سیر تحول عزاداری

سؤال

عزاداری موجود، چه سیر تحولی را پشت سر گذاشته است؟

درگاه‌ها
امام حسین.png


سوگواری و مرثیه‌سرایی برای امام حسین(ع) از زمان امامان معصوم‎(ع) رایج بوده و بر آن توصیه شده است. در آن زمان، سوگواری بیشتر در قالب شعرخوانی و مرثیه‌سرایی با شعر بود. اما با گذشت زمان، نوع عزاداری براساس سنت‌ها و فرهنگ‌ها تغییراتی کرد.

عزاداری به سبک موجود، از صدر اسلام نبوده، بلکه در دوره‌های مختلف و بیشتر در دوره صفویه و آل‌بویه به وجود آمد. با گذشت زمان، سبک‌هایی از روضه‌خوانی،‌ سینه‌زنی، زنجیرزنی و ... به‌وجود آمد و گسترش یافت. روضه‌خوانی یا خواندن کتاب روضه الشهداء (که چند ماه پس از سلطنت شاه اسماعیل صفوی در تبریز به پایان رسید) و کتاب‌های مشابه بر روی منبر، از دوره صفویه شروع شد.[۱] در همان زمان که مراسم‌های عزادری محرم در دوره صفویه توسعه می‌یافت، تعزیه‌خوانی نیز به مراسمات ماه محرم افزوده شد. تعزیه‌خوانی نقل نمایشی زندگی، مصیب‌ها و شهادت شهیدان کربلا بود. البته برخی محققان تاریخ شروع عزاداری به سبک روضه‌خوانی را به دوره حکومت آل‌بویه نسبت داده‌اند.

رواج سبک عزاداری در دوره صفویه و آل‌بویه را به دو دلیل دانسته‌اند: نخست اینکه دولت شیعه قدرت را به دست گرفته بود و شیعه از سلطه غیر خود در آمد. دوم اینکه بیشتر مردم تحت حکومت صفوی، پیرو مذهب شیعه بوده و خواستار ترویج نهضت حسینی بودند.

این دو عامل، در شکل گرفتن سبک موجود عزاداری، نقش اساسی داشت. این تغییر در نیمه دوم قرن یازدهم قمری، تغییر جدی‌تری یافت و در این دوران، تدارک چشم‌گیری برای برگزاری عزای حسینی و تعزیه‌های سیّار آغاز شد و حمایت رسمی از این مراسم، سبب شد این عزاداری‌ها، اهمیتی بسیار یابند.[۲]

ژان کالمار (درگذشت ۲۰۱۷م)، ایران‌شناس و پژوهشگر فرانسوی، بخش بزرگی از تحولات عزاداری را به سنت‌های دیرینه ایران مربوط می‌داند و می‌گوید: «به عقیده من قسمت اعظم این تحول، صرف نظر از جنبه ایمانی و عقیدتی آن، تحت تأثیر سنت‌هایی به وجود آمده که ریشه‌هایی نزد ایرانیان دارد».[۳]

گالری سنت‌های سوگواری

جستارهای وابسته

منابع

  1. پترچلکووسکی، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، ترجمه، داود حاتمی، پاورقی، توضیح مترجم، ص۱۱.
  2. پترچلکووسکی، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، ص۱۶۵، ۱۶۶.
  3. پترچلکووسکی، تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، ص۱۶۴.