مفاتیح الجنان: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۸: | خط ۸: | ||
== ویژگی‌ها == | == ویژگی‌ها == | ||
کتاب مفاتیح الجنان از مشهورترین و مقبول‌ترین کتاب‌های ادعیه، زیارات و اعمال در دوره معاصر دانسته شده که نزد شیعیان جایگاهی قابل توجه پیدا کرده است.<ref>خرمشاهی، بهاءالدین، در خاطره شط، به‌کوشش روزبه صدرآرا، تهران، انتشارات جاویدان، ۱۳۷۶ش، ص۱۹۴. </ref> به طوری که از ابتدای انتشار | کتاب مفاتیح الجنان از مشهورترین و مقبول‌ترین کتاب‌های ادعیه، زیارات و اعمال در دوره معاصر دانسته شده که نزد شیعیان جایگاهی قابل توجه پیدا کرده است.<ref>خرمشاهی، بهاءالدین، در خاطره شط، به‌کوشش روزبه صدرآرا، تهران، انتشارات جاویدان، ۱۳۷۶ش، ص۱۹۴. </ref> به طوری که از ابتدای انتشار آن سالانه تعداد قابل توجهی از آن توسط ناشران مختلف و در اندازه‌های متفاوت به‌چاپ رسیده و از آن نسخه‌ای در خانه هر ایرانی دیده می‌شود.<ref>خرمشاهی، در خاطره شط، ص۱۹۴.</ref> | ||
شیخ عباس قمی انگیزه خود از تألیف مفاتیح را اجابت درخواست برادرانی مؤمنين برمی‌شمرد که از او درخواست کردند تا كتاب مفتاح الجنان (کتابی بازاری و غیر معتبر از مؤلفی ناشناس) را که کتاب دعای متداول در بين مردم بود را تهذیب کند. آنان از شیخ عباس قمی خواسته بودند که دعاهای معتبر این کتاب را حفظ کند و دعاهای غیرمعتبر را حذف نماید و ساير دعاها و زیارات معتبری که در این کتاب نیامده را به آن اضافه کند.<ref>شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۴۵.</ref> | شیخ عباس قمی انگیزه خود از تألیف مفاتیح را اجابت درخواست برادرانی مؤمنين برمی‌شمرد که از او درخواست کردند تا كتاب مفتاح الجنان (کتابی بازاری و غیر معتبر از مؤلفی ناشناس) را که کتاب دعای متداول در بين مردم بود را تهذیب کند. آنان از شیخ عباس قمی خواسته بودند که دعاهای معتبر این کتاب را حفظ کند و دعاهای غیرمعتبر را حذف نماید و ساير دعاها و زیارات معتبری که در این کتاب نیامده را به آن اضافه کند.<ref>شیخ عباس قمی، عباس بن محمدرضا، کلیات مفاتیح الجنان، قم، انتشارات اسوه، ۱۳۸۶ش، ص۴۵.</ref> | ||
یکی از مشکلات کتاب‌های دعای رایج پیش از مفاتیح الجنان دستکاری‌شدن توسط مردم و ناشران مختلف بود که موجب رواج خرافات و ادعیه غیرمأثور می‌شده است. شیخ عباس قمی با تألیف مفاتیح الجنان سعی کرد که از رواج خرافات و مطالب غیرصحیح جلوگیری کند.<ref>رضوی، سید مسعود، «مفاتیح الجنان به مثابه یک فرهنگ (زمینه‌ها، زیبایی‌ها و ارزش‌های مفاتیح الجنان)»، کتاب ماه دین، شماره ۱۵۵، شهریور ۱۳۸۹ش، ص۲۳.</ref> شیخ عباس قمی خود از بیم این تحریف‌ها، در ابتدای ملحقات مفاتیح، تحریف‌کنندگان این کتاب را نفرین کرده است.<ref>شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰.</ref> | یکی از مشکلات کتاب‌های دعای رایج پیش از مفاتیح الجنان دستکاری‌شدن توسط مردم و ناشران مختلف بود که موجب رواج خرافات و ادعیه غیرمأثور می‌شده است. شیخ عباس قمی با تألیف مفاتیح الجنان سعی کرد که از رواج خرافات و مطالب غیرصحیح جلوگیری کند.<ref>رضوی، سید مسعود، «مفاتیح الجنان به مثابه یک فرهنگ (زمینه‌ها، زیبایی‌ها و ارزش‌های مفاتیح الجنان)»، کتاب ماه دین، شماره ۱۵۵، شهریور ۱۳۸۹ش، ص۲۳.</ref> شیخ عباس قمی خود از بیم این تحریف‌ها، در ابتدای ملحقات مفاتیح، تحریف‌کنندگان این کتاب را نفرین کرده است.<ref>شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰.</ref> | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
