تربیت فرزند در قرآن: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'هٔ' به 'ه') |
||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
* {{قرآن|وَوَصَّىٰ بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ لَكُمُ الدِّينَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ|ترجمه=و ابراهیم و یعقوب (در واپسین لحظات عمر) فرزندان خود را به این آیین، وصیت کردند (و هر کدام به فرزندان خویش گفتند:) «فرزندان من! خداوند این آیین پاک را برای شما برگزیده است و شما، جز به آیین اسلام [تسلیم در برابر فرمان خدا] از دنیا نروید!|سوره=بقره|آیه=۱۳۲}} | * {{قرآن|وَوَصَّىٰ بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ لَكُمُ الدِّينَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ|ترجمه=و ابراهیم و یعقوب (در واپسین لحظات عمر) فرزندان خود را به این آیین، وصیت کردند (و هر کدام به فرزندان خویش گفتند:) «فرزندان من! خداوند این آیین پاک را برای شما برگزیده است و شما، جز به آیین اسلام [تسلیم در برابر فرمان خدا] از دنیا نروید!|سوره=بقره|آیه=۱۳۲}} | ||
این آیات بیانگر این است که انبیای الهی مستقیماً با فرزندان خود به گفتگو مینشستند و | این آیات بیانگر این است که انبیای الهی مستقیماً با فرزندان خود به گفتگو مینشستند و درباره ایمان به خدا و شریک قرار ندادن برای او با فرزندانشان صحبت میکردند و با این شیوه در تربیت و هدایت اعتقادی آنان میکوشیدند، پس والدین نیز میبایست در این زمینه کوشا باشند و تحت هیچ شرایطی از این نکته اساسی غافل نشوند. | ||
==توصیه به رعایت حقوق والدین== | ==توصیه به رعایت حقوق والدین== | ||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
* {{قرآن|وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا ۖ|ترجمه=در دنیا به طرز شایستهای (با والدین) رفتار کن!|سوره=لقمان|آیه=۱۵}} | * {{قرآن|وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا ۖ|ترجمه=در دنیا به طرز شایستهای (با والدین) رفتار کن!|سوره=لقمان|آیه=۱۵}} | ||
در این دو آیه خداوند، | در این دو آیه خداوند، همه انسانها را به احترام و رعایت حقوق والدین سفارش میکند و قدردانی و تشکر از آنها را در کنار شکر خود یادآور میشود و بدین وسیله اهمیت این موضوع را به همگان گوشزد میکند. | ||
==سفارش به نماز و صبر== | ==سفارش به نماز و صبر== | ||
خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
* {{قرآن|يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَكَ ۖ إِنَّ ذَٰلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ|ترجمه=پسرکم! نماز را برپا دار و مردم را به کار پسندیده وادار و از کار زشت بازدار و بر آنچه [از مشکلات و سختی ها] به تو می رسد شکیبایی کن، که اینها از اموری است که ملازمت بر آن از واجبات است.|سوره=لقمان|آیه=۱۷}} | * {{قرآن|يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَكَ ۖ إِنَّ ذَٰلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ|ترجمه=پسرکم! نماز را برپا دار و مردم را به کار پسندیده وادار و از کار زشت بازدار و بر آنچه [از مشکلات و سختی ها] به تو می رسد شکیبایی کن، که اینها از اموری است که ملازمت بر آن از واجبات است.|سوره=لقمان|آیه=۱۷}} | ||
