تر و پایدارتر است. اگر کفته شود برخی از علمای اهل سنت لعن بر یزید را جایز نمی‌داند با اینکه او مستحق لعن است در جواب می‌گو ییم که آنان به علت اینکه این لعن به بالاتر سرایت نکند فتوا به عدم جواز داده اند.(شرح المقاصد فی علم الکلام، ج2، ص307)

جهنمی بودن دشمنان اهل بیت (ع)  

حدیثی از پیامبر اسلام مبنی بر جهنمی بودن دشمنان اهل بیت نقل شده است. در دشمنی یزید با اهل بیت پیامبر هیچ تردیدی وجود ندارد. در صحیح ابن حبان و در مستدرک حاکم و کتاب¬های دیگر اهل¬سنت حدیثی از پیامبر (ص) نقل شده که فرمود: «والذی نفسی بیده لا یبغضنا اهل البیت رجل(احد) الاّ ادخله الله تعالی النار؛ قسم به آن کسی که جان من در دست اوست کسی با ما اهل بیت دشمنی نمی¬کند مگر این¬که خدا اورا داخل جهنم کند».( صحیح ابن حبان، ج 15 ص،435، حدیث 6578 ؛ المستدرک علی الصحیصین، ج3 ص162، حدیث 4717. نیشابوری، محمد بن عبد الله، المستدرک علی الصحیحن، بیروت، دار الکتب العلمیه، اول) 

قرآن و جواز لعن یزید بن معاویه

کشتن نواده پیامبر(ص) و اسارت خاندان آن حضرت به یقین موجب خشم، اذیت و آزار پیامبر اسلام(ص) گردیده است؛ زیرا هیچ عاقلی نمی‌تواند بگوید که پیامبر خدا از وقوع حادثه دلخراش کربلا که به دستور یزید انجام گرفت ناراضی نبوده است. از سوی دیگر خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ یؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهیناً(. احزاب، 57.) ؛  آنها كه خدا و پیامبرش را آزار مى‏دهند، خداوند آنان را از رحمت خود در دنیا و آخرت دور ساخته، و براى آنها عذاب خواركننده‏اى آماده كرده است.