پدر معنوی مسلمانان در آیه ۳۵ سوره ابراهیم

سؤال

با توجه به آیه ۳۵ سوره ابراهیم، حضرت ابراهیم(ع) پدر معنوی مسلمانان است؟

حضرت ابراهیم(ع) در قرآن، به صراحت پدر مسلمانان معرفی شده است. در آیه ۳۵ سوره ابراهیم، حضرت ابراهیم که اولین مسلمان است دعا می‌کند که فرزندانش و نسلش از بت‌پرستی دور باشند. در سوره حج آمده است که به مسلمانان گفته شده که اسلام، آیین پدرتان ابراهیم است. مفسران این قول را اینطور تفسیر کرده‌اند که عرب و مسلمانان صدر اسلام، از نسل اسماعیل بودند و از این جهت قرآن، حضرت ابراهیم را پدر آنان خواند. و قول دیگر این است که حضرت ابراهیم به عنوان اولین مسلمان، در مقام پدر معنوی مسلمانان است.

متن آیه

﴿ وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هٰذَا الْبَلَدَ آمِنًا وَاجْنُبْنِی وَبَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ

و [یاد کن] هنگامی را که ابراهیم گفت: «پروردگارا، این شهر را ایمن گردان، و مرا و فرزندانم را از پرستیدن بتان دور دار.

ابراهیم:۳۵

﴾

حضرت ابراهیم، پدر مسلمانان

حضرت ابراهیم(ع) در آیه ۳۵ سوره ابراهیم دعا می‌کند که فرزندانش از بت‌پرستی دور باشند. مقصود از «بنی» در این آیه تمام فرزندانی که از نسل او پدید می‌آیند است که دودمان اسماعیل و اسحاق هستند. کلمه «ابن» در لغت عرب همان‌طور که بر فرزند بلا فصل اطلاق می‌شود، بر فرزندان پشتهای بعدی نیز اطلاق می‌شود یعنی تمام فرزندانی که از صلب او هستند.

در آیه بعد هم می‌گوید هرکسی از من پیروی کند، از من است. در آیه ۷۸ سوره حج، قرآن، حضرت ابراهیم را پدر مسلمانان معرفی می‌کند: ﴿مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْرَاهِیمَ؛ آیین پدرتان ابراهیم [نیز چنین بوده است]﴾(حج:۷۸)

در اینکه چرا قرآن حضرت ابراهیم را پدر مسلمانان معرفی می‌کند اقوال مختلفی میان مفسران گفته شده است. طبرسی می‌گوید عرب از فرزندان اسماعیل و او فرزند ابراهیم است. زمخشری اعتقاد دارد: ابراهیم پدر رسول خداست، پس او پدر امّت آن حضرت است، امّت به حکم اولاد پیامبر می‌باشند. برخی هم می‌گویند برای اینکه او اولین مسلمان بوده است. یا اینکه گفته‌اند اکثر عرب و مسلمانان آن زمان از نسل اسماعیل بودند یا اینکه ابراهیم را بزرگ می‌شمردند و او در مقام پدر معنوی و روحانی آنان بود. جایی دیگر هم آمده است که ابراهیم پدر مسلمانان نبوده است بلکه پدر عرب بوده است.

مطالعه بیشتر

• تفسیر نمونه، حضرت آیت الله مکارم شیرازی، ج۱۰، ص۳۶۲، دارالکتب الاسلامیه.
• تفسیر المیزان، طباطبایی، انتشارات اسراء، ج۱۲، ص۱۰۱.