نماز مهمترین پیوند معبود با خالق است و امر به معروف و نهی از منکر مهمترین دستور اجتماعی است. از طرفی در همه کارهای اجتماعی مخصوصاً در | نماز مهمترین پیوند معبود با خالق است و امر به معروف و نهی از منکر مهمترین دستور اجتماعی است. از طرفی در همه کارهای اجتماعی مخصوصاً در برنامه امر به معروف و نهی از منکر، مشکلات فراوانی وجود دارد و سلطهجویان و گنهکاران آلوده و خودخواه، به آسانی تسلیم نمیشوند و حتی در مقام اذیت و آزار و متهم ساختن آمران به معروف و ناهیان از منکر بر میآیند که بدون صبر و استقامت و شکیبایی هرگز نمیتوان بر این مشکلات پیروز شد. در قرآن کریم با این توصیهها به نوعی بر تربیت دینی فرزند تأکید شده است. | ||
==تعلیم آداب اجتماعی به فرزندان== | ==تعلیم آداب اجتماعی به فرزندان== | ||
خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
روشن است که منظور قرآن از برخی سفارشها به فرزند، تنها مسئله روی گرداندن از مردم یا راه رفتن مغرورانه نیست، بلکه منظور مبارزه با تمام مظاهر تکبر و غرور است، از آنجا که این گونه صفات - قبل از هر چیز - در حرکات عادی و روزانه فرزندان نمود پیدا میکند به همین خاطر، قرآن آنها را ذکر نموده است. | روشن است که منظور قرآن از برخی سفارشها به فرزند، تنها مسئله روی گرداندن از مردم یا راه رفتن مغرورانه نیست، بلکه منظور مبارزه با تمام مظاهر تکبر و غرور است، از آنجا که این گونه صفات - قبل از هر چیز - در حرکات عادی و روزانه فرزندان نمود پیدا میکند به همین خاطر، قرآن آنها را ذکر نموده است. | ||
با این اوصاف، قرآن با این سفارشها به نوعی اهمیت تربیت دینی فرزندان را تأکید میکند و | با این اوصاف، قرآن با این سفارشها به نوعی اهمیت تربیت دینی فرزندان را تأکید میکند و توجه والدین را به این مهم معطوف میدارد چرا که دین و پایبندی به دستورات آن مایه سعادت و رستگاری انسان است و این مهم تحقق نمییابد مگر این که فرزندان از کودکی و در محیط خانواده با مفاهیم دینی آشنا گردند. | ||
==نقش سلامت اخلاقی والدین در سلامت اخلاقی فرزند== | ==نقش سلامت اخلاقی والدین در سلامت اخلاقی فرزند== | ||
خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
* {{قرآن|یا أُخْتَ هارُونَ ما کانَ أَبُوکِ امْرَأَ سَوْءٍ وَ ما کانَتْ أُمُّکِ بَغِیًّا|ترجمه=اى خواهر هارون، پدرت مرد بدى نبود و مادرت [نيز] بدكاره نبود.|سوره=مریم|آیه=۲۸}} | * {{قرآن|یا أُخْتَ هارُونَ ما کانَ أَبُوکِ امْرَأَ سَوْءٍ وَ ما کانَتْ أُمُّکِ بَغِیًّا|ترجمه=اى خواهر هارون، پدرت مرد بدى نبود و مادرت [نيز] بدكاره نبود.|سوره=مریم|آیه=۲۸}} | ||
این آیه نشان از آن دارد که صالح و پاک بودن پدر و مادر و خانواده در رفتار و کردار فرزند مؤثّر است به طوری که از والدین و | این آیه نشان از آن دارد که صالح و پاک بودن پدر و مادر و خانواده در رفتار و کردار فرزند مؤثّر است به طوری که از والدین و خانواده صالح، انتظار بیشتری میرود که فرزند آنها صالح باشد از این روی، والدین اگر میخواهند فرزندان صالح و خوبی داشته باشند ابتدا باید در پاکی و سلامت اخلاقی خویش بکوشند تا فرزندان صالحی در دامان آنها پرورش یابد. ضمن این که به تجربه ثابت شده که اگر محیط خانواده آلوده باشد، احتمال سرایت آلودگی به فرزندان نیز وجود دارد چرا که فرزندان بیش از هر چیز دیگر از والدین خود الگوگیری میکنند و خصوصیات اخلاقی و ویژگیهای مثبت و منفی آنها را به ارث میبرند. در آیه دیگری از قرآن به این نکته نیز اشاره دارد که کفر و فسق و فجور پدر و مادر باعث میشود که نسل آنها نیز کافر و فاجر گردند. | ||
