جامع‌ترین آیه قرآن درباره مکارم اخلاق

سؤال

جامع‌ترین آیهٔ قرآن کریم دربارهٔ مکارم ا اخلاق کدام است.

بحث اخلاق در قرآن، بسیار مهمّ است. کتاب‌های زیادی در این خصوص تدوین شد. قرآن کریم، زیباترین صفات اخلاقی را به رسول رحمت نسبت می‌دهد. ﴿و انّک لَعَلی خُلُق عظیم﴾و ﴿رحمه للعالمین﴾، از جمله صفات اخلاقی است که قرآن کریم به رسول اکرم(ص) نسبت داده است. پیروزی پیامبر اسلام(ص) هر چند با تأیید و امداد الهی همراه بود؛ ولی عوامل زیادی در آن نقش داشت که یکی از مهم‌ترین آن‌ها جاذبه اخلاقی پیامبر(ص) بود، آن چنان صفات عالی انسانی و مکارم اخلاق در او جمع بود که دشمنان سرسخت را تحت تأثیر قرار می‌داد و به تسلیم وادار می‌کرد و این است که قرآن کریم فرمود:

«به برکت رحمت الهی، در برابر آنان نرم (و مهربان) شدی و اگر خشن و سنگدل بودی از اطراف تو پراکنده می‌شدند، پس آن‌ها را ببخش و برای آن‌ها آمرزش بطلب و در کارها با آنان مشورت کن، اما هنگامی که تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن زیرا خداوند توکل کننده را دوست دارد.»

رسول گرامی اسلام نیز در این خصوص می‌فرماید: من به پیامبری برگزیده شده‌ام تا مکارم اخلاق را تمام کنم.

در گرو این کارهای نیک و اخلاق پسندیده است که خداوند متعال به پیامبرش فرمود: ﴿خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ﴾. یعنی: «(با آن‌ها مدارا کن) و عذرشان را بپذیر و به نیکی‌ها دعوت نما و از جاهلان روی بگردان.»

این آیه را جامع‌ترین آیه برای مکارم اخلاق دانسته‌اند چنانچه امام صادق ـ(ع) ـ می‌فرمایند: خداوند پیامبرش را به مکارم اخلاق امر نموده و در قرآن کریم، آیه ای جامع تر از این آیه درباره مکارم اخلاق وجود ندارد.

در روایت دیگر نیز از امام صادق ـ(ع) ـ نقل شده است که فرمودند: آگاه باشید که مکارم (خوبی‌ها و نیکی‌های) دنیا و آخرت در سه حرف قرآن کریم آمده است:

۱. ﴿خُذِ الْعَفْوَ﴾ ۲. ﴿وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ﴾ ۳. ﴿وَأَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِینَ﴾

سپس فرمود: تفسیر این آیه این است که:

1. رابطه برقرار کن با کسی که با تو قطع رابطه کرده است.
2. کسی را که به تو ظلم نموده است ببخش.

۳. عطا کن به کسی که تو را محروم ساخته است.