کتاب مفاتیح الجنان از سه باب تشکیل شده است و هر باب به فصل‌هایی تقسیم شده است: | کتاب مفاتیح الجنان از سه باب تشکیل شده است و هر باب به فصل‌هایی تقسیم شده است: | ||
* '''باب اول''': در این باب به موضوعاتی چون تعقیبات مشترک و مختص نمازهای یومیه، ذكر دعاهاى ايام هفته، اعمال و ادعیه شب و روز جمعه، برشمردن روزهای منتسب به هر یک از معصومان(ع) در هفته و نقل زيارت آنان در آن روز، نقل بعضی از دعاهای مشهور (دعای کمیل، دعای عشرات، دعای مشلول، دعای یستشیر، دعای مجیر، دعای عدیله، دعای جوشن کبیر و صغیر، دعای توسل و...)، نقل برخی مناجات‌های مشهور مانند مناجات خمس عشر امام سجاد(ع) پرداخته شده است.<ref>شیخ عباس قمی، | * '''باب اول''': در این باب به موضوعاتی چون تعقیبات مشترک و مختص نمازهای یومیه، ذكر دعاهاى ايام هفته، اعمال و ادعیه شب و روز جمعه، برشمردن روزهای منتسب به هر یک از معصومان(ع) در هفته و نقل زيارت آنان در آن روز، نقل بعضی از دعاهای مشهور (دعای کمیل، دعای عشرات، دعای مشلول، دعای یستشیر، دعای مجیر، دعای عدیله، دعای جوشن کبیر و صغیر، دعای توسل و...)، نقل برخی مناجات‌های مشهور مانند مناجات خمس عشر امام سجاد(ع) پرداخته شده است.<ref>شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۴۶-۲۴۹.</ref> | ||
* '''باب دوم''': در این باب مؤلف به اعمالی که مؤمن در طول سال باید انجام دهد پرداخته است. نقل این اعمال در قالب ماه‌های قمری انجام شده و از ماه رجب آغاز شده است. شیخ عباس در انتهای مباحث این باب اعمال مربوط به نوروز و ماه‌های رومی را نیز اضافه کرده است. از جمله اعمال و ادعیه مشهوری که در ضمن این باب نقل شده است می‌توان به اعمال شب‌های قدر و دعاهای ابوحمزه ثمالی، دعای سحر و دعای امام حسین در روز عرفه اشاره کرد.<ref>شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص ۲۵۰-۵۱۸.</ref> | * '''باب دوم''': در این باب مؤلف به اعمالی که مؤمن در طول سال باید انجام دهد پرداخته است. نقل این اعمال در قالب ماه‌های قمری انجام شده و از ماه رجب آغاز شده است. شیخ عباس در انتهای مباحث این باب اعمال مربوط به نوروز و ماه‌های رومی را نیز اضافه کرده است. از جمله اعمال و ادعیه مشهوری که در ضمن این باب نقل شده است می‌توان به اعمال شب‌های قدر و دعاهای ابوحمزه ثمالی، دعای سحر و دعای امام حسین در روز عرفه اشاره کرد.<ref>شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص ۲۵۰-۵۱۸.</ref> | ||
* '''باب سوم''': موضوع این باب زیارات است؛ به‌جز زیارات مخصوص هر یک از چهارده معصوم(ع)، در این باب زیارت برخی امامزادگان مشهور، برخی علمای شیعه، بعضی یاران پیامبر و ائمه(ع)، اعمال و دعاهای مخصوص بعضی مساجد مشهور و زیارت قبور مؤمنین آمده است. در این باب زیاراتی چون زیارت عاشوراء، زیارت امین الله، زیارت جامعه کبیره، زیارت اربعین و زیارت وارث و برخی دعاها چون دعای عهد و دعای ندبه نقل شده است.<ref>شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۵۲۱-۹۳۹.