* {{قرآن|وَ قَالَ نُوحٌ رَّبِّ لَا تَذَرْ عَلیَ الْأَرْضِ مِنَ الْکَافِرِینَ دَیَّارًا|۲۶| إِنَّکَ إِن تَذَرْهُمْ یُضِلُّواْ عِبَادَکَ وَ لَا یَلِدُواْ إِلَّا فَاجِرًا کَفَّارًا|۲۷|ترجمه=نوح گفت: پروردگارا! هیچیک از کافران را بر روی زمین باقی مگذار! چرا که اگر آنها را باقی بگذاری، بندگانت را گمراه میکنند و جز نسلی فاجر و کافر به وجود نمیآورند!|سوره=نوح|آیه=۲۶-۲۷}} | * {{قرآن|وَ قَالَ نُوحٌ رَّبِّ لَا تَذَرْ عَلیَ الْأَرْضِ مِنَ الْکَافِرِینَ دَیَّارًا|۲۶| إِنَّکَ إِن تَذَرْهُمْ یُضِلُّواْ عِبَادَکَ وَ لَا یَلِدُواْ إِلَّا فَاجِرًا کَفَّارًا|۲۷|ترجمه=نوح گفت: پروردگارا! هیچیک از کافران را بر روی زمین باقی مگذار! چرا که اگر آنها را باقی بگذاری، بندگانت را گمراه میکنند و جز نسلی فاجر و کافر به وجود نمیآورند!|سوره=نوح|آیه=۲۶-۲۷}} | ||
خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
* {{قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ وَالَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ۚ مِنْ قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَمِنْ بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ ۚ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَكُمْ ۚ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَلَا عَلَيْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ ۚ طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ ۚ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ|۵۸|وَإِذَا بَلَغَ الْأَطْفَالُ مِنْكُمُ الْحُلُمَ فَلْيَسْتَأْذِنُوا كَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ|۵۹|ترجمه=ای کسانی که ایمان آوردهاید! بردگان شما و همچنین کودکانتان که به حدّ بلوغ نرسیدهاند، در سه وقت باید از شما اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح و نیمروز هنگامی که لباسهای (معمولی) خود را بیرون میآورید و بعد از نماز عشا این سه وقت خصوصی برای شماست امّا بعد از این سه وقت، گناهی بر شما و بر آنان نیست (که بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر بگردید (و با صفا و صمیمیّت به یکدیگر خدمت نمایید). این گونه خداوند آیات را برای شما بیان میکند، و خداوند دانا و حکیم است! و هنگامی که اطفال شما به سنّ بلوغ رسند باید اجازه بگیرند، همان گونه که اشخاصی که پیش از آنان بودند اجازه میگرفتند این چنین خداوند آیاتش را برای شما بیان میکند و خدا دانا و حکیم است.|سوره=نور|آیه=۵۸-۵۹}} | * {{قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ وَالَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ۚ مِنْ قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَمِنْ بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ ۚ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَكُمْ ۚ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَلَا عَلَيْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ ۚ طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ ۚ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ|۵۸|وَإِذَا بَلَغَ الْأَطْفَالُ مِنْكُمُ الْحُلُمَ فَلْيَسْتَأْذِنُوا كَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ|۵۹|ترجمه=ای کسانی که ایمان آوردهاید! بردگان شما و همچنین