آفرینش انسان از عجله در آیه ۳۷ سوره انبیاء

سؤال

منظور از «آفرینش انسان از عجله» در آیه ۳۷ سورهٔ انبیاء چیست؟

قبل از آنکه به توضیح پرسش بپردازیم لازم است آیه و ترجمه آن بیان شود:

خداوند در سوره انبیا آیه ۳۷ می‌فرماید: «خلق الانسان من عجل سأوریکم آیاتی فلا تستعجلون؛ (آری!) انسان از عجله آفریده شده، ولی عجله نکنید؛ من آیات خود را به زودی به شما ارائه می‌دهم»

قبل از آیهٔ فوق، آیهٔ به موضع‌گیری دشمنان و مشرکان در برابر پیامبر اسلام(ص) پرداخته است؛ و اشاره می‌کند که؛ هنگامی که کافران تو را می‌بینند کاری جز مسخره کردن ندارند و ذکر خداوند رحمان را انکار می‌کنند. سپس به یکی دیگر از کارهای زشت این انسان‌های بی بند و بار اشاره کرده و می‌فرماید: «انسان از عجله آفریده شده است. مفسران در تفسیر کلمه «انسان» و «عجل» بیانات گوناگونی دارند؛ ولی پیداست که منظور از انسان در اینجا، نوع انسان است (البته انسان‌های تربیت نیافته و خارج از قلمرو رهبری و رهبران الهی).

منظور از «عجل» شتاب و شتابزدگی است؛ ﴿کان الانسان عجولا﴾ انسان عجول است. در حقیقت تعبیر «انسان از عجله خلق شده»، یک نوع تأکید است. یعنی، آن چنان انسان عجول است که گویی از عجله آفریده شده، و تار و پود وجودش از آن تشکیل یافته! است.

علامه طباطبایی ـ رحمه الله علیه ـ می‌فرماید: «انسان از عجله خلق شده است»؛ کنایه است از زیادی عجله انسان و بلوغ آن به نهایت درجه‌اش، آنقدر که گوئی، آدمی از عجله خلق شده و غیر از عجله چیزی نمی‌شناسد. مثل اینکه می‌گویند: فلانی همه اش خیر یا شرّ است این‌طور تعبیر بلیغ تر از این است که بگوییم، چقدر فلانی عجول است و این کلام در مورد تعصب آمده و هم خواسته است نسبت به امر مشرکین بی اعتنایی کند.

و به راستی بسیاری از مردم عادی چنین اند هم در خیر عجولند و هم در شر، حتی وقتی به آنها گفته می‌شود اگر آلوده کفر و گناه شوید، عذاب الهی دامنتان را می‌گیرد. اما آنها می‌گویند: پس چرا این عذاب زودتر نمی‌آید. در پایان اضافه می‌کند: عجله نکنید من آیات خود را به زودی به شما نشان می‌دهم.

مطالعه بیشتر

1. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ذیل آیه.
2. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ذیل آیه.
3. مجمع البیان، طبرسی، ذیل آیه.