دعای افتتاح

سؤال

دعای افتتاح از کیست و مضمون آن چیست؟

دعای افتتاح دعایی است با سند معتبر از امام زمان(عج) که به شیعیان توصیه کرده‌اند در هر شب از ماه رمضان این دعا را بخوانند. این دعا از محمد بن عثمان نایب خاص امام زمان نقل شده و در منابع مهم از جمله تهذیب از کتب اربعه شیعه آمده است.

دعای افتتاح با ترجمه سید مهدی شجاعی

در شرح ابتدای این دعا آوره‌اند که ثنای الهی را با حمد و قدردانی از او آغاز کنیم. در انتهای این دعا مشکلات متفاوت و مختلف را برمی‌شمرد، و از خداوند طلب گشایش و رفع همه مشکلات را خواستار می‌شود که از آن امید داشتن به خداوند در همه شرایط را به دست آورده‌اند.

دعای افتتاح را دارای دو محور اساسی ذکر و تحکیم عقاید اسلامی دانسته‌اند. خداشناسی، حمد و ثنای الهی، شمردن صفات خداوند به‌خصوص مهربانی و عفو و گذشت و بیان نعمت‌های الهی از مضامین اصلی این دعا است.

سند دعا

غالب عالمان و بزرگان شیعه انتساب این دعا به امام زمان را پذیرفته و در تأیید آن سخن گفته‌اند اما تردیدهایی نیز در این باره وجود دارد.[۱]

دعای افتتاح از امام زمان(ع) توسط محمد بن عثمان، نایب دوم امام در دوران غیبت صغری نقل شده است. اولین کسی که این دعا را نقل کرده، شیخ طوسی (درگذشت ۴۶۰ق) در دو کتاب خود از جمله تهذیب الاحکام[۲] که از کتب اربعه شیعه است و کتاب مصباح المتهجد[۳] ذکر کرده است.[۴]

پس از شیخ طوسی، سید بن طاووس از عالمان شیعه در قرن هفتم هجری دعای افتتاح را با سلسله سند از محمد بن عثمان نایب دوم امام زمان(ع) نقل کرد. این دعا از جمله دعاهای دفتری است که محمد بن عثمان آن را به برادرزاده خود داده است.[۵] سید بن طاووس این دعا را از ابن ابی‌قره نقل کرده[۶] که کتاب او امروزه در دسترس نیست، اما فقیهان شیعه در کتاب‌های خود بسیار از این کتاب نقل کرده‌اند.[۷]

دعای افتتاح را همچنین کفعمی در المصباح،[۸] و بلد الامین،[۹] علامه مجلسی در زاد المعاد[۱۰] و شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان[۱۱] نیز نقل کرده‌اند.

زمان خواندن دعا

شَیخ طوسی در هر دو کتاب تهذیب[۱۲] و مصباح المتهجد[۱۳] زمان خواندن این دعا را تمام شب‌های ماه رمضان دانسته است. سید بن طاووس نیز خواندن این دعا را شب‌های ماه مبارک رمضان گفته است. ‏[۱۴]

امام زمان(عج) برای شیعیان مکتوب کردند که در هر شب از ماه رمضان دعای افتتاح را بخوانند. ملائکه دعا را گوش می‌دهند و برای خواننده دعا، طلب بخشش می‌کنند.[۱۵]

مضمون و فضیلت

دعای افتتاح را دارای دو محور اساسی ذکر و تحکیم عقاید اسلامی دانسته‌اند.[۱۶] در شرح این دعا آوره‌اند که از ابتدای این دعا می‌آموزیم که ثنای الهی را با حمد و قدردانی از او آغاز کنیم.[۱۷] در انتهای این دعا مشکلات متفاوت و مختلف را برمی‌شمرد، و از خداوند طلب گشایش و رفع همه مشکلات را خواستار می‌شود که از آن امید داشتن به خداوند در همه شرایط را به دست آورده‌اند.[۱۸]

مصباح یزدی از عالمان شیعه، دعای افتتاح را «از دعاهای بسیار مناسب و پرمحتوا» خوانده که برخوردار از مضامینی عالی است. او معتقد است مطالب این دعا به‌گونه‌ای است که به داعی می‌آموزد در هنگام دعا، چه آدابی را باید رعایت کند و متوجه چه مسائلی باشد.[۱۹]

متن دعا

مطالعه بیشتر

منابع

  1. قرائتی، محسن، شرح دعای شریف افتتاح، قم، بنیاد فرهنگی حضرت موعود، ۱۳۹۲ش، ص۱۲.
  2. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج‏۳، ص۱۰۸-۱۱۰.
  3. شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۹۹۸م، ص۴۰۴–۴۰۲.
  4. قرائتی، شرح دعای شریف افتتاح، ۱۳۹۲ش، ص۱۲.
  5. ابن‌طاووس، علی بن موسی، إقبال الأعمال، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸.
  6. ابن‌طاووس، إقبال الأعمال، ج۱، ص۵۸.
  7. قرائتی، شرح دعای افتتاح، ۱۳۹۲ش، ص۱۴.
  8. کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، المصباح فی الادعیه و الصلوات و الزایارات، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۹۹۴م، ص۷۷۳–۷۷۰
  9. کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، البلد الامین و الدرع الحصین، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م، ص۲۷۴–۲۷۱
  10. مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، بیروت، چاپ علاءالدین اعلمی، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۳م، ص۸۹–۸۶
  11. قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۹ش، ص۳۲۱.
  12. شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۰۸.
  13. شیخ طوسی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ۱۹۹۸م، ج۲، ص۵۷۷.
  14. سید ابن‌طاووس، إقبال الأعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸.
  15. مجلسی، زاد المعاد - مفتاح الجنان‏، ۱۴۲۳ق، ص۸۶.
  16. مدرسی، سید محمد تقی، دعا معراج مؤمنین و راه زندگی، قم، محبان الحسین(ع)، ۱۳۷۹، ص۹۸.
  17. قرائتی، شرح دعای افتتاح، ۱۳۹۲ش، ص۱۹.
  18. قرائتی، شرح دعای افتتاح، ۱۳۹۲ش، ۱۳۶.
  19. مصباح یزدی، محمدتقی، شرح فرازهایی از دعای افتتاح، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت الله مصباح یزدی. تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
  20. قمی، شیخ عباس، کلیات مفاتیح الجنان، اسوه، بی‌تا، بی‌جا، ص۱۷۹ تا ۱۸۲.