کودکانتان که به حدّ بلوغ نرسیدهاند، در سه وقت باید از شما اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح و نیمروز هنگامی که لباسهای (معمولی) خود را بیرون میآورید و بعد از نماز عشا این سه وقت خصوصی برای شماست امّا بعد از این سه وقت، گناهی بر شما و بر آنان نیست (که بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر بگردید (و با صفا و صمیمیّت به یکدیگر خدمت نمایید). این گونه خداوند آیات را برای شما بیان میکند، و خداوند دانا و حکیم است! و هنگامی که اطفال شما به سنّ بلوغ رسند باید اجازه بگیرند، همان گونه که اشخاصی که پیش از آنان بودند اجازه میگرفتند این چنین خداوند آیاتش را برای شما بیان میکند و خدا دانا و حکیم است.|سوره=نور|آیه=۵۸-۵۹}} | ||
شکی در این نیست، آشنایی زود هنگام فرزندان با مسائل جنسی | شکی در این نیست، آشنایی زود هنگام فرزندان با مسائل جنسی زمینه تحریک جنسی و بلوغ زودرس آنها را فراهم میگرداند و این مسئله اغلب سبب انحرافات اخلاقی و جنسی فرزندان میشود از این روی، در قرآن به این مسئله اشاره شده تا فرزندان بدون اجازه وارد اتاق اختصاصی والدین نشوند و به صورت ناخواسته با مسائل جنسی و روابط زناشویی والدینشان آشنا نگردند تا مشکلات بعدی پیش نیاید. | ||
==تربیت جسمی فرزند== | ==تربیت جسمی فرزند== | ||
خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
* {{قرآن|وَ هُزِّی إِلَیْکِ بجِذْعِ النَّخْلَه تُسَاقِطْ عَلَیْکِ رُطَبًا جَنِیًّا|۲۵|فَکلِی وَ اشْرَبیِ وَ قَرِّی عَیْنًا|۲۶|ترجمه=و این تنه نخل را به طرف خود تکان ده، رطب تازهای بر تو فرو میریزد! (از این غذای لذیذ) بخور و (از آن آب گوارا) بنوش و چشمت را (به این مولود جدید) روشن دار!|سوره=مریم|آیه=۲۵-۲۶}} | * {{قرآن|وَ هُزِّی إِلَیْکِ بجِذْعِ النَّخْلَه تُسَاقِطْ عَلَیْکِ رُطَبًا جَنِیًّا|۲۵|فَکلِی وَ اشْرَبیِ وَ قَرِّی عَیْنًا|۲۶|ترجمه=و این تنه نخل را به طرف خود تکان ده، رطب تازهای بر تو فرو میریزد! (از این غذای لذیذ) بخور و (از آن آب گوارا) بنوش و چشمت را (به این مولود جدید) روشن دار!|سوره=مریم|آیه=۲۵-۲۶}} | ||
امروزه در علوم جدید مسئله | امروزه در علوم جدید مسئله تغذیه شیرخواران با شیر مادر و تأثیر شگرفی که در شیرخوار میگذارد و در رشد بهتر جسمانی و مصونیت او از بسیاری از بیماریها نقش دارد و همچنین تأثیر خوردن خرما در دوران بارداری و شیردهی در رشد جسمی و اخلاقی نوزاد به اثبات رسیده است. در روایات فراوانی نیز به این مسئله تأکید شده است. ضمن این که تغذیه مستقیم شیرخوار با شیر مادر و در آغوش گرفتن او که با لمس بدن شیرخوار با بدن مادر همراه است در ارتباط عاطفی کودک و مادر تأثیر فراوانی دارد. | ||
==پذیرش عذرخواهی فرزند== | ==پذیرش عذرخواهی فرزند== | ||
خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
* {{قرآن|قَالُواْ یَأَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا کُنَّا خَاطِینَ|۹۷|قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبیِّ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیم|۹۸|ترجمه=گفتند: «پدر! از خدا آمرزش گناهان ما را بخواه، که ما خطاکار بودیم! گفت: به زودی برای شما از پروردگارم آمرزش میطلبم که او آمرزنده و مهربان است!|سوره=یوسف|آیه=۹۷-۹۸}} | * {{قرآن|قَالُواْ یَأَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا کُنَّا خَاطِینَ|۹۷|قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبیِّ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیم|۹۸|ترجمه=گفتند: «پدر! از خدا آمرزش گناهان ما را بخواه، که ما خطاکار بودیم! گفت: به زودی برای شما از پروردگارم آمرزش میطلبم که او آمرزنده و مهربان است!|سوره=یوسف|آیه=۹۷-۹۸}} | ||