</ref> | * '''باب سوم''': موضوع این باب زیارات است؛ به‌جز زیارات مخصوص هر یک از چهارده معصوم(ع)، در این باب زیارت برخی امامزادگان مشهور، برخی علمای شیعه، بعضی یاران پیامبر و ائمه(ع)، اعمال و دعاهای مخصوص بعضی مساجد مشهور و زیارت قبور مؤمنین آمده است. در این باب زیاراتی چون زیارت عاشوراء، زیارت امین الله، زیارت جامعه کبیره، زیارت اربعین و زیارت وارث و برخی دعاها چون دعای عهد و دعای ندبه نقل شده است.<ref>شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۵۲۱-۹۳۹.</ref> | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
== ترجمه‌ها و چاپ و نشر == | == ترجمه‌ها و چاپ و نشر == | ||
. | . | ||
مفاتیح به دو زبان فارسی و عربی نگاشته شده است.<ref>رضوی، «مفاتیح الجنان به مثابه یک فرهنگ (زمینه‌ها، زیبایی‌ها و ارزش‌های مفاتیح الجنان)»، ص۲۴.</ref> قسمت‌های عربی آن که متن دعاها و زیارات است توسط مترجمان مختلفی چون مهدی الهی قمشه‌ای، سیدهاشم رسولی محلاتی، حسین استادولی، محمدباقر کمره‌ای، سید ابوالقاسم موسوی دامغانی و حسین انصاریان<ref>شیخ عباس قمی، عباس بن محمدرضا، مفاتیح الجنان، ترجمه حسین انصاریان، تهران، مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۳ش. </ref> ترجمه شده است. | |||
کتاب مفاتیح الجنان اولین بار در سال ۱۳۴۴ق (۱۳۰۴-۱۳۰۵ش) در مشهد منتشر شد. پس از آن به صورت‌های مختلف و با شمارگان فراوان توسط ناشران مختلف به چاپ رسیده است. | |||
== انتقادات == | == انتقادات == | ||
نسخهٔ ۲۵ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۰۵
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
درباره کتاب مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی توضیحاتی بدهید.
.
ویژگی‌ها
کتاب مفاتیح الجنان از مشهورترین و مقبول‌ترین کتاب‌های ادعیه، زیارات و اعمال در دوره معاصر دانسته شده که نزد شیعیان جایگاهی قابل توجه پیدا کرده است.[۱] به طوری که از ابتدای انتشار آن سالانه تعداد قابل توجهی از آن توسط ناشران مختلف و در اندازه‌های متفاوت به‌چاپ رسیده و از آن نسخه‌ای در خانه هر ایرانی دیده می‌شود.[۲]
شیخ عباس قمی انگیزه خود از تألیف مفاتیح را اجابت درخواست برادرانی مؤمنين برمی‌شمرد که از او درخواست کردند تا كتاب مفتاح الجنان (کتابی بازاری و غیر معتبر از مؤلفی ناشناس) را که کتاب دعای متداول در بين مردم بود را تهذیب کند. آنان از شیخ عباس قمی خواسته بودند که دعاهای معتبر این کتاب را حفظ کند و دعاهای غیرمعتبر را حذف نماید و ساير دعاها و زیارات معتبری که در این کتاب نیامده را به آن اضافه کند.[۳]
یکی از مشکلات کتاب‌های دعای رایج پیش از مفاتیح الجنان دستکاری‌شدن توسط مردم و ناشران مختلف بود که موجب رواج خرافات و ادعیه غیرمأثور می‌شده است. شیخ عباس قمی با تألیف مفاتیح الجنان سعی کرد که از رواج خرافات و مطالب غیرصحیح جلوگیری کند.[۴] شیخ عباس قمی خود از بیم این تحریف‌ها، در ابتدای ملحقات مفاتیح، تحریف‌کنندگان این کتاب را نفرین کرده است.[۵]
محققان خصوصیات دیگری نیز برای مفاتیح برشمرده‌اند. خصوصیاتی که از نظر آنان موجب رواج این کتاب میان مردم شده است؛ از جمله این خصوصیات می‌توان به مواردی اشاره کرد:
- خوش تألیف بودن؛
- توجه به عموم مخاطبان؛
- تلفیق درست و مؤثر فارسی و عربی؛