از آن جا که فرزندان از علم و تجربه کافی برخوردار نیستند از این روی، آنها برای کسب تجربه و دانش افزایی لازم است بسیاری از امور را بیازمایند تا راه را از چاه و صواب را از ناصواب تشخیص دهند. فرزندان برای کشف نیازها، استعدادها و تواناییهایشان ناگزیر از آزمون و خطا هستند به همین خاطر، خطا و اشتباه آنان نیز امری اجتناب ناپذیر است و باید با پذیرش عذرخواهی آنان، بخشش آنها و دادن فرصتهای دوباره، | از آن جا که فرزندان از علم و تجربه کافی برخوردار نیستند از این روی، آنها برای کسب تجربه و دانش افزایی لازم است بسیاری از امور را بیازمایند تا راه را از چاه و صواب را از ناصواب تشخیص دهند. فرزندان برای کشف نیازها، استعدادها و تواناییهایشان ناگزیر از آزمون و خطا هستند به همین خاطر، خطا و اشتباه آنان نیز امری اجتناب ناپذیر است و باید با پذیرش عذرخواهی آنان، بخشش آنها و دادن فرصتهای دوباره، زمینه شکوفایی و پیشرفت آنها را فراهم ساخت. | ||
==دعای والدین در حق فرزند== | ==دعای والدین در حق فرزند== | ||
خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
* {{قرآن|رَبِّ هَبْ لِي مِنَ الصَّالِحِينَ|ترجمه=پروردگارا! مرا فرزندی که از صالحان باشد عطا کن.|سوره=صافات|آیه=۱۰۰}} | * {{قرآن|رَبِّ هَبْ لِي مِنَ الصَّالِحِينَ|ترجمه=پروردگارا! مرا فرزندی که از صالحان باشد عطا کن.|سوره=صافات|آیه=۱۰۰}} | ||
با | با همه اهمیت و ارزشی که رعایت مسائل تربیت در تربیت درست فرزند دارد اما، هرگز نمیتوان از تأثیر ویژه و نقش برجسته دعای والدین در حق فرزند غافل شد. دعاهایی که انبیای الهی در حق فرزندان خویش داشتهاند نشان از آن دارد که دعا در سرنوشت فرزند، سعادت و رستگاری وی تأثیر بسیار دارد. ضمن این که روایات فراوانی نیز در تأیید این مطلب از معصومین(ع) صادر شده است. | ||
==تکریم فرزند== | ==تکریم فرزند== | ||
در برخی از آیات قرآن وقتی والدین با فرزندانشان گفتگو میکنند یا به نصحیت و | در برخی از آیات قرآن وقتی والدین با فرزندانشان گفتگو میکنند یا به نصحیت و موعظه آنان میپردازند آنها را با واژه «یا بُنَیَّ» و «یا بَنِیَّ» خطاب میکنند. این واژگان بار عاطفی داشته و نشان از عمق محبت و دلسوزی والدین در حق فرزندان را دارد و بیانگر این است که در خانواده باید گفتگوی والدین با فرزندان، عاطفی و محترمانه باشد بنابراین، والدین مؤظف هستند محبتشان را نه تنها در دل بلکه، در گفتارشان نیز نثار فرزند کنند و آنها را در همه حال با الفاظ خوب خطاب کنند و بدین وسیله به تکریم شخصیت آنها بپردازند: | ||
* {{قرآن|وَنَادَىٰ نُوحٌ ابْنَهُ وَكَانَ فِي مَعْزِلٍ يَا بُنَيَّ ارْكَبْ مَعَنَا وَلَا تَكُنْ مَعَ الْكَافِرِينَ|ترجمه=و نوح فرزندش را که در کناری بود، بانگ زد که ای پسرم! همراه ما سوار شو و با کافران مباش.|سوره=هود|آیه=۴۲}} | * {{قرآن|وَنَادَىٰ نُوحٌ ابْنَهُ وَكَانَ فِي مَعْزِلٍ يَا بُنَيَّ ارْكَبْ مَعَنَا وَلَا تَكُنْ مَعَ الْكَافِرِينَ|ترجمه=و نوح فرزندش را که در کناری بود، بانگ زد که ای پسرم! همراه ما سوار شو و با کافران مباش.|سوره=هود|آیه=۴۲}} |