- مأخذشناسی و تسلط بر منابع و مطالب.[۶]
نویسنده
شیخ عباس قمی در سال ۱۲۹۴ قمری (۱۲۵۴ش) در قم متولد شد. وی برای تکمیل تحصیلات دینی در سال ۱۳۱۶ قمری به نجف رفت. آیت‌الله محمد کاظم یزدی صاحب العروة الوثقی، میرزا حسین نوری، محمدتقی شیرازی، سید حسن صدر کاظمی، سید ابوالحسن نقوی از استادان او در نجف بودند.[۷]
عباس قمی عالمی پرکار بود و تألیفاتی در زمینه تاریخ، رجال، تراجم، علوم قرآن، اخلاق، ادعیه و دیگر علوم دینی نگاشته است. آثار او بیش از ۶۰ تألیف است.[۸] او در سال ۱۳۵۹ قمری در سن ۶۵ سالگی در نجف وفات نمود و در حرم امام علی(ع) مدفون گردید.[۹]
محتوا
کتاب مفاتیح الجنان از سه باب تشکیل شده است و هر باب به فصل‌هایی تقسیم شده است:
- باب اول: در این باب به موضوعاتی چون تعقیبات مشترک و مختص نمازهای یومیه، ذكر دعاهاى ايام هفته، اعمال و ادعیه شب و روز جمعه، برشمردن روزهای منتسب به هر یک از معصومان(ع) در هفته و نقل زيارت آنان در آن روز، نقل بعضی از دعاهای مشهور (دعای کمیل، دعای عشرات، دعای مشلول، دعای یستشیر، دعای مجیر، دعای عدیله، دعای جوشن کبیر و صغیر، دعای توسل و...)، نقل برخی مناجات‌های مشهور مانند مناجات خمس عشر امام سجاد(ع) پرداخته شده است.[۱۰]
- باب دوم: در این باب مؤلف به اعمالی که مؤمن در طول سال باید انجام دهد پرداخته است. نقل این اعمال در قالب ماه‌های قمری انجام شده و از ماه رجب آغاز شده است. شیخ عباس در انتهای مباحث این باب اعمال مربوط به نوروز و ماه‌های رومی را نیز اضافه کرده است. از جمله اعمال و ادعیه مشهوری که در ضمن این باب نقل شده است می‌توان به اعمال شب‌های قدر و دعاهای ابوحمزه ثمالی، دعای سحر و دعای امام حسین در روز عرفه اشاره کرد.[۱۱]
- باب سوم: موضوع این باب زیارات است؛ به‌جز زیارات مخصوص هر یک از چهارده معصوم(ع)، در این باب زیارت برخی امامزادگان مشهور، برخی علمای شیعه، بعضی یاران پیامبر و ائمه(ع)، اعمال و دعاهای مخصوص بعضی مساجد مشهور و زیارت قبور مؤمنین آمده است. در این باب زیاراتی چون زیارت عاشوراء، زیارت امین الله، زیارت جامعه کبیره، زیارت اربعین و زیارت وارث و برخی دعاها چون دعای عهد و دعای ندبه نقل شده است.[۱۲]
ملحقات
ملحقات مفاتیح الجنان مطالبی هستند که به کتاب مفاتیح الجنان افزوده شده‌اند. برخی از این ملحقات توسط خود نویسنده اضافه شده‌اند. برخی دیگر از سوی دیگران، از جمله ناشران این کتاب، افزوده شده است.
نخستین ملحقات این کتاب شامل هشت مطلب است که توسط نویسنده به چاپ دوم کتاب اضافه شده است. شیخ عباس قمی دلیل این الحاق را نیازمندی مؤمنان به این ملحقات هشت‌گانه دانسته است.[۱۳]
ملحقات دیگر این کتاب، رساله‌ای با نام باقیات الصالحات است که مؤلف خود آن را در حاشیه مفاتیح الجنان منتشر کرده است. شیخ عباس قمی زمان فراغت خود از نگارش این رساله را جمعه ۱۹ محرم سال ۱۳۴۵ق ثبت کرده است. در چاپ های جدیدتر مفاتیح الجنان این رساله در پایان ملحقات شیخ عباس قمی چاپ شده است.
ملحقات دیگری، مانند افزودن ابتدای دعاهایی که نویسنده به دلیل طولانی بودن نیاورده، یا مانند زیارت امامزادگان توسط برخی از ناشران کتاب به آن اضافه شده است. یکی از این محلقات حدیث کساء است، که گرچه اصل آن حتمی و معتبر است؛ ولی نقلی که در این ملحقات ذکر شده معتبر نیست.
مصادر
شیخ عباس قمی در متن کتاب مفاتیح خود از برخی مصادر این کتاب یاد می‌کند:
- کامل الزیارات نوشته محمد بن قولویه قمی (درگذشته ۳۶۸ق).[۱۴]
- تهذیب الاحکام نگاشته شیخ طوسی (درگذشته ۴۶۰ق)؛[۱۵]
- امالی اثر شیخ طوسی (درگذشته ۴۶۰ق)؛[۱۶]
- اعلام الوری باعلام الهدی نوشته فضل بن حسن طبرسی (درگذشته ۵۴۸ق)؛[۱۷]
- احتجاج نوشته احمد بن علی طبرسی (قرن ششم قمری)؛[۱۸]
- جامع الاخبار منسوب به شعیری (قرن ششم قمری)؛[۱۹]
- اختیار المصباح الکبیر اثر مجدالدین علی بن حسین بن باقی قرشی حلی (قرن هفتم قمری)؛[۲۰]
- اقبال الاعمال نگارش سید بن طاووس (درگذشته ۶۶۴ق)؛
- الامان من اخطار الاسفار و الازمان نوشته سید بن طاووس (درگذشته ۶۶۴ق)؛
- جمال الاسبوع سید بن طاووس (درگذشته ۶۶۴ق)؛
- بلد الامین نوشته ابراهیم بن علی کفعمی (درگذشته ۹۰۵ق)؛
- اربعة ایام اثر میرداماد (درگذشته ۱۰۴۱ق)؛
- اثبات الهداة نگاشته شیخ حر عاملی (درگذشته ۱۱۰۴ق)؛
- بحار الانوار نوشته علامه مجلسی (درگذشته ۱۱۱۰ق)؛
- تحفة الزائر علامه مجلسی (درگذشته ۱۱۱۰ق)؛
- الازریة فی مدح النبی و الوصی و الآل(ع) مشهور به هائیه نوشته شیخ کاظم ازری.
ترجمه‌ها و چاپ و نشر
.
مفاتیح به دو زبان فارسی و عربی نگاشته شده است.[۲۱] قسمت‌های عربی آن که متن دعاها و زیارات است توسط مترجمان مختلفی چون مهدی الهی قمشه‌ای، سیدهاشم رسولی محلاتی، حسین استادولی، محمدباقر کمره‌ای، سید ابوالقاسم موسوی دامغانی و حسین انصاریان[۲۲] ترجمه شده است.
کتاب مفاتیح الجنان اولین بار در سال ۱۳۴۴ق (۱۳۰۴-۱۳۰۵ش) در مشهد منتشر شد. پس از آن به صورت‌های مختلف و با شمارگان فراوان توسط ناشران مختلف به چاپ رسیده است.
انتقادات
.
منابع
- ↑ خرمشاهی، بهاءالدین، در خاطره شط، به‌کوشش روزبه صدرآرا، تهران، انتشارات جاویدان، ۱۳۷۶ش، ص۱۹۴.
- ↑ خرمشاهی، در خاطره شط، ص۱۹۴.
- ↑ شیخ عباس قمی، عباس بن محمدرضا، کلیات مفاتیح الجنان، قم، انتشارات اسوه، ۱۳۸۶ش، ص۴۵.
- ↑ رضوی، سید مسعود، «مفاتیح الجنان به مثابه یک فرهنگ (زمینه‌ها، زیبایی‌ها و ارزش‌های مفاتیح الجنان)»، کتاب ماه دین، شماره ۱۵۵، شهریور ۱۳۸۹ش، ص۲۳.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰.
- ↑ رضوی، «مفاتیح الجنان به مثابه یک فرهنگ (زمینه‌ها، زیبایی‌ها و ارزش‌های مفاتیح الجنان)»، ص۲۳-۲۶.
- ↑ ادهم نژاد، محمدتقی، «حاج شیخ عباس قمی، حدیث نجابت»، مبلغان ۱۳۸۵، شماره ۸۸.
- ↑ کوشکی، فرشته، «بررسی و نقد کتاب منتهی الامال نوشته شیخ عباس قمی»، تاریخنامه اسلام سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹، شماره ۲.
- ↑ ادهم نژاد، محمدتقی، «حاج شیخ عباس قمی، حدیث نجابت۲»، مبلغان ۱۳۸۶، شماره ۹۰.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۴۶-۲۴۹.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص ۲۵۰-۵۱۸.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۵۲۱-۹۳۹.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰.
- ↑ برای نمونه ن.ک: شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۳۵.
- ↑ برای نمونه‌ای ن.ک: شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۵۳۹.
- ↑ برای نمونه ن.ک: شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۶۷۹.
- ↑ برای نمونه ن.ک: شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۸۴۰.
- ↑ برای نمونه ن.ک: شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۸۶۲.
- ↑ برای نمونه ن.ک: شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۳۵.
- ↑ برای نمونه ن.ک: شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۳۷۰.
- ↑ رضوی، «مفاتیح الجنان به مثابه یک فرهنگ (زمینه‌ها، زیبایی‌ها و ارزش‌های مفاتیح الجنان)»، ص۲۴.
- ↑ شیخ عباس قمی، عباس بن محمدرضا، مفاتیح الجنان، ترجمه حسین انصاریان، تهران، مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۳ش.